Korvel: van oudsher een
belangrijk stadsdeel (2)
s
19
9r9°
19
STER
in
Bont
i
o
tilburg
tilburg
Lr 1
lemden
De Korvelseweg verlicht
KOM KIJKEN!
-
INRUIL KLEUREN TV
BARTELS AUDIO VIDEO
KEN
burg
TM.w
Kees van de Ven
Digital
?arch
digital
ïarch
UITZOEKEN
va 275,-
II Prima beeld en
Hl geluid voor
jaren kijkplezier
NBOSVLN
ml
Donderdag 24 oktober 1985 - pagina 7
DE TILBURGSE KOERIER
ber 1985-pagina 6
V
(Foto’s Archiefdienst Gemeente Tilburg)
Menu van de week
Zoete ommelet
Vervolg van blz. 1
zout,
belegt
|H| huisjes bij
90-96) nog
en
tijn de
19de
;eble-
onze
bewaring
Grootste keuze
'424283
A. Plevoets
NNENMODE
Besterdring 87, Tilburg - Tel. 431489
Champignons met tonijn
Gevulde aubergines
van
aan
Philips - Erres - Saba -
Grundig - ITT - enz...
100% nagezien
Met garantie, dus
goed.
Met en zonder
afstandsbed.
klein en groot beeld.
:rde-
gde
lein
I
bij nog
het
t in de
jging
i ook nog de
patriciërswo-
uit
velplein toen het r
De foto is genome
nr. 1
plein
kelijkhek
Archit
villa aan het
lijk nog F’
uitworpen
architect Jt
alle reparaties maatwerk
eigen atelier
moderniseren
Tilburg - Nieuwlandstraat 3
013-426617
glorie vai
is! Hier i
steenen 2
ken, die
weerklinl
heid
Midden:
Het Korvelplein toen het nog echt een plein was,
in 1963. De foto is genomen vanuit het parkje en
toont een gedeelte van de westkant van het plein
met o.a. concertzaal Verbunt.
Fde
r NIEUWE
TREND IN
na 1920 lanj
tste functie
het volgende n
meer lezen
de heringeri
klein
ie op-
goede
belangrijke en
n de sociale ge-
(arbeiders)leven
lijking. Men kan
noemen.
Onderstaande recepten zijn steeds voor
4 personen.
Ingrediënten:
12 grote champignonkoppen, 1 blikje
tonijn, ‘A liter Bechamelsauce,
tomatenketchup, ‘A borrelglas cognac,
‘A borrelglas sherry, theel. paprika
poeder, citroensap, geraspte kaas.
'"'r>r kleine 1
stijl gegeven.
78 t/m 84, 86, 1(
168.
ningen: nr.
f links een later aanj
nr. 158. Er tusseni
vroeger
Na vele weken van noeste arbeid zijn de werkzaamheden
aan de Korvelseweg eindelijk voorbij. Een hele verlichting voor
de bewoners en winkeliers van Korvel, die nu weer normaal bij
hun woning of zaak kunnen komen. Vanzelfsprekend dat dit
heugelijke feit gevierd zal worden.
Voordat vanavond de officiële opening door wethouder Lam
bers plaats zou kunnen vinden moest er toch nog het een en het
ander gebeuren. Enkele winkeliers maakten een prachtige
straatverlichting en die moest nog „even” opgehangen worden.
Afgelopen dinsdagavond was het zover. Met man en macht
werd het gevaarte op zijn plaats gehangen en zorgt vanaf nu
voor een schitterende en verlichte entree op de Korvelseweg.
Zoete ommelet
ers, 150 gr. suiker, Eidooiers met room en de suikers flink
•r, 4 eiwitten, kloppen tot een schuimige massa
ontstaat. Nu het eiwit stijf kloppen,
hierover de bloem zeven en deze massa
heel luchtig door elkaar spatelen.
In een grote koekepan de boter smelten
en daarin de eimassa laten stollen.
Dubbelvouwen, op voorverwarmde
schaal overdoen, poedersuiker
erover strooien en warm serveren.
