s
De geschiedenis van het
leerlooien in Noord-Brabant
I
IOUT
F1
V]
Aktieweek «De lucht gewoon schoon
2.50
2?°
EETGEZONDEETV1S
HAARUITVAL
BESTAAT NIET
REMMERS-DE JAGER
UNI-SALES
STADHUISPLEIN 340-341
TILBURG
TEL.:013-363827
45»
8,
i
I
>op
FT-
aj
'r
Oü
Culinaire wedstrijd
Toertocht
Zure-regen week
EN
EENMALIG
F
VISSCHELPEN
I
BETERDER
SL.
DE NIEUWE STRUCTUUR
Primeur voor Zuid-Nederland
Nieuwe activiteit Sauna
Tilburg: beauty-day
voor de deur
naar
Scherpenheuvel
il 1986-pagina 14
Donderdag 17 april 1986-pagina 15
DE TILBURGSE KOERIER
r
Parkeren
hs i
>gd
1013-424283
Haal gratis brochure bij:
8%
ur.
mten.
Diverse soorten
iks
Nu 2 stuks
92
O
l tegen
daarop
In die
Laat COMOSA
haarlotion u
dit bewijzen
zo’n beauty-day allemaal te bieden heeft en
moeite van een «dagje uit» meer dan waard
EN
plas
.viüuvdrijf
- 1 Ji-in-
iiige Bra-
Dongen,
i grote
men
F VISSPECIAALZAAK
L BESTERDRING 27 TILBURG,TEL 420424
Kant en klaar, uit eigen keuken.
F.L. Mombers
Jong, R. van c
ren.
daten,
is, do-
van
«De
VHS E-180 videoband PDM
in luxe opbergdoos
29,95
slant met
van 7.50
3-369030
.maar niet duurder in brillen en
contactlenzen!
:1de men in Noord-Bra-
:rijen waarin 900 men
aren.
wieler- en toerclub De
nganiseert zondag
cht Tilburg-Scher-
Met het verschijnt
«De geschiedenis van
Noord-Brabant» t
n konden veel
bolwerken en
MENS SPECIAL
MODE
:lgië
irblijvende
Ister» kan men ook
informatie of voor
e zure-regenproble-
145,
rs, Bern, Pessers, P. de
der Steen en vele ande-
ste We-
nlog stegen de lederprijzen ge-
Het aantal bedrijven was 1911
medewer-
iggang had groten- ciaal
de eeuwwisseling zijnit
1880
d barricades e
derinvoer vani
75 en 1893 dat
Heide na-
touwen,
als
De donderdag hoeft tegenwoordig in Tilburg geen gewone donderdag meer te
zijn. Dat is tenminste het streven van Sauna Tilburg, met haar nieuwe initiatief:
the beauty-day.
We zijn voor u eens nagegaan wat
we mogen wel concluderen dat het de
is!
De lederindustrie is voor onze provincie en met name voor Midden-Brabant van groot belang geweest.
Al in de middeleeuwen kenden plaatsen als Aiphen, Baarle en Gilze een bloeiende looinijverheid. Deze
plaatsen zijn met de Langstraat verbonden aan het begrip «de lederindustrie».
Toch is er nog nooit een groot boek verschenen over dit ambacht en deze industrie. In tegenstelling bij
voorbeeld tot de textielindustrie in Tilburg, waarover het boek «Ge waart mar arbeider» verschenen is.
Drog. Fr. Appels,
Westermarkt
Droq. van Eysden,
Heuvelstraat
Drog. Guus Franken,
Wagnerplein-Eikenbosch,
Berkel-Enschot
Drog. A. de Jongh,
Öesterdplein
Importeur: Gevalo bv,
013434711
De auteurs, Joost Seelen en Arnold
Vogel, hebben in de loop der jaren
zo’n 1.000 foto’s verzameld. Hieruit
hebben zij voor het boek 250 foto’s ge-
selekteerd.
Gevoerd jack in ribstofIn wit, bleu en grijs.
