Bloei en verval van
Tilburgse textielindustrie
- AUTOPARC LOON OPZAND
OU
t 70
*dplein
ETEL
Jrv. y MlMKDT
LICHTDRUKKEN
tiet
Vrijwilligerscentrale zoekt:
'4
VM I
6,”
5as
w
en!
u dan
duidelijk opvallen, dat er ook alles aan gedaan
io,°
10,00
10,00
5,00
4,’5
Het is feest bij Autoparc. Want het Autoparc in Loon op Zand legt - te za- wordt gevierd met een uitgebreide show. Op
moderne bedrijf in Loon op Zand heeft er nu men met Autoparc Service Center in Tilburg - zaterdag 1 maart van 10.00 tot 17.00 uur. U bent
een geweldige ruimte bij gekregen. Dus: nog de basis voor optimale service-verlening. Dat van harte welkom in onze showroom,
meer ruimte om u de allernieuwste modellen
personenwagens te showen. Van de ’fluister-
diesel’ tot de supersnelle SEC. In de aller
nieuwste kleuren. Dat is de moeite van het
bekijken waard.
Door deze uitbreiding kunnen wij nu
ook een grote collectie occasions op optimale
wijze aan u presenteren.
Kom Kijken. De medewerkers leiden u
graag rond. U kunt op uw gemak een kijkje
nemen achter de schermen van het uiterst
modern geoutilleerde bedrijf. Het zal
duidelijk opvallen, dat er ook alles aan g
is om de service op het hoogst mogelijke
niveau te plaatsen. De werkplaats is uitgebreid,
met de nieuwste middelen voor een perfecte
en uiterst snelle service.
Donderdag 27 februari 1986-pagina 19
DE TILBURGSE KOERIER
iri 1986-pagina 18
LEONARD VAN VECHELSTRAAT11 >014 HD TILBURG TEL.01T42 5815
0
Vervolg van blz, 1
Presentatie
Een overzicht van de tentoonstelling Textielfabrieken (foto Ned. Textielmuseum)
BREIGARENS
TEIW00B KI*-5
9Q Gazelle
Batavus
Raleigh 5
BSA
Peugeot
Motobecane
Bridgestone
Stationsstraat 49 I
l Tel. 426392 TILBURG H
UITGEBREIDE SHOW
mm im urn
[iii-iin-iii)
0103
sen!!!
4 of meer kanalen
SSEN
afgifte
iel,
tij naar
ik
Pieter van Dooren was
de enige textielfabriek die een
luchtfoto op zijn briefhoofd plaatste
Een uit 1928 daterend
tegeltableau van de onlar
gesloopte fabrieken van
voorzie...
afbeel-
1
.2500,-
irs i
L.P.G.
013-431420
DE HOOGT 13, LOON OP ZAND. TEL.: 04166-15 53.
IALIST
in Tilburg
REPROTECHNIEK
mgs
J. Brouwers
GARENS VOOR
WOLLtN EN
HALFWOLLEN
STOFFEN
POETE® VAN ©©©ISSN
SPINNERIJ
- VAN WOLLEN
:j
tensre
STOOMFABRIEK
OPGERICMT IÖÏZ !j-
4^5
geven redaktie. 24. V
i 6.30- vrijwilligsters
e zijn; van. 25.Sticht
mensen die z
bijvoorbeeld A.C.
llektie van het tex-
i ook een aantal te-
fabriek werd dan op
f kleurige tegels afge-
uiterst fraaie, dikwijls
s voorziene kunstwer-
Fotokopiëren en Inbinden.
Typewerk (o.a. bestekken).
Verkoop van alle soorten'transparantpapier,
lichtdruk- en tekenkamermaterialen.
