Tilburgse broeder
vijfendertig jaar op Java
©koppelmans
SPQRIDQNS LOOS
II
aj
u
1 32’-
on
>.95
EET GEZOND. EET VIS
I
REMMERS-DE JAGER
MOSSELEN
en vers gesneden groenten en
sauzen uit eigen keuken
[1 SPECIALE 4
I/ AANBIEDING V\
velours - gordijnen V J
n
F
Ontwapening voor ontwikkeling
>9’5
Ï9’5
Postzegel met
|omnia| RIEGEL
korting
voor kerst- en
nieuwjaarspost
rde
KHAL
Het interieursysteem dat zich vormt naar uw huis
HÉT CENTRUM VOOR BETER WONEN
p.m.
©koppelmons
Ruige deurmatten
Klaar terwijl U wacht
Van plint tot het schuine plafond...
Ons systeem sluit volledig aan
bij uw wensen
s®
Europese regels voor betaalkaarten
SG
I
r
A
Donderdag 27 oktober 1988 - pagina 39
1988-pagina 38
DE TILBURGSE KOERIER
leren
irlicht
Broeder Jan op de bromfiets waarmee hij naar de zieken in de kampong gaat
i toe.
ekt
de
i995
'995
|900
1995
>995
Broeder Jan legt de hand op bij Sapto Maryono
i995
O
inclusief meten en maken
100'% katoen
en
m voorbehouden.
Ringbaan Zuid 5 - Tilburg - Tel. 013-422275
BESTERDRING 2? TILBURG TEL. 420424
>3
157
24
456
il. 013-360291
'03599
geen wonderen»,
dat hij verpk
~di-
waren al-
werd
Kees
zwarte inkt
St. annaf
Volop pa
St.Annaplein 16 - Tel.013'430611 parkeren geen probleem’"
r VISSPECI AAL ZAAK
"I Zie
J bij i
Heerlijke verse
I
aplein 16. tel. 430617
jarkeergelegenheid
is
wet
andere
ïvallen be-
-d van con-
len aan de
i-contrac-
Een kast onder een schuin dak of plafond. Een ombouw
voor uw ramen. Een wandkast die de hoek volgt. Alles kan met Omnia
Riegel. Want dit systeem sluit volledig aan bij al uw interieurwensen.
Omnia Riegel is maatwerk op basis van een uitgekiend systeem. Dat wil
zeggen dat u er alle kanten mee uit kunt. In de hoogte, de breedte en
de diepte. Nu en in de toekomst. In de mooiste houtsoorten en kleuren.
cv van uv
oor hout
machine
:fmachine
t er een
waarop r
over i
i wordt
ich
onze snel-collectie
uw gordijnspecialist
Leverbaar in elke
gewenste maat en kleur
lurlijk al
De bediende hield
i in een mum van
Hallen mensen bij me op
Wij helpen u. Met raad en daad. Dus: doordachte
adviezen, tot op de millimeter nauwkeurige tekeningen, vakkundige
aflevering en perfekte montage.
c
Duidelijke regels waarmee voorkomen wordt dat de houders van betaalkaarten
voor onaangename verrassingen komen te staan vooral dan bij verlies of diefstal.
Dit is wat de Europese Commissie de banken die dat soort kaarten uitgeven, aan
raadt. De banken krijgen een jaar tijd om die regels, die voorlopig vrijblijvend
zijn, in te voeren. Indien de Commissie constateert dat de banken zich niet aan dit
advies houden dan zal zij de zaak opnieuw bekijken en eventueel een Europees
reglement voorstellen.
zsjeS’
tiog terugkeert
nog niet. Alles
skundige keu-
fabrikanten van geldauto-
elektronische apparatuur
i°P<le ontwikkeling.
ma. In november wordt er een (eerste)
avond georganiseerd waarop meer in
formatie wordt gegeven over dit pro
bleem, en een begin wordt gemaakt
met een groep die zich gaat inzetten
voor ontwapening én ontwikkeling.
Wanneer u meer over dit onderwerp
wilt weten en/of u bij deze groep aan
wilt sluiten, dan kunt u kontakt opne
men met de Vuurdoop (Wim van
Geffen), Bisschop Zwijsenstraat 17, in
Tilburg, tel. 421982.