Maten 128-176 vanaf 98,—.
Rulthemd in dobbystof. In groen, bleu en geel.
Maten 140-176 vanaf 39,-
De broek in een zomerse sfructuursfof. Maten
140-176 vanaf 85,—.
Reeds enkele jaren organiseerde R.K. Lagere Technische School «De Wes.-
hoeve» te Tilburg binnen haar eigen consumptieve afdeling een culinaire wed
strijd. Hierbij mochten 4de-jaars leerlingen Koken/Serveren geheel naar eigen in
zicht en ontwerp, maar binnen een vastgestelde kostprijs, een onderdeel van een
koud buffet samenstellen.
Die interne culinaire krachtmeting was telkens zo’n succes dat vakdocent/ini
tiatiefnemer J. Schollen vond dat deze meer aandacht verdiende en dat er, om re
den van gezonde concurrentie, meerdere scholen bij betrokken zouden moeten
worden.
Voor het eerst zullen nu dit jaar een aantal andere LBO-scholen uit het Bra
bantse aan de voorrondes deelnemen en elk hun zes beste leerlingen afvaardigen
naar de finale op 18 april a.s., te houden op «De Westhoeve».
Jeugdmode A
Korvelseweg 107
Fraai verzorgd
«De geschiedenis van het leerlooien
Noord-Brabant» wordt een fraai
rgd boek. Groot formaat, 21,5 x
i, 160 pagina’s, gedrukt op zwaar
r en gebonden in een echt linnen
t bestempeling en een losse
rde stofomslag. Het ver
ia a.s. De intekenprijs tot
-- bescheiden gehouden,
(na verschijnen gaat
en). Gezien de beperk-
atekenen zinvol. Bestel-
een briefje of kaartje
_egels) naar Uitgeverij
Antwoordnummer
een telefoontje:
Om 9.00 uur wc
door uw gastheer. Na
is er een uitgebreide
daarnaast nog gelegenheid tot
men en «bubbelen» in het kruit
of de hot whirl-]
nende voormidc o. o
geveer 12.30 uur een lunch.
’s Middags begint het echte verwen
nen: bruinen onder solarium en zonne
bank met -hemel, massage, een pedicu
re- en manicurebehandeling, en een
’gebreide behandeling door een
™ioonheidsspecialiste, die u desge
wenst ook adviseert over een voor u
geschikte make-up. Rond 17.30 uur
wordt deze ontspannende en verzor-
Zij geven een fascinerend beeld van
met name de laatste honderd jaren,
hoe de Brabander leefde en werkte in
de lederindustrie. We zien onze voor
ouders bezig met het spoelen en stro
men van de huiden in de vele beekjes
die in Midden-Limburg stromen. We
zien ze in kuipen staan, diep in de
grond, waarin de huiden met gemalen
eikeschors gelooid werden.
Hart van Brabant trofee
Deze sportieve culinaire strijd, die
alle ingrediënten ,j:v
se traditie te wor
Hart van Brabai
wordt ter beschikking ge
leveranciers van de afdeli
tief van «De Westhoeve
ten moeten aan de hand
plichte en één vrije opdrac
naire capaciteiten tone
kundige jury onder voorzitterschap
van Dhr. P. Rutten, directeur van Ho
tel-Restaurant «De Swaen» in Oister
wijk. Deze jury, die naast de samen
stelling, compositie, kleur en smaak
van de schotels ook zal letten op de
manier van werken van de kandidr
bestaat verder uit Dhr. L. Gelens
cent MBO te Breda, Dhr. J.
Groeningen, sous-chef van
twee knappe
de wereld rc
innen aan de haak te
j vermelden op het aan de bal- af te troggelen.
igende kaartje hun naam en een Ze bedriegen iedereen én elkaar in
:maakte spreuk die met «De dit dolkomische toneelstuk totdat
voon schoon» te maken heeft, «hij» opduikt.