Kerkelijk centrum
De meerkemigheid van Tilburg
werd op het einde van de 19de eeuw
nog versterkt door de vestigingen van
kerkelijke complexen. We bedoelen
daarmee een kerk, pastorie, school en/
of klooster en patronaat. Op Korvel
werd in 1850, als gevolg van de grote
bevolkingsgroei in het zuidelijk stads
deel, de derde Tilburgse parochie (na
Goirke en als afsplitsing van het Hei
ke) gesticht. De parochie ging de wij
ken Korvel, Laar en Berkdijk omvat
ten met een stuk van Oerle («Klein-
Oerle» bij Trouwlaan en Nieuwstraat).
Van 1851 tot 1856 werd een classi
cistisch kerkgebouw opgetrokken, ont
worpen door de bekende architect van
Tulder, die ook het oude stadhuis ont-
Korvelseweg
rond 1900
Ook voor de ontwikkeling van de
Korvelseweg zijn de families Diepen
en van Dooren van belang geweest.
Ingrediënten:
2 dl. room, 6 eidooier
2 pakjes vanillesuiker, t
5 eetl. bloem, 50 gr. boter,
wat poedersuiker.
Links:
Het begin van de Korvelseweg aan de zijde
het Sint-Annaplein. De foto is vermoedelijk
het begin van de eeuw genomen.
Ingrediënten:
2 flinke aubergines, grote ui, 2 toma
ten, 2 eetl. boter, 3 eetl. gehakte krui
den, bieslook, peterselie, selderie,
250 gr. hamspek, 50 gr. rijst, peper,
paprikapoeder, 4 plakken jong
uaegen Goudse kaas.
rochie» (kerken in
le stijl). Het ontst
laanparochie hield
ciale woningbot
rond Nieuwstn
van de eerste en meest geslaagde so
le woningbouwprojecten van de
meente Tilburg was overigens
«Schilderswijk» rond Korenbloem
Diepenstraat.
Ondanks de afsplitsing bleef de
Korvelparochie zijn levenskracht be
houden. In 1923-24 verrees een nieuwe
kerk, ontworpen door de nationaal be
kende architecten Ed. Cuypers en Aug.
Hermans. Cuypers waardeerde uit ste-
debouwkundig oogpunt de markante
ligging, de zichtbaarheid vanaf het
plein en vanuit de erop uitkomende
straten.
De kerk werd in Romaanse trant ge- kondê werd verl<
bouwd, in basiliekvorm met overgang ;aar Ud van de b(
naar centraalbouw, intern geheel ge- Vanwege het
richt op het altaar. op 2 -
De Korvelse fabrikantenfamilies koms
Diepen en van Dooren speelden zowel ter,
op kerkelijk als op politiek terrein een dat
belangrijke rol. Zij domineerden kerk
besturen en hadden zitting in Tilburg
se, provinciale en zelfs nationale verte
genwoordigende organen. A. van Delft
drukte in een gedenkboek (1924) de
eenheid die Kerk en fabrikant vorm
den, zo uit: «Hoe machtig Roomsch
leven bloeit hier in Tilburg, dat de glo
rie van Brabants industrie en tevens de
Gevulde aubergines.
Snij het kroontje van de aubergines en
halveer ze. Vruchtvlees eruit halen en
hakken. Ui en hamspek in dobbelsteen
tjes snijden en licht aanfruiten in de
boter. Tomaten ontvellen, zaad verwij
deren, vruchtvlees in kleine blokjes
snijden en samen met het aubergines-
vlees en de kruiden door het ui-ham-
mengsels roeren. Op smaak brengen
met peper, zout, paprikapoeder en
vermengen met de gekookte rijst.
Met deze massa de aubergines vullen,
in vuurvast schotel plaatsen en met t:e
plakken kaas erover in oven van ca.
160° in 15 a 20 minuten afbakken.
De bewoners
Duidelijk verschillend met de huidi
ge wijkaanleg is de variatie in sociale
positie van de bewoners en dus ook
van hun huizen. Aan de Korvelseweg
woonde ca. 1900 arm en rijk door el
kaar: arbeiders, wevers, ambachtslui
VKIVUV1. zoals schoenmakers, smeden, timmer-
igsplechtigheid lu', sigarenmakers, klompenmakers,
het eerste uur koperslagers, schilders, kuipers en een
zadelmaker; kleine middenstanders
zoals bakkers, slagers, herbergiers, een
boekhandelaarster; kaderpersoneel en
kleine ondernemers zoals (belasting)
ambtenaren, boekhouders, een inspec
teur van politie, een azijnfabrikant,
een schoenfabrikant, een koopman in
glas, een distillateur, een koopman in
manufacturen, een lakenverver, een
aannemer. Verder woonden er koet
siers, een arts, spoorwegpersoneel, een
Abeelen), een letterzet-
een armverzorger.
elstraat mogen we het
1. Die ontwikkeling zet
langzaam in. Over deze
e van de straat kunt u in
nummer van de Koerier
n of zelf een kijkje nemen in
mchte straat.