•zltLS
Het verdrag over de raketten voor de den. Uit diverse onderzoeken (o.a. van
midden-lange afstand en de verdere on-
derhandelingen tussen Oost en West
over verdergaande ontwapening, zijn
een goede zaak en hopelijk zijn er bin
nenkort nog nieuwe resultaten te ver
wachten. Toch zit er een gevaarlijke
kant aan deze toenadering tussen de
machtsblokken. Het is bepaald niet on
denkbaar dat de tegenstellingen tussen
Oost en West nu nog meer uitgevoch
ten gaan worden in derde wereld lan
de Verenigde Naties) is gebleken dat
de huidige mate van bewapening in fei
te de ontwikkeling van veel van de der
de wereld landen in de weg staat
Sinds wanneer weet broeder Jan van
zijn gave
«Pastoor Loogman uit Purworedjo
heeft dat ontdekt. Hij is nog een veel
grotere tovenaar. Loogman hoeft de
mensen niet eens aan te raken. Ik heb
gezien dat hij van een afstand lammen
bewoog, ze kronkelden gewoon.»
Jan was indertijd met zijn mede
broeder Erminus in Purworedjo. Ermi-
nus wilde daar bijkomen van zijn ast
ma.
«Pastoor Loogman gaf hem een
paar blaadjes van een of ander kruid.
De volgende dag kan hij wandelen en
honderduit praten. Het was gewoon
geweldig. Heel Purworedjo heeft hij
rondgelopen zonder ademhalingsmoei
lijkheden. Toen we ’s avonds in de re-
creatiekamer zaten, kwam Loogman
binnen. «Jij bent me toch ook een to
venaar», zei ik tegen hem. «Ik geloof
dat die blaadjes van jou hetzelfde wer
ken als een injectie tegen astma het
verlicht de pijn, maar daarmee is de
ziekte nog niet genezen». «Dat mag je
natuurlijk gerust geloven», zei Loog
man, «maar mag ik jou eens aanraken,
Jan «Natuurlijk», zei ik. Loogman
zette zijn voet op de mijne. Werkelijk,
ik gilde, ik gilde van de pijn. Toen
mijn andere voet, ik dacht, daar voel ik
niets in. Weer gebeurde hetzelfde. Alle
Javaanse broeders die op dat moment
sliepen werden wakker van mijn ge
schreeuw».
Jan, die veel last had van zijn rug
besloot om voortaan naar Loogman
voor hulp te gaan. Helaas had de be
handeling weinig resultaat.
«Hij heeft mij ontzettend veel pijn
gedaan. Ik heb hem eens gebeten om
dat ik het niet kon houden van de pijn.
Twee keer ben ik met stoel en al over
de grond geslingerd. Toch heb ik mij
altijd thuis gevoeld bij die pastoor. Na
een jaar ben ik bij hem alleen nog als
bezoeker gekomen. Op een keer had
hij Veel pijn in zijn nek en vroeg mij
om te pidjitten, te masseren. Nu moet
je daar een diploma voor hebben, dus
ik weigerde». «Dat is ook mooi», zei
Loogman. «Je helpt hem een heel jaar,
maar vraag je hem één keer om te pid
jitten dan is het nee.» Goed, zei ik,
kom jij maar eens hier. Ik dachtnu
zal ik jou eens betaald zetten pas
toortje, wat jij mij toen dat jaar hebt
aangedaan. Wat heb ik hem gewreven,
tot bloedens toe. Jij vraagt niet meer
om gemasseerd te worden, dacht ik.
Drie maanden later ga ik weer eens
kijken naar hem met zijn hokus-pokus-
pats. «Jan, ik ben dikwijls gepidjit in
mijn leven, maar zoals jij dat kunt nog
nooit», zei hij. «Masseer me nog
eens». Toen ik weigerde zei Loogman
«Dan leg je hand er maar eens op.
«Mijn hand erop leggen Dat doe ik
wel. En na een poosje zei hij «Ik voel
me lekker Jan, ik ben absoluut niet
moe meer». Loogman vroeg me om bij
een van de twee dokters waarmee hij
gewoonlijk samenwerkte hand op te
leggen. «Broeder wij zijn van mening
dat jij het gevoel van pijn kunt wegne
men of toch zeker verminderen», zei
hij even later. Ik lachen natuurlijk»,
zegt broeder Jan en gaat wat voorover
zitten.
«Maar nu was er op dat weverijtje van
mij in Wonosobo een bediende met
kentjing manis, suikerziekte. Zijn tan
den stonden los, hij had hoofdpijn en
zijn voeten deden zeer. Op een gegeven
moment vergat ik mijzelf en zeiSu-
geng, kom jij maar eens hier, ik zal er
mijn hand eens opleggen. Vrijwel met
een was zijn hoofdpijn weg. Alleen de
pijn in zijn voeten kwam vrij snel weer
terug. Maar iemand die altijd pijn
heeft is natuurlijk al heel blij als het
even over is. De bediende hield zijn
mond niet en in een mum van tijd
stonden er tientallc.-u"-
de stoep».
