1
;er
M
adres
Erkende spelling voor Tilburgs dialect
BETER HOREnbJJ
jre
den
IR
Stoomspektakel in Autotron
ERE
JZEN
iwe
J
129,-
Calceolaria
LIJST VAN OVERLEDENEN
,V.
Q
1
en
19,
1299,-
audio-video
Z3 C
ROUWCENTRUM ’VAN GESTEL/
ST. DIONYSIUS ROOMS LEVEN’
zekerheid voor een waardig afscheid
Een stijlvolle en zorgvuldige begeleiding.
Verzorging komplete koffietafel.
Lustrum Koets- en Wagenmuseum
Jezus en de
joodse
sabbatviering
St.-Maarten
kommuniteit
’t Zand
Zondag-concert Kasteel Nemerlaer
Schrijfavonden
Amnesty
International
i
Donderdag 21 februari 1985 - pagina 15
iri 1985-pagina 14
DE TILBURGSE KOERIER
-klank
te
in open lettergreep
Uzelf
ialist
>hqp
203
43.64.01
Renée Kartodirdjo en Frenk Casteleyn
voor ijzer
tel.
W. Sterenborg
liaal-
kNDEN
RIT
uit.
>m de plar
13.30 -17.30 u.
t|
Beneluxlaan 75 - Boomstraat 181 - Tuinstraat 65 - Tilburg - Tel. 013 -672512 42 3542.
tlaten
rantie
ord193A
3-426207
riLBURG
Klaar
terwijl
u wacht
heeft in-
-,:jst van
spel-
matisch een
hanteren we
het woordbeeld
Desgewenst bezoeken wij u ook aan huis
Tilburg Korvelseweg 65 tel. 426724
Molenbochtstraat 58 tel. 354373
op
'ice
n
garantie
dialect,
de me-
die aan
een
*t de
za-
de me-
wèffer,
sisteg,
v./h.
i. Tuinstraat 65
•1924
2-1985
Uitvaartvereniging .Dela. I
Benatzkystraat 23. Tilburg I
70 13
dett - Mazda
worder
bezoekvi
donderdt
mrt. wor.
en elke b
koffie
Het
urg. 013-431489
1OVEL Goirle
PERSOONLIJK ADVIES
O MODERNE MEETTECHNIEKEN
O BLIJVENDE SERVICE
SPECIAALZAAK IN HOORTOESTELLEN
- evenals in AN - een strikt-
foute medeklinker toch autO-
66 cm grootbeeld
99 kanalen S. band
Video aansluiting
Prachtig natuurlijk beeld
1 jaar garantie vakkundige
service
bij BARTELS
OOK LEVERBAAR MET TELETEKST!
87-91Tilbur-
tel.:S'
:1 dialec-
1 ae zmsme
aa ontstane o-klank
i gespeld.
tóffel, zót
ao, vgl. vaos -
Afwijkend van de AN-spelling zijn de
volgende tekens:
ao (van AN zóne) in: straot, saome,
maot
Deze
wordt
I* Denissen Van Geetel
I Wllhelminapark 127 Boomstraat 181
wat ze menen
er van perfectie n<
jook niet-ingewijden gelegen-
geven tot het verantwoord
1 van dialect, moest er een een-
methode bedacht worden,
ongewenste bijkomstigheid dat
"'■‘•er details verloren gaan.
volgden
its Con-
lenée Karto-
lary Le
J >m Bur-
verder cur-
t en maakt
Pentacost,
;renk
Begrafenis- en crematieverzekeringen.
Koopsommen en wilsbeschikkingen.
.1
groenenwoud
"tilburgXwpZw 6755
itoppegoorweg 227
Jacobus Rljsbergen
geb. Tilburg 23-1-1912
overl. Tilburg 13-2-1985
Catharina v. Helvert
geb. Tilburg 16-10-1901
overl. Tilburg 14-2-1985
Johanna v. Gelooven
geb. Tilburg 17-4-1
overl. Tilburg 14-2-
Marla v. Hoorn
geb. Tilburg 25-9-1915
overl. Tilburg 15-2-1985
Besterdring
Winkelcentrum
ZATERDAG 23 EN
ZONDAG 24 FEBRUARI
spoedeisende gevallen, wende men zich
zijn huisarts op het praktijkadres.