Tenminste bijna allemaal want deze
beurs is zo gigantisch dat je echt
3 dagen nodig hebt om alles te zien.
Weinig écht nieuws van het culinaire
front. Wel opvallend was de
Nederlandse deelname waarbr
eens werd bewezen hoe goed hei
Hollandse voedingsprodukt het
exportmarkten doet. Exportstijg
van vlees, zeevis, aardappel-
produkten, uien en natuurlijk onze
zuivelprodukten. Als u daarbij
A bedenkt dat Nederland samen met
Frankrijk na de V.S. de grootste
voedselexporteur is, kunt u zich
voorstellen dat in vele buitenlanden
7 het typische nationale gerecht wordt
bereid met Nederlandse ingrediënten.
Champignons met tonijn.
Pocheer 12 grote champignonkoppen
5 cm doorsnee) een paar minuten
c, in kokend water met wat zout en
citroensap. Laat ze uitlekken. Maak
een Bechamelsauce (u weet wel, de
bekende bloemkoolsauce) en voeg hier
aan toe 2 eetl. tomatenketchup, sherry,
cognac en paprikapoeder.
Vul de champignons met de tonijn en
dek af met de sauce. Opwarmen in
matige oven ca. 15 min. Met kaas
bestrooien en dan nog even grateri-
neren onder de grill.
Vorige week werd de oorsprong van de
straat geschetst. De ontwikkeling tot
olgebouwde woon- en werkstraat is
ind 19de-eeuws, behalve voor het
udere laatste stuk, het Haringseind.
In 1828 werd door de firma Diepen-
ïllinghaus de weg voor het eerst met
eien verhard om een betere aanslui-
ng te verkrijgen tussen de fabriek en
e nieuwe weg van Breda via Tilburg
naar Den Bosch («Bredaseweg»).
«Haringseind» had toen al enig be
lang, door o.a. aan het tegenwoordige
St.-Annaplein een lakenhalle (1820) en
:n herberg «de Engel». De laatste
erd ca. 1880 verbouwd en heeft
dsdien hetzelfde aanzicht (St.-An-
plein 1). Tussen 1866 en 1868 was
a het pleintje Vincent van Gogh in
kost. Het eigenlijke volbouwen van
de Korvelseweg vond plaats tussen ca.
1875 en 1920. Waarschijnlijk zijn de
huisjes bij de Korvelse dwarsstraat (nr.
90-96) nog de oudst bestaande, helaas
in erbarmelijke staat.
Uit de 19de eeuw zijn ook nog
nrs. 152-154 en enkele patriciërsv
- 154b/156 uit 1888 met
U..B.S een later aangebouwd kantoor en
nr. 158. Er tussenin staat een koetshuis
met vroeger daarachterliggend de
parktuin van Diepen. Het koetshuis is
/an Brabants godsdienstig leven aardig geïntegreerd in de nieuwe stede-
r mengt het gefluit der schoor- bouwkundige aanleg.
1 zich in het gebeier der klok- Van kort voor 1900 is Korvelseweg
ie het «Ora et Labora» doen 160 van een welgestelde kleinere on-
^unken en de vrome voornaam- dememer, de laken («blauw»-)verver
van eerlijken arbeid heerlijk de- Thijs. Opmerkelijk is de overbouwde
monstreeren». poort met de toen net opkomende mo
dieuze erker. Tussen Haringseind en
het klooster staat een opmerkelijke pa
triciërswoning, waarvan helaas de be
nedenverdieping rigoreus is verbouwd.
Boven is nog de zeer rijke detaillering
zichtbaar in de kroonlijst en de
gootklossen (leeuwekoppen). Bijzon
der is ook het rijke tegelwerk en het
«oeil de bceuf», zoals men het dakven
ster noemt.