Domme dokter
«Soms gebeuren er eigenaardige
dingen», vertelt broeder Jan. «Bijvoor^
beeld als ik moeders behandel met kin
deren op hun schoot. De kleintjes be
ginnen te huilen op het moment dat ik
de vrouwen aanraak. Stop ik met
handopleggen dan houden de baby’s
op met schreeuwen. Maar ze kunnen
niet zien dat ik hun mama’s aanraak,
want ik zit achter, en het kleine grut
kijkt altijd naar voren. Vraag me niet
hoe dat allemaal komt, ik ben de du-
kun goblok, de oerdomme dokter. Het
enige dat ik weet is dat de pijn ver
dwijnt of vermindert. Als mensen lang
ziek zijn of de pijn is groot dan is een
kwartier behandelen, zoals ik gewoon
lijk doe, te weinig. Blinden en doven
kan ik echt niet helpen. Soms als ze
lam zijn, is er wat beweging in te krij
gen, maar ze springen niet meer als een
hertje, allemaal onzin, hier gebeuren
geen wonderen».
Zwarte kunst
Maandag en dinsdag helpt Jan soms
wel vijftig mensen op een dag. Ieder
een kwartier, het horloge heeft hij erbij
Eggen. De rest van de week gaat hij
naar de mensen thuis in de kampong.
«Als ik merk dat mensen ziek zijn
door zwarte kunst dan help ik ze niet.
Ik heb gezien hoe mensen door betove
ring spijkers en glas opbraakten, onge
looflijk. Ik ben bang voor wat ze hier
membalas noemen, dat dukuns of
toverdokters zich op mij wreken. Dan
moet je bij Loogman zijn, zeg ik altijd,
die is niet bang voor black magie.»
Momenteel bestaat er geen uniforme
regel voor gevallen van veriies, diefstal
of het namaken van betaalka
hankeüjk van het land waar
uitgegeven is de gedupeerde houder
min of meer, in hoge mate of helemaal
niet aansprakelijk voor het gebruik dat
de oneerlijke vinder of dief of vervalser
van zijn kaart maakt. Denemarken
het enige EG-land dat een speciale w
heeft inzake betaalkaarten. De
Edstaten hanteren in deze gev,
staande wetten op het gebied
tracten en de banken stellen
hand hiervan hun standaard
ten met hun klanten op.
Gedragscode
Een en ander is niet bevorderiijk gen.
voor de ontwikkeling van Europese be- event
taalsystemen waarbij iedere consu
ment gemakkeüjk een maximaal aan-
Jan is geboren en getogen in Don
gen, samen met twee zussen en drie
broers. Na de kweekschool is hij in
1937 naar de Broeders van Liefde ge
gaan. Jan Emmen koos voor de kloos
ternaam Johannes Babtista. «Maar je
weet hoe dat gaat», glimlacht Jan, De 1
«dat werd natuuriijk d’n Bab, dus daar ik in
heb ik later weer broeder Jan van ge- kwam
maakt.»
or
kaart
stanc^
antwoordelijkheid voor de
van het slecht functioneren
door hen uitgereikte kaart moeten dra- met
De Commissie vraagt de banken pok,
jeens hun diënten in staat te stel- in
len hen 24 uur per dag te verwittigen
in geval van verhes, diefstal of het na
maken van de kaart.
Overzicht
Aan de f-*--'
maten en elektronische apparat
waarmee betaalkaarthouders bankc
raties kunnen verrichten vraagt
Commissie de gebruikers van die i
chines een zo compleet mogeüjk over
zicht van hun verrichtingen te geven.
Tevens moeten zij ervoor zorgen dat er
in het apparaat een afschrift van alle
verrichtingen achterbHjft. In geval van
verlies of diefstal blijft de houder van
de kaart verantwoordeEjk tot een
maximumbedrag van 350,- voor elk
geval tot het moment dat de bank is
verwittigd. Gevallen van grove nalatig
heid of fraude vallen hier buiten.
Textielschool
Jans ogen gaan glimmen als ik hem
naar zijn herinneringen aan de HTS-
periode in Tilburg vraag.
«In die tijd was Jan Mulder
recteur. De andere leerlingen w,
lemaal veel jonger dan ik. Var
ik beetgenomen. Ik weet
Zoontjes mij een volle fles
toegooide «Jan hed’em?»
