Getuigen
uit het verleden
SLES
College van B Wbeleid
1988 voortzetten in 1989
I
ITO 4J j
TE GAST
ARCHIEF
BIJ HET
GEMEENTE
in a® n
Tilburgse wijken trekken aan het kortste eind
Ledenvergadering
LA
Paspoort
naturokurk
Zorg voor archieven in Tilburg goed geregeld
SMIL€
SAV€
3
5 halen, 4 betalen!
MOOI OP TV?
NOG MOOIER
bij ons:
Devloerwaaru
mooi het jaar
2000 mee haalt.
Hoofdcommissaris
DE VRIES
vertrekt
BESTERDR1NG 85
In dit nummer:
Sis
n Van Lieshout
tus 1988-pagina 24
Koerier
Oplage: 88.975 ex.
Plusstraat 96 Tilburg - Tel 013-363369
De heer T.P. de Vries.
wer
I
Maria Kessels
POSTERHEIDE
Instituut voor cultuurhistorische joucatie en advies
Bel voor
11a
15
kurkcentrum
new wintercollection '88-'89
PoaaSL SwvJQrv
Telefoonstraat 34
POLY
TENNIS
WEEKENDRECLAME?
ZIE PAGINA
^Voordelig
wintertennis
te Goirle
Tarieven
zie pag. 24
jse Koerier bv
-Douwes
meet
Eigen
.v indiv
itief is
donderdag 8 september
aanvang 20.00 uur
in De Postelse Hoeve
Dr. Deelenlaan 10
Tilburg
Vrijdag en zaterdag
TOMPOEZEN
LAKVERF
hoogglans of zijdeglans
kleur naar keuze
1 kg 9,95 3 kg 25,00
BEHANGRESTANTEN
v.a. 1per rol
J. VAN LOON-OTTEN
Hasseltstraat 178
(hoek van Hogendorpstraat)
>r gratis documentatie
013-359629
'Uitgave: De Tilburgs
Dir. T. de Beer-[
Oprichter: J.H.G. de Beer
verschijnt In geheel Tilburg, Goirle,
Rlel, Loon op Zand, Udenhout,
Berkel Enschot, Olsterwljk,
Moergestel en Hllvarenbeek
d betreft) w
__ierkt dat de
o weliswaar a
igzaam. Voc
Portret: pastoor G. van Zinnicq
Bergmann (Gemeentearchief
Tilburg).
Instituut Posterheide in Berg en Dal is gespecialiseerd in cursussen over kunst- en
cultuurgeschiedenis en kunsthistorische excursies.
Vanaf medio september zijn er weer
Cursussen Kunstgeschiedenis
in acht plaatsen in Nederland en op verschillende niveaus (beginners en meer gevorderden).
In Tilburg bladen wij dit jur een uitvoerig cursuspakket voor beginners en gevorderden. De
cursuuen worden gegeven in het Altee-Zilencentrua ie de Heuvelpoorl.
Schrijf of bel voor de uitvoerige Informatiebrochure naar: Instituut
Posterheide, Postweg 1, 6571 CR, Berg en Dal, 08895-43920
e daaraan? Het college
gemeente zich moet con-
scholing en werkervaring,
r een gecoördineerde aan-
de langdurige werk-
Ramen+Deuren
wantóókiMkynst^f^
GELUIDS-, WARMTE-
EN KOUDE ISOLEREND
ALLÉÉN
BIJ HET ERKENDE WERU- VAKBEDRIJF
VROMANS VAN GESTEL B.V
Rondom
Hart van Brabant
Films
Gemeen tepagina
B W-besluiten
Uit-agenda
Politie-berichten
Senioren-wijzer
Kuituur/Amusement
Cursussen
Parochienieuws
Autopraat
l Sport
Pag- 3
Pag- 3
pag- 7
Pag-H
pag. 12
P‘S-
Alphenseweg 1a, Riel
NIEUWBOUW VEEIROI
archivalia veilig bewaren.