Handels- en familiedrukwerk.
i.OO uur gesloten
Til-
ie grotendeels, na
eriode, de zogehe-
hebben c
nam het
de beslissing
karakteristieke Tilburgse
«.sgebouwen voor het nageslacht
/aren. Deze uit de 19de eeuw da
le fabriek van «Chriesje» Mom-
vanaf volgende week de nieuwe
van het Nederlands Tex-
Henk van Doremalen
1. Organisatie voor Interkulturele Jonge-
-litwisseling (regio Breda): helpen orga-
.jseren van uitwisselingsprogramma’s; be
geleiden van buitenlandse studenten; publi
citeit; vergaderen; afleggen van huisbezoe
ken voor a.s. gastgezinnen. 2. Ypelaar (Til
burg-Noord): iemand die naailes wil g-
aan ±8 meisjes op vrijdagavond van
9.30 uur (Je hoeft geen vakdocente te zijn;
er is al hulp aanwezig). 3. Vrouwentherapie-
centrum: iemand voor ondersteunende (ty- raiding van
pen, telefoon, gastvrouw) werkzaamheden werkloze film
voor 216 uur dag per week. 4. Speel-o-
theek i.o.: zoekt 3 a 4 mensen die ’n nieuwe
speel-o-theek voor Tilburg mee willen op
zetten (voorbereidende bezoekjes afleggen,
meedenken/meepraten over de opzet). 5.
Alfabetiseringsprojekt voor Nederlanders:
enkele geduldige mensen om lezen
schrijven te leren aan Nederlanders. 6. x«r
n voor Buitenlandse Vrouwen:
orOED!!!: kinderop r.sr
terdag 8 maart a.s. van 16.00-19.00 uur.
MTS: bouwen en ontwikkelen t.b.v. de 1^-
sen werktuigbouwkunde. 8. Milieu-info-cen-
x ul worlog verdween ook de Til- trum «de Bolster»: iemand voor info- en/of
=e textielindustrie grotendeels, na voorlichting aan bezoekers op zaterdag/
nog een bloeiperiode, de zogehe- zondagmiddag 9. Kresj Buurthuis ’t Vo-
gouden tijd» te hebben dolrge-
maakt. Nog juist op tijd nam het Til- JdingHvoor de w0..av. i t/m 14 j.) en
burgse gemeentebestuur de beslissing do.-av. groep (15 t/m 17 j.). 11. Vrijwil-
een van de karakteristieke Tüburgse |ig(st)ers voor Nederlandse taalles aan
fabrieksgebouwen voor het nageslacht tenlanders in diverse buurthuizen (meestal
te bewaren. Deze uit de 19de eeuw da- avonds). 12. Kierschool: peuteropvang op
terende fabriek van «Chriesje» Mom- dinsdagmorgen. 13. COC (Ver. tot Integra-
mers is vanaf volgende week de nieuwe tie van Homoseksualiteit): vrijw. voor op-
van hel Nederlands Tex- HÏS S
ueimuseum. Henk van Doremalen le Werkplaatsen: iemand die voor langere camping/rekreati
tijd voorlichting wil geven over praktische vakantie (2 A 31
zaken/ekonomische kant v/h kleinschalig voor bejaarden
ondernemen; samen met andere vrijw. geef voor minimaal
je voorlichting aan Middelbare Scholieren, dertheater Piek
15. Materialenbank Talenpraktikum Buiten- om kindc*'
landers: tekeningen/illustraties maken bij zorgen/nieuv
'lesmateriaal. 16. Theater zaal 16: vrijw. voor dagen p.w.
publiciteit/informatie; belichting/geluid; zoekt dirigen
toneelassistentie; administrate J
kassa en bar. 17. Ziekenhuis:-.t
de ontspanningsavonden (1 X per 2 weken
op do.-av.). 18. Stichting Artikel: inrichten
van tentoonstellingen/kontakten leggen
voor deze non-profit galerie. 19. Bouwspeel- open maandag t
plaats ’t Echowaaike: bestuursleden en lei- Vrijwilligerscent
ding voor sport-spel-handenarbeid met kin- maandag- e
deren in Tilburg-Noord. 20. Eetdienst «De
Pollepel»: meehelpen koken. 21. Hulpcen
trale: vrijw. vanaf 22 jaar voor SOS-tele-
foondienst (minimaal 1 jaar beschikbaar
Tllbutg» I
teXS^e—ellingvan
trokken bij «Textielfabne- I
de tentoonstelling 1
kenin?‘bU^orende^ brochure
1 t0°?ta wwrdïbeeld een (kort) I
de geschiedenis van I
Te"SXe textielfabrieken. I
I Doremalen bijgaand artikel.
De fabriekspresentatie gebeurde al
tijd zo gunstig mogelijk. De zondagse
pakken die de arbeiders op sommige
groepsfoto’s dragen, getuigen daarvan.