Voor ik er erg in had ving ik de fles op.
Maar jij zult ’m ook hebben dacht ik
Kees hed’em? De fles gleed over de
lange tafel; Kees sprong opzij en de
inkt klapte tegen de muureen grote
zwarte vlek was het gevolg. Juist op
het moment dat directeur Mulder bin
nenkwam», zegt Jan lachend. Na nog
een paar verhalen over streken die ze
uitgehaald hebben met onder andere
de «kaaietellers» van Tilburg vertelt
Jan over zijn begintijd in Indonesië.
Broeders van Liefde vroegen of
Tjilatjap wilde werken. Daar
i een weef- en spinnerij. Eerst
naar de HTS dus, maar toen dat erop
De helft van zijn leven werkt
broeder Jan al in Indonesië. Deze
maand is hij met verlof in Neder
land. Jarenlang gaf de Broeder
van Liefde in Wonosobo op Java
gehoorgestoorde kinderen prak
tijkles in textielweven. Die vaar
digheid werd hem in Tilburg bijge
bracht. Tegenwoordig besteedt de
textieltechnicus zeven dagen per
week aan ziekenhulp in Purwoker-
to, ook op Java. René Raaijma-
kers zocht hem op voor hij naar
Nederland kwam.
tal operaties kan verrichten in ande'-'*
EG-landen. Om die redenen heeft
taarten. Af- Europese Commissie, die de banken
r de kaart is reeds attent gemaakt heeft op de tech
nische condities van een gemeenschap-
peEjke markt van betaalkaarten, ze
thans een soort gedragscode ten aan
zien van de consument voorgesteld.
Hierbij leggen de banken schrifteüjk
de algemene voorwaarden voor het uit
reiken van een betaalkaart vast. Ver
der aanvaarden zij dat in gevallen van
menigheid met de houder van de nrodt
r“"rt zij zelf de juistheid van hun nen 5
idpunt moeten bewijzen en de ver- j
v j gevolgen is, en dat dus ook c
i van de reldlanden probere
et al reden ger~*
ilitiek van t
een f
Daarvoor
gaan welke
derlandse- en
hierin spelen,
ren daarmee ii
nen onze eigen m<
drage te leveren a<
PURWOKERTO, JAVA - «Hier gebeuren geen wonderen», zegt broeder Jan. De hele week is hij bezig de pijn van zie- zat Eet ook de verbEjfsvergunning
ken in de stad Purwokerto te verlichten. Niet dat hij verpleger of arts is, nee, hij legt de hand op bij zijn patiënten. «Dukun voor Indonesië nog een jaar op zich
goblok» noemt hij zichzelf, Javaans voor oerdomme dokter. Want Jan heeft geen medische achtergrond, daarvan wil hij wachten. Na totaal vijf jaar werden de
niets weten. In 1953 kwam de Broeder van Liefde naar Indonesië om gehoorgestoorde kinderen te onderwijzen in het tex- plannen gewijzigd richting Wonosobo.
tielweven. Als voorbereiding daarop volgde hij de HTS in Tilburg. Zijn gave om pijn te veriichten heeft hij pas later ont- Ik moest op een BLO-school voor ge
dekt. hoorgestoorde kinderen praktijkles ge-
We praten in de kloosterkamer waar broeder Jan zijn patiënten ontvangt. Vol energie vertelt de zeventigjarige over zijn ven». De broeder vertelt trots over zijn
roeping mensen te helpen, over ziekte en de dood. We drinken koffie toebroek gepoederde koffie, heet water en veel sui- weefmachines «Ik heb er twaalf mee
ker. Jan spreekt met een Tilburgs accent en strooit een flinke hoeveelheid Indonesische woorden door zijn zinnen. genomen uit Nederland toen ik met
verlof was. Eind vijftiger jaren sloegen
ze bij Raaymakers-Textiel in Helmond
de weefmachines kapot voor oud ijzer.
Ik kreeg er de tranen van in mijn ogen.
Als er bij mij op de weverij maar een
tandradje kapot was dan werd dat al
nog di- gelast. «Wil je er een paar hebben
’aren al- broeder vroegen ze me. «Je pakt
jl. aak werd maar in. Tjonge, toen heb ik me daar
nog dat Kees een kist getimmerd, wel zes ton was
es zwarte inkt het op den duur.»
n?», riep hij. Maar tijden veranderen. Jan is drie
ig ik de fles op. keer naar Nederland teruggeweest
voor operaties aan zijn rug.