In de loop van de 17e en 18e eeuw
wordt de dorpsadministratie ingewik
kelder. Dan moet men ook veel meer
opschrijven betreffende de bestuurlijke
handelingen in Tilburg.
redactie-advertentie-afdeling en administratie:
N.S. Plein 14 - 5014 DA Tilburg
Tel. 013/368805
sluitingstermijn voor advertenties en
k redactie dinsdagavond 22.00 uur
In deze serie kijkt de Tilburgse
Koerier vooruit naar de publicatie
van het boek Moordhoek, ge
schreven door Ed Schilders. Op
basis van nooit eerder gepubli
ceerde bronnen beschrijft Schil
ders daarin de legendarische
«Zaak Kessels uit het Tilburg
van 1900: de droevige moord op
de elfjarige Maria Kessels.
Vorige week werden enkele onder
werpen aan de orde gesteld, die op de
dag van vandaag een belangrijke rol
spelen bij het beheer van de Tilburgse
archieven. In deze tweede bijdrage
staat de geschiedenis van ’t gemeente
archief centraal.
Het ontstaan van de archiefzorg be
gint met de gewoonte, om rechts- en
bestuurshandelingen schriftelijk vast te
leggen. Deze zorg kwam in onze stad
aan het eind van de 15e eeuw op gang.
Op dit moment is de archiefzorg in Til
burg goed geregeld. We zullen echter
zien, dat dit niet altijd het geval is ge
weest.
Monument: het graf van Maria
Kessels (foto: Ed Hondebrink).
verantwoordelijkheden voor het ar-
beidsvoorzieningenbeleid in de regio,
samen met de sociale partners. De ge
meente Tilburg claimt al een zetel in
het Regionale Bestuur die deze wet
on- moet gaan uitvoeren. Van het project
rzie- Intensivering Scholing Onderwiisin-
J stellingen (ISO) verwacht het college
ook positieve resultaten als het gaat
om de werkloosheidsproblematiek aan
te pakken.
Nieuw beleid
Het college heeft al eerder in de zo
genaamde Perspectiefnota nadrukke-
ujk gekozen om ook in 1989 nieuw be-
.„t ontwikkeling te brengen en het
wat in 1988 begonnen is voort
zetten. In de begroting 1989 wordt
voornemen nog eens benadrukt.
dus met wat via Koers en
in 1988 op de rails werd gezet
ook bezig zijn met productver-
'ing.
dat beleid wat in 1988 in gang is
gezet vol te kunnen houden is er meer
geld nodig, zo meende het college. Er
moet derhalve een herschikking van de
middelen komen, aldus datzelfde col
lege. Maar er kan nauwelijks herschikt
worden want de bezuinigingen werken
nog te veel door. Ziedaar het dilemma
waarvoor het college van B W zich
plaatst!
De oplossing is simpel: samenwer-
ken waar dat mogelijk is door de ver
schillende diensten om zodoende een
meerwaarde uit die samenwerking te
verkrijgen. Duurder gezegd: het benut
ten van synergische effecten. Met na
me de gemeentelijke diensten Publieke
Werken, de Milieudienst en de Wel
zijnsdienst worden in dit verband ge
noemd? Want nog meer bezuinigingen
op bepaalde diensten om het beleid
dat in 1988 in gang werd gezet te kun
nen bekostigen, dat lijkt het college
niet haalbaar.