Nieuwer zijn de grotere woonhuizen
142 (1912) en enkele bijna op het
in uit de jaren 20-30 («Nieuwe Za-
sid»),
itectonisch stijlvol en gaaf is de
r. het begin van de weg (eigen
lijk nog plein, nr. 214). De villa werd
ontworpen door de bekende Tilburgse
architect Jan van der Valk (o.a. kerk
Broekhoven I en het sociale woning-
bouwcomplex; eigen woning Tuin
straat 112), voor Rudolph Diepen, lid
van de Eerste Kamer. De stijl, land
huisstijl, is erg vergelijkbaar met die
van de «Blaak-boerderij». Het straatje
dat bij de villa uitkomt, werd naar Ru
dolph het Diepenstraatje genoemd.
Ook het vermelden waard zijn de ve
le huizen uit het begin van deze eeuw
van ambachtelijke bouwtrant. Inven
tief werkend met metselwerk en tegels
is aan deze eenvoudige huizen, vaak
voor kleine middenstand, toch enige
stijl gegeven. We vermelden zo de nrs.
102, 155-157 en 162 t/m
CUISINE NORMAAL,
MIJN IDEAAL.
De Anuga ’85 in Keulen, ’s-werelds
grootste voedingsbeurs, zit er weer
op. En uw receptenschrijver heeft
het uiteraard allemaal gezien.
Tot slot wijzen we op drie arbeiders
woningen aan de Korenbloemstraat,
wat verder van het Korvelplein (nrs.
98, 100 en 102), gebouwd toen de Ko
renbloemstraat nog een akkerpad was
dat naar de Reit/Bokhamer leidde, en
op twee weverswoningen aan de Die
penstraat (nr. 70 en 72). Mogelijk nog
net binnen deze periode is het boven-
meestershuis gebouwd aan het Korvel
plein (nr. 203) met oude roedever'
ling in de ramen. Het straalt nog
dorpse sfeer uit van het Korvelpk
van weleer.
Alle vermelde gebouwen zijn 1
en zonder veel architectonische
smuk. Soms zijn ze in minder g
staat. Toch zijn het 1
zeldzame getuigen van
schiedenis en van het (1
van vóór de verstedelijking,
het de «kleine monumenten»
wierp. De kerk stond op het midden
van het Korvelplein.
In 1869 kwam er op Korvel een fra-
tersschool (Aloysiusschool), behalve
de openbare school, waarover we al
spraken. In 1891 kwam er een nieuwe,
die nog verscheidene malen verbouwd
en vergroot werd. Aan het plein bouw
den de zusters in 1891 een meisjes
school (Antoniusschool), gevolgd in
1894 door een klooster (op het «Kor-
velsch hoekske»). Eveneens in 1894
kwam een fraterhuis tot stand in de
Kapucijnenstraat, van waaruit in 1916
«Huize Nazareth» werd gesticht. De
oude pastorie, gevestigd in het huis
van de weduwe Jellinghaus, werd in
1904 gesloopt en iets verder aan
plein werd de huidige gebouwd,
datzelfde jaar werd een patronaats
bouw opgericht wat een belang
centrum werd voor het sociale leven in
de wijk, o.a. als thuishaven van de
«Korvelsche Kring» (muziek, toneel,
zang en spel).
Buiten de strikt parochiële voorzie
ningen werd aan de Korvelseweg in
1882 een Kapucijnenklooster ge
bouwd, dat wel als hulpkerk dienst
deed.
De steeds groeiende bevolking op
Korvel maakte in 1898 afsplitsing mo
gelijk van de St.-Annaparochie (kerk
inmiddels weer gesloopt) die vooral de
buurt rond de Akkerstraat bediende.
In deze leuke, kleinschalige buurt
staan nog aardige huisjes in oorspron
kelijke staat. In 1921 splitsten af de
parochie Trouwlaan en de «Vredespa
rochie» (kerken in Romaanse basilika-
staan van de Trouw-
.uvld verband met de so-
ouw in «Klein Oerle» en
traat en Veestraat. Een
"ste en meest geslaagde socia-
ïm’ en De Tilburgse afdeling van de Neder
landse Bond van Oudstrijders het Ve
teranen Legioen Nederland bestaat 35
jaar en dat is op gepaste wijze her
dacht afgelopen maandag 21 oktober.