De portretten of schilderijen waa
de fabrikanten in al hun «waardig
heid» staan afgebeeld nog meer. De
opdrachten voor de tekeningen of
schilderijen werden uitgevoerd door
plaatselijk of soms landelijk bekende
zijn gedurende enkele uren per week). 22.
Vrouwencentrum: 2 vrijw. gezocht voor in-
fo-verstrekking, beschikbaarheidsdienst, ad
ministratieve hulp en klusjes. 23. Vrouwen
krant: vrouw die dokumentatie wil bijhou
den plus vrouwen voor versterking van de
daktie. 24. Vrouwendokumentatiecentrum:
s voor uitbouw/bijhouden hier-
hting Film OveLeven: werkloze
zich bezighouden met voorbe-
1 de voorjaarsproduktie; ook
werkloze filmers-geluidsmensen-akteurs. 26.
__o r__ rKluphuis Waaikant: leiding tienergroep op
in j 4 mensen die ’n nieuwe ma.-av. 27. Meldpunt Diskriminatieklach-
voor Tilburg mee willen op- ten: telefoondienst. 28; Turkse
v lereidende bezoekjes afleggen, Gemeenschap: Engelse les geven. 29. Ver-
iken/meepraten over de opzet). 5 voerdienst voor mensen die slecht ter been
iseringsprojekt voor Nederlanders: zijn: vrijw. die met eigen auto vervoertjes
geduldige mensen om lezen en/of willen doen (benzinekostenvergoeding). 30.
en te leren aan Nederlanders. 6. Cen- Wereldwinkel: algemene werkzaamheden
uitenlandse Vrouwen: (winkeldienst e.d.) en deelname aan ’n be-
jpvang gezocht voor za- paalde werkgroep. 31. Farce Theater:
van 16.00-19.00 uur. 7. iemand met veel weet van subsidies. 32.
Vrouw en Werk: vrouw voor boekhouding/
aanvragen van subidies. 33. Wijkcentrum
Theresia: projekt kinderboerderij zoekt 1
metselaar en 1 timmerman voor restauratie
werk. 34. Milieugroep Tilburg: mensen voor
akties/aktiviteiten m.b.t. bestemmingsplan,
afvalproblematiek e.d. 35. Maatschappelijke
Informatie Krant: redaktieleden. 36. Werk-
groep Kind en Ziekenhuis: aanvulling van
n bui- diverse werkgroepen. 37. Vredeswinkel:
stal ’s winkeldienst. 37 Vredeswinkel: winkel-
dienst. 38 Kluphuis Korvel: bijzondere akti-
viteiten (Pasen, karnaval, zomervakantie
e.d.) 39. Ypelientje (Tilburg-Noord): verzor
gen van kindermiddagen voor kinderen van
4 t/m 11 j. 40. Nederlandse Rekreatiewerk:
langere camping/rekreatiewerk gedurende zomer-
iktische vakantie (2 a 3 weken). 41. Dienstencentrum
n «de Garsthof»: gastvrouwen
T—al 1 keer per 3 weken. 42. Kin-
nei- Pielekepoep: enthousiast iemand
dertheatervoorstellingen mee te ver-
nieuwe ideeën aan te dragen, min. 2
repetitie. 43. Vrouwenkoor,
lichting/geluid; zoekt diligente voor haar 10 leden van 20
itie, garderobe, tot 30 j. 44. Jongeren Advies Centrum: vrij-
k assistentie bij willig(st)ers voor advies/informatie aan jon-
-> i geren. U kunt bij ons terecht, te
lefonisch (434572) de gehele week tijdens
kantooruren; voor bemiddelingen zijn wij
t/m vrijdag van 1 tot 5 uur.
ntrale, Spoorlaan 320. Op
en woensdagmiddag kun je terecht
voor au-pair/kibboetswerk/werkkampen/
oogstwerk/ gehandicapten en bejaardenreis-
begeleiding/jongerenkampen/uitwisselingen
etc.
spinmachines, vol- en of tegelt
ommachine, allerlei lieten niet 1
tigen die betrekking trett
roduktie in de verdwe- het 1
irieken, zijn wel be- ter i
jrden nu niet al- as, I
leen tentoongesteld, maar zijn ook in
werking te bewonderen. De fabrieken
waren echter niet alleen ruimtes waar
in geproduceerd werd, gebouwen
waarin de arbeiders hun dagelijks
brood verdienden. Ze waren ook net
trotse bezit van de fabrikanten. Op al-
J lerlei manieren werden de fabrieke"
fabrikanten en het personeel voor l
nageslacht vastgelegd.