het perceel een fikse draai om de
OreHe’t waren echter vooral mensen van v ,De ^efkamers
het bevoegd gezag, die als geloofwaar- knJ< onze ?tad 1849 met.de. .bouJ
dige getuigen werden aangemerkt. De- het oude aa? de, Markt
ze gezagsbekleders wensten zich echter SteiJns nogmaals: «Zoate blijkt uit een
in te dekken tegen mogelijjke proble- gemeenteverslag van 1851 was he m-
men in de toekomst. D^om wordt in °P dat moment een janboel. In
het midden van de 15e eeuw overge- 187J werd Kouwenberg tot archiva- OT
gaan tot het schriftelijk vastleggen van benoemd. Twee jaar Tater nam hij L
belangrijke rechtshandelingen in oor- alwe?r ontslag en dat kwam bijna ze-
konden? die werden overhandigd aan kerde blJzonder ^hte omstan-
de partijen digheden waaronder hij moest wer-
ken>- (Lees verder blz. 5)
Veilig
Pas aan het
wordt in Tilbur
eigen arclUvri»j
Wat voor een beleid wil de gemeente Tilburg de komende jaren, vanaf 1989 tot en met 1992, gaan voeren? Waar komen de
accenten te liggen en welke visie ligt daaraan ten grondslag? Het antwoord op die vragen is te vinden in de zogenaamde
Meerjarenbegroting 1989-1992. Vooral het beleid met betrekking tot 1989 wordt in de begroting niet alleen met cijfers geïl
lustreerd maar ook met woorden. Misschien wel de belangrijkste woorden dienaangaande zijn al in de derde zin van de be
groting te vinden. Die zin luidt «Binnen het totaal aan aandachtspunten en aspekten dat bij de stedelijke economie te onder
kennen is, wensen wij (college van B W-red.) aan het werkloosheidsprobleem en de oplossing daarvan veel aandacht te
geven.» Vervolgens komt het waarom van deze stellingname. Omdat het college van B W zich medeverantwoordelijk voelt
voor de kwaliteit van het bestaan van de individuele inwoners van Tilburg maar ook omdat het college ervan overtuigd is dat
een laag werkloosheidspercentage positief is voor een goede ontwikkeling van de stad. En dat het het college ernst is met
deze opvatting, moge blijken uit het eerste beleidspunt wat in de begroting vermeld wordt: het arbeidsmarktbeleid.
In januari 1897 kreeg George
Willem Joseph Marie van Zinnicq
Bergmann de opdracht om in 7ü-
burg een nieuwe parochie te
stichten. Het werd de parochie
van het Heilig Hart, door de be
volking al snel «de Noord hoek»
genoemd. Van Zinnicq Bergmann
ging snel en daadkrachtig te
werk. Al op 11 april werd de eer
ste steen gelegd en op 6 juni van
het volgend jaar kon hij op feeste
lijke wijze als pastoor in de splin
ternieuwe kerk geïnstalleerd wor
den door dekeij A.D. Smits. De
eerste kapelaans van de kerk wa
ren de priesters Völker en Berk-
vens.
Van Zinnicq Bergmann was
kapelaan geweest in Eindhoven.
De laatste js
pastoor we w
onderwezen aan het klein semina
rie in Haaren. De kerk die hij liet
bouwen, was een van de groot
en fraaiste van ons land, een o
werp van de bouwmeester Cuy-
pers. Hoewel diens ontwerp nooit
geheel voltooid werd, ging met de
opening van de kerk de levens
droom van Van Zinnicq Berg
mann in vervulling.
Op 24 augustus 1900 verander
de die droom in een nachtmerrie,
toen boven op de gewelven onder
het dak van de kerk het levenloze
lichaam van Maria Kessels ge
vonden werd. «Voor mij is er
geen troost», zei de pastoor tegen
de bedroefde moeder van het
kind, «ik heb alles verloren».
Maria Kessels werd begraven
op het kerkhof aan de Bredase-
weg, dat de Noordhoek met ’t
Heike deelde. Daar staat haar
fraaie, marmeren grafmonument
nog steeds. Bijzonder is, dat dit
monument betaald werd door de
Het heeft een zwarte kaft, het
13,8 bij 9,5 cm, het telt 24
tijden: ra ra wat is dat? U
vhet vast al door: hét paspoort.