Tijdens deze herdenkingsplechtigheid
werden drie leden van het eeu,v «u.
gehuldigd, te weten Piet Oomen die
benoemd werd tot erelid van de afde
ling Tilburg, Theo de Kort die be
noemd werd tot erelid van verdienste
en Kees Schuermans aan wie een oor
konde werd verleend. Alle drie zijn 35
>ond.
w 35-jarig bestaan werd
21 oktober ook een blik in de toe-
.ast geworpen en sprak de voorzit-
de h. H. Teklenburg de hoop uit siers, een arts,
t dit jaar het ledenaantal het groot- architect (van
ste werd in het 35-jarig bestaan van de ter> onderwijzers,
bond. Momenteel zijn er zo’n 100 Een echte winkels
mensen lid; in 1962, het topjaar, had nog met noemenj
de bond 112 leden. Inlichtingen over Pas
de Tilburgse afdeling van de Neder- laats
landse Bond van Oudstrijders het Ve
teranen Legioen Nederland bij de se
cretaris de heer G. Vloedbeld, van
Limburg Stirumlaan 43 in Tilburg.
Eén was van Oerle met twee looi- en
twee laafkuipen, een kalkput en een
werkplaats, de andere van de bekende
familie van Arendonk met toen nog
maar één looikuip en een kalkput (la
ter schoen- en lederfabriek). Van bete
kenis was al wel de brouwerij «de
Posthoorn» van de familie van Roes-
sel, die voor meer dan plaatselijk ge
bruik produceerde en de grootste van
Tilburg was. De brouwerij was geves
tigd in een ruim, gerieflijk en goed on
derhouden gebouw met een roerkuip,
twee ketels, twee koelbakken en een
mouterij. Men brouwde er ca. 1830
jaarlijks 160 «brouwsels» bruin en
licht bier. In de jaren ’60 van deze
eeuw werd het gebouw gesloopt.
Nog zichtbare
resten
Naast de kop van het gebouw van
van Dooren en Dams is er op het Kor
velplein niet veel meer over gebleven
van de bebouwing van voor ca. 1870.
Heel interessant is het huis Korvel
plein 207 met de zogenaamde «kopse»
gevel, dat uit de 18de eeuw dateert.
Zeer globaal kan men de woonhuizen
uit die tijd indelen in twee categorieën:
de «brede» en de «diepe» huizen,
waarbij het laatste met de korte gevel
aan de straat stond, die meestal ver
sierd werd met een halsklok-, of tuitge-
vel. Misschien is dit pand het school
huis, waarvan we in het vorig artikel
m elding maakten.
Aan de Berkdijk en in het Laar zijn
er meerdere 18de- en vroeg-19de-
eeuwse herinneringen. Aan de Berk
dijk wijzen we op nr. 21, een vrijstaand
huis met gele ijselsteen, dat een be-
drijfsfunctie heeft gehad, en de nrs. 23,
25 en 27 die in kern waarschijnlijk
eveneens 18de-eeuws zijn en in de
19de eeuw zijn verbouwd (gesplitst).
Aan de Laarstraat (nr. 22) staat een
zeer interessant wevershuis met wol-
luik in de topgevel, waarschijnlijk uit
de 18de eeuw, in ieder geval van voor
1830.
Uit het derde kwart van de 19de
eeuw zijn meer gebouwen overgeble
ven, die typologisch ongeveer gelijk
zijn aan de vroeg-19de-eeuwse.
Zo vinden we op de hoek Laarstraat
(nr. 7) en Berkdijk een breed huis met
pleisterwerk dat natuursteen imiteert
en dat ca. 1900 een winkelfunctie had.
Ongeveer daar stond in de 18de eeuw
de herberg «de Keulse Kar». Aan de
Laarstraat (28-32) staat nog een rijtje
arbeiderswoningen evenals aan de
Berkdijk, met daar waarschijnlijk ook
een wevershuis (nrs. 12-20). Opmerke
lijk is hier ook nr. 16 met pleisterwerk,
rozetankers en hanekammen van ijsel
steen. De boerderij Gen. Winkelman-
straat 2 dateert uit dezelfde periode en
is bijzonder vanwege de gave indeling
en de diverse boerenopstallen, w.o. het
bakhuis.
Tilburg
Korvelscheweg