De kinderen waarvan de ballon het Op 24 april komt het Baline
verst is gekomen en ook de leukste of Theater «Benang Raja» i
beste spreuk draagt, winnen een prijs. Theater met een gevaat
De kinderen kunnenjn het Natuur- ma. Vijf danseressen en wn w
museum ook een film bekijken (en na- brengen in schitterende kostuum
tuurlijk ook de rest van het museum) wel historische en religieuze als r...
en ze kunnen een bezoek brengen aan ne Balinese dansen.
de zure-regenten toonstelling in het na- Regelmatig gaan de leden van «Be-
tuur- en miheu-informatiecentrum «de nang Raja» naar Bali om hun repertoi-
Bolster». re uit te breiden met de nieuwste dan-
Om mee te doen aan de ballonnen- sen die binnen de oude gracieuze tra-
aktie betalen de kinderen die op eigen ditie passen. Beiden voorstellingen be-
gelegenheid komen 1,25. Wanneer ginnen om 20.30 uur. Toegangskaarten
met een groepje leerlingen kunnen dagelijks van 9.00 uur tot
i dit van te voren aanmelden 17.00 uur telefonisch gereserveerd
i: 013/362457.
Om 11.45 en 13.45 uur door de
Oisterwijkse bossen. Vertrek van het
Bezoekerscentrum Natuurmonumen
ten, van Tienhovenlaan 5 in Oister
wijk.
Ballonnenaktie
Op woensdagmiddag 23 april vin
den er een aantal activiteiten plaats bij
en in het Noordbrabants Natuurmu
seum. Vanaf 14.00 uur is er een ballon
nenwedstrijd.
Kinderen ki
ten. Zij
Ion hang
eigengema
lucht gewc
Informatiestand
Op zaterdag 19 april kan men van
10.00 tot 17.00 uur op de Heuvel te
recht voor informatie over «De lucht
gewoon schoon». Informatie over de
activiteiten in deze we<k is daar te ver
krijgen en ook zal veer materiaal van
«de Bolster» te zien zijn.
ten van het boek
van het leerlooien in
bij boekhandel en
uitgeverij Gianotten te Tilburg is er
voor het eerst sinds zo’n veertig jaar
weer een boek over dit ambacht en de
ze industrie.
Zowel in woord als in beeld wordt
in dit boek uitgebreid aandacht be
steed aan de geschiedenis van het leer
looien en het looiproces.
Geschiedenis
Het geschreven gedeelte begint met
de looinijverheid in het Noord-Bra
bant van de middeleeuwen. Met name
in Aiphen, Baarle en Gilze was toen al
een bloeiende looinijverheid. Deze ver
dween met de 80-jarige oorlog
de Spaanse overheersing en de d
volgende Generali teitsperiode.
Generaliteit werd het zuiden van Ne
derland door het noorden als een soort
buitenland beschouwd, dat ingelijfd
was. De Brabanders mochten geen
staatsfuncties bekleJ“"
werd ingeteugeld door hoge
jen en tolheffingen. Toch beg—
,egen het einde van de Gene.ou-
neg steeds meer
een looierijtje of een ander bedrijven
list omdat voor hen geen
Onder het motto «De lucht gewoon schoon» start op 19 april de 3de internatio
nale zure-regenweek.
Zure regen is eigenlijk een vorm van luchtverontreiniging. De lucht wordt ver
vuild met een aantal gassen die vooral door de industrie, het verkeer en de land
bouw worden uitgestoten. De stikstofoxiden, zwaveldioxide en ammoniak in de
lucht zijn verantwoordelijk voor de verzuring van water en land.
Tijdens de aktieweek «De lucht gewoon schoon» wil men informatie geven over
de verzuring en over de mogelijkheden voor de overheid, het bedrijfsleven en de
individuele burger om de lucht zo schoon mogelijk te houden.
De Bolster
Gedurende de hele aktieweek is in
het natuur- en milieu-informatiecen-
trum «de Bolster» een kleine tentoon
stelling over zure regen te bekijken.