Eigenlijk zouden we moeten zeg
gen: het oude paspoort, maar aan
gezien er nog steeds geen nieuw
paspoort is, betitelen we dat zwarte
boekje, model 1950, nog maar als
hét paspoort. Of hét paspoort, mo
del 1950, indertijd met evenveel po
litieke blunders als het nieuwe nu,
tot stand is gekomen, is alleron
waarschijnlijkst. Ze zullen toen wel
andere zaken belangrijker gevon
den hebben om zich druk over te
maken. Tegenwoordig is dat an
ders. Merkwaardig is het dat zo’n
klein boekje heel politiek Neder
land weet te boeien. Niet vanwege
de inhoud, want het bestaat hoofd
zakelijk uit lege bladzijden. Wel
vanwege de manier waarop dat
nieuwe boekje tot stand moet ko
men. Als eenvoudige burger zou je
zeggen: «Er moet een nieuw pas
poort komen dat bedriegers niet na
kunnen maken. Wie heeft daarvoor
de kennis in huis?» Even zoeken en
dan vind je vast wel een bekwaam
bedrijf met vakmensen, die dat
kunnen. «Jullie maken het nieuwe
paspoort en lukt het niet voor die
en die datum, dan zoek ik een an
der bedrijf dat het wel kan.» Erva
ren politici zijn echter geen gewone
burgers. Ze zijn anders, denken
anders en handelen anders. Boven
dien vertellen ze niet altijd de
irheid met in het achterhoofd
:J e dat dé waarheid eigenlijk
ucstaat. Je mag dan niet zeg-
dat ze liegen en bedriegen,
t ze uitgaan van andere
stellingen en dus op een
- L- -ilde za-
bijvoor-
gaande
zijstraat Heuvelstraat
Beleidsthema’s
Om welke beleidsthema’s gaat het
nu concreet naast het al eerder ge
noemde arbeidsmarktbeleid? Het col
lege komt tot de volgende thema’s die
in 1988 naar aanleiding van de nota
Koers en Visie al zijn vastgesteld en
die in 1989 voorgezet dienen te worden
dan wel opgestart moeten worden. Als
eerste wordt het beleid ten aanzien van
stadsbeheer genoemd, vervolgens het
economisch beleid, dan het welzijnsbe
leid en tenslotte het milieubeleid.
(Lees verder blz. 5)
Tot aan het midden van de 15e eeuw
worden rechtshandelingen mondeling
bekrachtigd. Een voorbeeld van zo’n
handeling is de overdracht van eigen
dom. Natuurlijk was ook toen van be
lang, dat een overeenkomst op ’n later
tijdstip niet in twijfel kon worden ge
trokken. Daarom voltrok zo’n rechts
handeling zich in het bijzijn van ge
loofwaardige getuigen. Daarbij werden
vaak als extra geheugensteun symboli
sche handelingen verricht.
Kindergetuigen
Sommige symbolische handelingen
kennen we nog steeds. Gemeente-ar- Pas aan het eind van de 15e eeuw
chivaris G. Steijns noemt als voorbeeld wordt in Tilburg aanzet gegeven tot de
het bekende «handjeklap» bij ’n ver- eigen archiefvorming. In 1498 wordt
koop. Sprekend over de bekrachtiging de oudst bekende dorpssecretaris, Ma-
van rechtshandelingen in vroegere da- thijs Scheenaerts, genoemd. Uit die
gen weet hij een aardige anecdote te tijd dateren ook de eerste ingebonden
vertellen over de zgn. kindergetuigen. notities, die betrekking hebben op
Steijns «In die tijd wist men al, dat rechts- en bestuurshandelingen die in
mensen zich op latere leeftijd vooral Tilburg plaatsvonden.
gebeurtenissen uit hun kindertijd her- Aanvankelijk werden de archieven
inneren. Daarom fungeerden kinderen in kisten thuis of in de herberg be
soms als getuige. En om de gebeurte- waard. Tijdens de 80-jarige oorlog
nis, bijvoorbeeld de afbakening van (1568-1648) ontstaat het besef, dat het
een stuk grond, maar zeker niet te ver- archief een belangrijk gemeenschaps-
geten kreeg het kind op elke hoek van goed vormt. Vanaf die tijd gaat men
Uw warme bakker
Reeds meer dan 100 jaar
Hoefstraat 151
Oerlesestraat 211
Aandacht dus voor de werkgelegen- loosheid, de nieuwe Arbeidsvoorzie-
heid met in het voorhoofd een centrale ningenwet moet ingevoerd worden en
zin uit de nota Koers en Visie die tij- bovendien moet er meer ansluiting ge-