«De derde keer dachten ze daar in
Wonosobodie zien we hier nooit
meer terug. In de tijd dat ik weg was
hadden ze van de weverij een werk
plaats voor hout en ijzer gemaakt.
Prachtige machines, dat wel, maar
mijn weefmachines lagen in het kip
penhok. Ik zeiguUie zet schoon man-
ne.» Jan klinkt nog een beetje geraakt.
«Wat ik in jaren opgebouwd heb,
daar nu buiten. Maar ja, het leven
verder», zegt de broeder berust
«Er zijn nu prachtige machines geko-
men voor ijzer- en houtbewerking. Met weef terug>> zegt de
zeventiger. «Wat moet ik in Nederland
doen UiteindeEjk kom ik straks toch
wel in bejaardentehuis Dommeldal te
recht, daar kan ik indommelen.» Jan
spreekt er gemakkeEjk over. «Ik ga
hier naar zieke en oude mensen, maar
als ze stoppen met ademhalen dan zien
ze mij niet meer. Dan komen er men
sen genoeg te laat. Mensen die hier
jaren ziek zijn, zien dikwijls niemand,
maar bij het overiijden moeten ze zelfs
stoelen huren om buiten het huis nog
een plaatsje te hebben. Voor mij is het
Echaam alleen bungkusan, verpakking.
Alles onder de zon moet verdwijnen en
zelfs zij blust eens uit. Maar mijn ziel
zal er dan nog zijn», zegt Jan. En met
een zachte stem «Ik ben een kind van
God». Hij glimlacht.
René Raaijmakers
PTT Post geeft op
nieuw een postzegel
uit met een geredu
ceerde frankeerwaar-
de (50 cent) voor ver
zending van de
Kerst- en Nieuw-
Ijaarswensen. De
«Decemberzegel» is van 1 tot en met
31 december te koop op alle postkan
toren en bij verkopers van wenskaar
ten. De kortingszegel is uitsluitend
verkrijgbaar in velletjes van 20 stuks.
De afbeelding van de decemberzegel is
een kleurenspel van vurige sterren aan
de decemberhemel. De zegel is uitge
voerd in het zilver, geel, rood, blauw
en Echtgrijs. Ontwerper van de kor
tingszegel is Frank Lieshout uit Am
sterdam.
Dat het hierbij gaat om absurde ver
houdingen, wordt duidehjk uit de vol
gende voorbeelden:
- Voor de prijs van één straaljager (20
miljoen dollar kunnen 40.000 platte-
landsapotheken aangeschaft worden.
- Voor de prijs van één tank (1 miljoen
dollar) kunnen 520 klaslokalen voot
basissscholen uitgerust worden.
In landen van de derde wereld waar
de mihtairen een belangrijke rol spe
len, en dat zijn er veel, wordt meestal
meer geld uitgegeven aan bewapening
dan aan gezondheidszorg of onderwijs;
Dat deze landen zich verhoudingsge
wijs zo zwaar bewapenen, komt niet
alleen doordat zij willen voorzien in
hun behoefte aan veiEgheid, maar
heeft ook andere oorzaken. Müitaire
le^e regimes gebruiken de wapens vaak niet
voor de verdediging van het land,
maar voor de onderdrukking van de
eigen bevolking. Ook de belangen van
de grootmachten spelen vaak een rol
in de mate van bewapening. Zij voor
zien bepaalde landen, of bever gezegd
bepaalde regimes, van wapens om
daarmee hun belangen verdedigd te
zien. Daarnaast speelt ook de wapen
industrie zelf een rol. Net als elke an
dere industrie moet ze een bepaalde
luktie halen om rendabel te kun-
werken. Voor de wapenindustrie
betekent dat dat export noodzakehjk
de afzet in derde we
ren te bevorderen. Al
genoeg om te proberen de
bewapening om te zetten
pohtiek van ontwikkeling,
r is het van belang om na te
rol Nederland, en de ne-
ook Tilburgse bedrijven
zodat we kunnen probe-
in ons eigen land, en bin-
mogehjkheden, een bij-
aan ontwapening voor
weven als beroep is in Indonesië geen
droog brood meer te verdienen. Abes
gebeurt met supermoderne machines. 4
Tegenwoordig barsten de toko’s en pa-
sars van de goedkope stofjes en dat O
terwijl men in 1953 zelfs een bewijs
moest hebben van de lurah, het hoofd
van een dorp, om twee meter gebleekte
stof te kopen.
Dommeldal
'igj Of Jan na zijn verlof
1naar Indonesië weet hij
hangl van de êenee
120 cm breed 10 kleuren
ur
-18.00 uur