Het informatiecentrum vindt u in het
gebouw van het Noordbrabants na
tuurmuseum, Spoorlaan 434 in Til
burg; net na de voordeur aan de rech
terkant. In «de Bols
terecht voor meer ii
materialen over de
matiek.
nees Dans
naar het Farce
Theater met een gevarieerd program
ma. Vijf danseressen en een danser
brengen in schitterende kostuums zo-
museum) wel historische en religieuze als moder-
■BHaan ne Balinese i
-regententoonstelling in het na- Regelmat
1 milieu-infonna tiecentrum «de nang F
re uit
sen div
leren die op eigen ditie pas
gelegenheid komen 1,25. Wanneer ginnen c
docenten met een groepje leerlingen kunnen
komen en dit van te voren aanmelden 17.00 i
(013-364870) kost het 1,- per kind. worden:
concurrentie met het buitenland niet
meer vol kunnen houden en omdat
met name de vraag naar zoolleder
door de sterke opkomst van het rubber
drastisch terugloopt. Ook is er sprake
van verouderde produktiemethodes en
hoge milieulasten.
Toch zijn er ook nu nog enkele
waarmee bloeiende lederfabrieken in Noord-
Het looi- Brabant Met behulp van de overheid
6 invester’ngen gedaan om rnilieu-
looidJ waT vervu*l*ng tegen te gaan en is het ma-
chinepark gemoderniseerd. De laatste
jaren zit er zelfs weer enige groei in de
lederindustrie in Noord-Brabant.
i schoon
iten in d
en ook
Ister» te zien zijn.
Boswandelingen
Op een tweetal plaatsen worden op
20 april rondom Tilburg wandelingen
gehouden, waarbij men aandacht zal
schenken aan de zure-regenproblema-
tiek.
Om 14.00 uur op Gorp de Ley o.l.v.
de KNNV-afd. Tilburg. Vertrek van
de wandeling vanaf de ingang van
Gorp de Ley nabij de Paradijsbrug.
vordt u verwelkomd gende dag besloten met een aperetief-
Na deze ontvangst je.
saunagang en Hoe pakt Sauna Tilburg zo’n beau-
tot zwem- ty-dayaan?
i» in «luidenbad Om de privacy en de individualiteit
ol. Na deze ontspan- van de deelnemers te waarborgen, kan
g, gebruikt u om on- een beauty-day groep uit maximaal 8
personen bestaan. De begeleiding van
deze groep is in handen van gediplo
meerde krachten. Een ANBOS-opge-
leide schoonheidsspecialiste en een
NGS- en NSF-gediplomeerde sport
masseur staan hiervoor garant.
Meer informatie over deze dag li
chamelijk en geestelijk genieten kunt u
krijgen bij Sauna Tilburg, Groenstraat
102, tel. 362945.
Na de’Eerste Wereldoorlog (1914-
1918) verdwijnt het oude kleinbedrijf
snel. De looinijverheid is een looi-in-
dustrie geworden. In sommige Bra
bantse dorpen (onder andere Dongen,
Rijen en Oisterwijk) worden grote le
derfabrieken gebouwd waar men met
behulp van looiextrakten (geconcen
treerd uit schors en andere planten ge
wonnen looistoffen) of chroom de hui
den in korte tijd looit tot zool - respec
tievelijk overleer.
Na een moeilijke periode in de jaren
dertig en de Tweede Wereldoorlog her-
v stelt zich de lederindustrie in de jaren
leden en de nijver- vijftig snel. Er werken dan bijna 5000
heid werd ingeteugeld door hoge be- mensen in deze industrie.
lastingen en tolheffingen. Toch begon- In de jaren zestig en zeventig gaat
nen tegen het einde van de Generali- het weer bergafwaarts met de lederin-
teitsperiode zo rond 1780 steeds meer dustrie. Vele grote traditionele familie-
Brabanders een looierijtje of een ander bedrijven moeten sluiten omdat ze de
bedrijfje juis F.Io
overheidsbanen weggelegd waren.