dens de begrotingsbehandeling in 1988 zocht en gevonden worden tussen on
als belangrijkste uitgangspunt van het derwijs en bedrijfsleven,
gemeentelijk beleid en van het ge- Met name kiest het college voor c
meentelijk handelen is geworden. Die dersteuning van projecten en voorzie
centrale zin luidt: «de stedelijke eco- ningen waarbinnen werklozen worden
nomie is de kurk waar de stad op omgeschoold en/of werkervaring op
drijft». kunnen doen. Daarbij kan men den-
Wat die werkgelegenheid betreft (en ken aan de Stichting Leer-/Werkplaat-
wat de werkloosheid betreft) wordt in sen en de Jeugdondememing Tilburg,
de begroting opgemerkt dat de werk- Natuurijk hoort daar ook een goede
loosheid in Tilburg weliswaar afneemt samenwerking met het G.A.B. bij die .ft -
maar veel te langzaam. Vooral de in 1989 zal beginnen met de zogeheten genaamde Perspectiefnot
werkloosheid onder vrouwen en etni- heroriënteringsgesprekken. lijk gekozen om ook in 1989 -
sche minderheden baart het college Ook zal het G.A.B. zich bezig hou- [«d tot ontwikkehng te brengen
zorgen. Bovendien is de duur van de den met de uitvoering van de Tijdelij- beleid wat m l 988 begonnen is
werkloosheid èen problematisch punt: ke Voorziening Gemeentelijke Werk- *e zetten. In de begroting 1989
in de regio Tilburg hebben ruim 4.000 gelegenheidsimtiatieven voor Jongeren dat voornemen nog eens
mensen al langer dan drie jaar geen in afwachting van het moment waarop Doorgaan dus met
werk. de Jeugdgarantiewet in werking treedt. Visie in 1988 op dt
Wat doe je daaraan? Het college Die wet is uitgesteld tot 1 juli 1989. maar pc
vindt dat de gemeente zich moet con- Het college mikt ook op de meuwe Ar- nieuwir
centreren op scholing en werkervaring, beidsvoorzieningenwet die op 1 april
Ook moet er een gecoördineerde aan- 1989 in werking zal treden.
pak komen van de langdurige werk- De gemeente krijgt via die wet meer
Janboel
Voor die tijd werd de archieven een
tijdlang bewaard in de dorpskerk.
«Die dorpskerk kennen we nu als de
Heikese kerk», zegt gemeentearchiva
ris Steijns»,... maar uit die tijd stamt
alleen nog de toren. In de 19e eeuw
wordt voor het eerst iemand speciaal
aangesteld voor de archiefzorg en wat
dit betreft is Tilburg opmerkelijk
vroeg».
De
Hoofdcommissaris Corpschef van
de Gemeentepolitie Tilburg, de heer
T.P. de Vries, heeft de koningin ver
zocht hem met ingang van 1 januari
1989 ontslag te willen verlenen. De
heer de Vries heeft kenbaar gemaakt,
gebruik te willen maken van de recent
bij Koninklijk Besluit vastgestelde zo
genaamde 57-jarigen maatregel (een
soort VUT-regeling - red.). De heer de
Vries heeft het voornemen om extern
afscheid te nemen op 16 december en
intern op 20 december.
De heer T.P. de Vries is geboren op
2 januari 1930 in Roordahuizen in
Friesland. Van 1952 tot 1954 volgde
hij de opleiding Politie-Officier in Hil
versum. Van 1954 tot 1968 was hij
werkzaam bij de Gemeentepolitie
Utrecht. Hij was daar respectievelijk
inspecteur en hoofdinspecteur. Van
1968 tot 1973 was hij commissaris bij
de Rijksrecherche toegevoegd aan de
Procureur Generaal in Den Haag. Van
1973 tot 1980 was de heer de Vries
Commissaris Corpschef bij de Ge
meentepolitie Delft. De heer de Vries
werd in 1980 benoemd tot Hoofdcom
missaris Corpschef van de
Gemeentepolitie Tilburg.
waar
het ideeo -j--
niet bestaat. Je mag dan niet zeg
gen dat ze liegen en bedriegen,
maar dat ze uitgaan van
veronderstellingen en dus c
andere manier tegen bepaal
ken aankijken. Als je ze by
beeld vraagt of dit voorgaande
klopt, zullen ze ook nooit direct ja
of nee zeggen. Ze zullen een hele
boel woorden gebruiken, waaron
der vele ener- en anderzijdsen, hoe-
wellen, mitsen en maren en uitein
delijk laten ze in het midden of het
nu wel of niet klopt, want daar ging
het om.