J Gedenkboeken, foto’s, tekeningen,
F* 4 schilderijen en tegeltableaus zijn daar
«xi fWF 4 uitingsvormen van. Veelal werden die
*"**0 objekten bij jubilea aangeboden door
f""' J i het personeel. Soms ook kwam het ini-
iiat;et
van de fabrikanten, die zichzelf
frBüir of de fabriek wilden laten vereeuwi-
gen.
Briefhoofden
Een wijze van presentatie die van
vrijwel alle fabrieken vanaf het einde
van de 19de eeuw op een of andere
manier bewaard is gebleven, zijn de
briefhoofden. Wanneer de fabrieken
'al’ zich schriftelijk moesten presenteren,
"n’ gebeurde dat op een papier dat
het een officieel briefhoofd was
Dikwijls waren dat heel fraaie
dingen. In het begin van de 19de eeuw
werd meestal alleen de naam van de ^nu,‘
fabriek of fabrikant op het briefhoofd eeieid
gezet. Later, in de tweede helft van de
19de eeuw, wanneer de fabrieken in
omvang gaan toenemen, begint men
een tekening van de fabriek op het
briefpapier te zetten. Vrijwel alle Til
burgse fabrikanten die een stoomfa
briek hebben gaan hiertoe over. Zo’n
illustratie was vooral van belang als de
fabriek ook wat voorstelde.
De briefhoofden met tekeningen,
die de fabrieken altijd fraaier en groter
voorstelden dan ze in werkelijkheid
waren, bleven tot aan de Tweede We-
larop reldoorlog bestaan. Na de oorlog ver-
irdig- dwenen ze en kwamen er briefhoofden 'chrlJ
met beeldmerken (logo’s) voor in de spoi
plaats.
Karakteristiek
Na de oor'-
burgse
eerst n<
ten
ra kwam een flink aantal fabrieksgebou- kunstenaars zoals bijl
g wen leeg te staan. Diverse zijn er on- Willink. Tot de kollel
dertussen verdwenen. Vers in de herin- tielmuseum behoren
nering ligt nog de sloop van één van de geltableaus. De f
laatste grote fabriekscomplexen in de beschilderde of
binnenstad, de fabriek van Brouwers beeld. Het zijn u
langs de fietsroute (Schoolstraat). van veel details
Werktuigen Niet alle fabrieken zijn op schilderij-
Weefgetouwen, spinmachines, vol- en of tegeltableaus afgebeeld en ook
kommen, een stoommachine, allerlei lieten niet alle fabrikanten zich por-
soorten werktuigen die betrekking tretteren. Dit soort voorwerpen bezit
hebben op de produktie in de verdwe- het textielmuseum onder meer van Pie-
nen Tilburgse fabrieken, zijn wel be- ter van Dooren, Brouwers, BEKA, Er-
waard gebleven en worden nu niet al- as, Diepen en AaBe.
Produceren
Van de fabrieken uit de eerste helft
van de 19de eeuw is niet veel meer
over. Het bekendste gebouw was dat
van Pieter van Dooren, bij de Leij aan
de Hilvarenbeekse weg. Van Dooren
was de eerste Tilburgse fabrikant die
een stoommachine in gebruik nam om
de verschillende werktuigen aan te
drijven. Enkele andere fabrikanten
volgden al spoedig zijn voorbeeld,
maar in de meeste fabrieken werd nog
lang hand- of paardekracht gebruikt.
In 1975 moest de fabriek van Pieter
van Dooren, ondanks vele protesten,
wijken voor de nieuwbouw van het Eli-
sabethziekenhuis. Foto’s, tekeningen
en een heel fraai tegeltableau dat te
zien is op de tentoonstelling herinne
ren nog aan deze fabriek.
In de loop van twee eeuwen zijn in
Tilburg een groot aantal fabrieken ge
bouwd, verbouwd en gesloopt. Toen
de textielindustrie in de jaren zestig en
zeventig in snel tempo ten onder ging,