Napoleon
Met de komst van Napoleon in 1795
komt er een einde aan de Generali-
teitsperiode en kan de uitgroei van de
loonijverheid in Noord-Brabant begin
nen. In 1815 zijn er dan inmiddels 250
looierijtjes in Noord-Brabant waar
zo’n 300 arbeiders werken. Deze be
drijfjes waren over geheel Brabant ver
spreid en in bijna alle plaatsen had
men wel een paar looierijen zich ech
ter meer in bepaalde gebieden in
Noord-Brabant concentreren omdat
daar de natuurlijke en ekonomische
omstandigheden het beste waren voor
de ledermjverheid; de Langestraat, de
Baronie van Breda en Tilburg en om
geving worden de ledergebieden van
Noord-Brabant. Maar ook buiten deze
streken blijven looierijen bestaan zoals
in het land van Cuyk en in Eindhoven
en omgeving.
In 1860 tel
bant al 512 looier
sen werkzaam ware
K Welkom
De winnende school ontvangt, uit
de handen van de inspecteur voor het
voortgezet onderwijs, Dhr. A. van
Harten, de Hart van Brabant trofee,
die een jaar in haar bezit blijft. De
winnaar zelf ontvangt een duplicaat.
Eventuele belangstellenden zijn van
harte welkom vanaf 17.00 uur in de
e podiumzaal van «De Westhoeve»,
i, Reitse Hoevenstraat 12, 5042 EH Til
burg, waar de eindprodukten van alle
finalisten het bezichtigen meer dan
waard zullen zijn!
Eikeschors
Tot in het begin van de 20ste eeuw
looide men de huiden met behulp van
eikeschors in eikehouten kuipen diep
in de grond. De schors werd gewonnen
van de wallen met akkersmaalshout
die men vroeger tussen de akkers aan
trof. Ook werd hij ingevoerd vanuit
Drenthe, de Veluwe en de Ardennen.
Deze schors werd door de looier ge
hakt, gedroogd en daarna naar de mul
der gebracht die de schors vermaalde
tot zogenaamde run. In menig dorp
heeft dan ook een Schors- en Runmo
len gestaan of had de graanmolen een
speciaal stel maalstenen 1
schors gemalen kon worden. 1
en was toen nog een proces
lange asem». Het kon wel 2
duren voordat het leer geloc
Daarna volgde nog een uitgebr
bewerking, het zogenaamde
wat dikwijls nog in touwerijen
apart beroep beoefend werd.
De Tilburgse
Door(en)trappers or
27 april de toertocl
penheuvel-Tilburg.
De tocht naar de bekende bede
vaartplaats wordt met voorrijders ge
reden, geassisteerd door motorrijders,
een voorafgaande auto én een achter-,
op-rijdende auto. Hierdoor is de groep
fietsers niet verplicht de Belgische
fietspaden te volgen, hetgeen het fiets-
comfort ten goede komt.
De route gaat over Riel, Aiphen,
Baarle Nassau België in en komt later
op de dag via Postel weer Nederland
binnen. Er wordt gestart om 8.00 uur
’s morgens bij Café de Triangel aan de
Lanciersstraat 70 in Tilburg. Deelne
mers moeten eraan denken een pas
poort mee te nemen.
De Door(en)trappers hebben voor
vijf gulden een blijvende herinnering
aan Tilburg-Scherpenheuvel-Tilburg.
Met zijn 175 km en een paar klim-
metjes in de buurt van het keerpunt is
de tocht een prima voorbereiding op
de komende wielerklassiekers voor
toerfietsers: meedoen dus
Woord en beeld
ij Naast de geschiedenis van de leder-
Eerste Wereldoorlog industrie die hierboven kort is weerge-
Vanaf 1903 tot aan de Eerste We- geven maar die in het boek uitgebreid
reldoorlog stegen de lederprijzen ge- behandeld wordt, geeft het boek ook
staag. Het aantal bedrijven was 1911 uitvoerige en duidelijke uitleg van de
echter slechts 338 met 771 medewer- verschillende looiprocessen. Dit spe-
kers. Deze forse teruggang had groten- ciaal voor lezers die wel geïnteresseerd
deels reeds voor de eeuwwisseling zijn in het onderwerp maar weinig van
plaatsgevonden. In 1880 hadden het looien afweten.