Het is uitzonderlijk dat een aan
tal politici, verenigd in de Enquête
commissie Paspoort, zich nu in vrij
duidelijke taal heeft uitgelaten over
enkele bewindslieden die tot taak
hadden (en hebben) ervoor te zor
gen dat dat nieuwe paspoort er echt
komt. Als het aan die commissie
ligt, gaan er koppen vallen. Maar...
het ligt niet aan die commissie. Het
ligt aan het kabinet en aan de
Tweede Kamer. Het kabinet moet
zich eerst nog intern beraden over
de uitslag van de enquête. Dan zal
er een standpunt geformuleerd wor
den waarmee de Tweede Kamer
vervolgens aan de slag mag. Een
echte slag zal het zeker niet wor
den, want dé waarheid bestaat niet.
Ook niet wanneer duidelijk is dat
er sommige politici vreselijk heb
ben zitten klungelen en knoeien.
En ach, misschien rolt er wel een
kop, maar die kop zal wel weer er
gens hoofd worden, want zo werkt
dat ook in de politiek: gevallen
koppen worden weer tot hoofd ge
maakt. Daarvoor hoeven we niet
verder te kijken dan onze neus lang
is. En dat nieuwe paspoort: dat
komt er wel een keer en dan zal
blijken dat bedriegers handig ge
noeg zijn om er vervalsingen van te
maken. Het ware misschien beter
geweest van meet af aan bedriegers
in te schakelen om het nieuwe pas
poort te maken. Dan wisten we ten
minste waar we aan toe waren en
wat we konden verwachten: een be
drieglijk echt nieuw paspoort.
ling,
dorp
thijs Scheenaerts, gene,
tijd dateren ook de eersl
notities, die betrekking
rechts- en bestuurshanc’
Tilburg plaatsvonc'
Aanvankelijk w
in kisten thuis of ii
Tijdens de
(1568-1648) ontstaat
archief een belang
goed vormt. Vanaf
Tilburgse bevolking. De twee Til
burgse kranten begonnen de inza
meling en drukten alle giften in
hun edities af, samen met de
tekstjes van de gever: «Al ben ik
maar een kale klerk, geef ik toch
acht cent, voor Maria Kessels
zerk». Of: «Maria van Beurden
geeft vijf cent, voor haar naamge
noot haar monument». En: «Wij
broertjes met ons twee, doen ook
voor Maria mee. En geven een
dubbeltje ten geschenke, om
eeuwig aan het lieve kind te den
ken».
Niet iedereen was het met deze
inzameling eens. Met name het
katholieke dagblad de Tijd noem
de het idee «smakeloos». De
vreemde rol van die krant wordt
door Ed Schilders uitgebreid on
derzocht in het boek Moordhoek,
net als de rol van pastoor Van
Zinnicq Bergmann zelf. Want
hoewel er twee verdachten gear
resteerd werden - de koster Van
Isterdael en de schilder Mutsaers
- bleven er ook geruchten gaan
dat «de geestelijkheid» bij de
zaak betrokken zou zijn. Op de
persoonlijke staat van de pastoor,
inicq opgemaakt door het bisdom na
i Tij. zijn dood in 1910, lezen we dat hij
zwaar onder het drama geleden
heeft en dat «men» steeds weer
probeerde «de verdenking op de
pastoor te werpen».
De pastoor werd in Tilburg be
graven. Hij rust op slechts een
tiental meters van het graf van
Maria Kessels in een sober graf.
Tijdens het onderzoek naar de
nasleep van het drama, kwamen
Ed Schilders en zijn medewerkers
steeds weer bewijzen tegen dat de
pastoor zich in ieder geval op on
toelaatbare wijze met het onder
zoek bemoeid heeft. Een groot
aantal getuigen werd door hem
onder druk gezet en beïnvloed,
e jaren voor hij bouw- Het voornaamste slachtoffer
i'erd, had hij theologie daarvan was Johannes Jong
en aan het klein semina- bloets. Over hem de volgende
t week meer.
v.a vuv hij liti
J* grootste
land, een ont-