Frankrijk en Duitsland barricades op- Het meest unieke gedeelte van het
geworpen tegen de lederinvoer vanuit boek zijn de foto’s die de geschiedenis
Holland en tussen 1875 en 1893 daal- in beeld laten zien van het leerlooien
den de prijzen op de huiden- en leder- in Noord-Brabant van 1860 tot nu.
markt constant. Hierdoor konden veel Vele oude nooit eerder gepubliceerde
bedrijven het niet meer bolwerken en foto’s zijn in het boek opgenomen
hielden op te bestaan. soms paginagroot.
Broek en vest in damastruit. Wit en geel. Ma
ten 140-176 samen 129,-
Lockerpolo’s in de nieuwste kleuren. Maten
92-176 vanaf 25,-
Swaen» te Oisterwijk, Dhr. U. Rohrer,
e sinja, aie eigenaar van «la petite Suisse» te Til-
rediënten bezit om een jaarlijk- Lruc F'_yorst’ directeur van
orden, heeft als inzet de ^HS «De Rooi Pannen» eveneens te
jant trofee. Deze trofee 1 bur&
gesteld door de
eling comsump-
ve». De finalis-
van vijf ver-
M icht hun culi-
ten voor een des-
voorzitterscF—
Farce Theater
presenteert
Toneelvereniging «Vondel» speelt
op 17 april in het Farce Theater, Volt-
straat 18 in Tilburg de komedie «Op uitge
Gouden Wieken». Deze komedie gaat scho
over twee knappe en slimme vrouwen
die de wereld rondreizen om rijke
cunnen ballonnen opia- mannen aan de haak te slaan en geld
:lden op het aan de bal- af te t-
Ze
dit dolkor
«hij»
Veel technieken
Vele lederfabrieken uit vele plaatsen
in Noord-Brabant worden met foto’s
uit de tijdsperiode 1920-1965 behan
deld. We zien de fabrieken, de mensen
en het produktieproces. Bekende, mis
schien wel roemrijke namen komen we
tegen bij de foto’s: Fa. Vaarten
Hendrikx, H.J. Aarts, Baeten-Kerre-
mans, A.L. Botermans, De Vet Ver
ster, Gebr. Theeuwes, Van den Assum,
Nederlandse Stoomlederfabriek, G.B.
Seelen Zn., Gebr. Smeekers, W.
Ploem B.V., Gebr. van Esch, De
Noord-Brabander, Rompa van Meel,
in
Om het beeld van de Brabantse le- verzorg
derindustrie te completeren zijn enkele 28 cm,
Jr foto’s opgenomen van de modernste papier i c
I lederfabriek van Nederland, de Ko- band met
I ninklijke Verenigde Leder in Oister- geplastificeerc
I wijk. In deze fabriek worden met de schijnt 23 mei
I modernste machines 1200 huiden per verschijnen is bes
dag tot leder voor met name de namelijk 45,00 (i
schoenindustrie verwerkt. Zo geeft het het 55,00 kosten)
boek «De geschiedenis van het leer- te oplage lijkt ink.»
looien in Noord-Brabant», een uniek len kan door e
overzicht van de leemijverheid en le- (zonder postzeg
derindustrie in onze provincie. Een Gianotten, An^
boek voor mensen die zelf, of wier 5000 WB Tilburg of
ouders of familieleden in deze indus- 013-68.29.91.
trie respectievelijk nijverheid werk
zaam zijn geweest. Een belangrijk
boek voor alle geïnteresseerden in de
geschiedenis van Noord-Brabant en
een interessant boek voor liefhebbers
van leren meubels, kleding en schoe
nen die ook wel eens willen weten wat
er schuil gaat achter het produkt waar
aan zij zoveel plezier beleven.