HUISARTSEN GOIRLE
De dienst loopt van zaterdag 8.00 tot maan
dag 8.00 u. Zo mogelijk om 12.00 of 17.00 u.
op het praktijkadres van de dienstdoende
arts.
Raadpleeg voor het adres van de dienst
doende arts uw eigen huisarts.
HUISARTSEN MOERGESTEL
Dienstvrijdagavond 17.30 u. tot maandag
ochtend 8.00 u.
P. Terwindt, Oirschotseweg 2, Moerges
tel, tel. 04243-1204.
TANDARTSEN
De weekenddienst gaat in op zaterdag om
8.00 u. Er zijn zowel op zaterdag als op zon
dag 2 spreekuren, nl. van 12.00 tot 12.30 u.
en van 17.30 tot 18.00 u.
Reijnen, Korvelseweg 182, tel 423648.
APOTHEEK WEEKENDDIENST
Lange dienstdag en nacht geopend.
22 februari tot 1 maart:
Quirijnstok, Beethovenlaan 240,
555933
SL Joris, Korvelseweg 116a, tel. 426834
DIERENARTSEN
ERDAG EN ZONDAG
Bosscheweg 110, tel. 331648,
1, ook voor dterenidiniek,
Maandag 25 februari Stichting Goirkese
Kerk.
Parochieblad Info '68 - De eerstvolgende
parochieblad Info *68 zal voor de paastijd
verschijnen. Kopij hiervoor wordt inge
wacht tot en met 1 maart 1985. Redactie
adres Goirkestraat 68.
Adressen past#
Past, van Beurde
P. va- TV-
Op 27 februari a.s. wordt het eerste
lustrum gevierd van het Koets- en Wa
genmuseum «Te Hooi en Te Gras»,
Langestraat 104 te Tilburg.
Dan zal er een open dag gehouden
ZATERDAG
Rasenberg,
alle afspraken,
NS-plein.
v. Weelden, Oerlesestraat 125,
tel. 425529.
Riel en Bakx, tel. 674590.
Dierenkliniek Stokhasselt, tel. 554132.
Dierenkliniek Boerhaave, tel. 366258.
Dierenkliniek v.d. Brink-Laugeman.
Capucijnenstraat 76a-76b, tel. 432867-
420274.
in Drunen houdt a.s. zondag, 24 februari, een stoom-d
is het thema. Wat er zoal te zien is? Auto’s, machines en i
mgedreven in alle soorten en maten, op schaal nag:ts_-J-
ischepen en stoomauto’s, maar ook stoomtreinen die biim#
en, toegang gratis en voor elke
ïker een gratis kop koffie. Op
-■dag 28 febr. t./m. zondag 3
“orden de festiviteiten voortgezet
t bezoeker onthaald met een kop
(gratis).
t is bijzonder heuglijk voor het
museum dat het deze festiviteiten kan
organiseren, daar het - hoewel met
grote moeite - steeds gelukt is het mu
seum voor het publiek geopend te hou
den. En dat zonder enige medewerking
van de gemeente Tilburg.
Na de recente reorganisatie is het
museum nog aantrekkelijker geworden
voor het publiek. De collectie komt nu
beter uit. En er is een ruimte ge
creëerd, waar de bezoeker kan uitrus
ten en iets kan gebruiken.
Verhouding tot
het Nederlands
Er is een tijd geweest dat er geen
«Nederlands» bestond; men sprak
overal zijn eigen dialecten, in Holland,
Zeeland, Brabant, Vlaanderen, Lim
burg, enz. Pas in de 16de eeuw, toen
ons land door oorlog verdeeld was en
er zich in een opkomende stad
sterdam steeds meer politieke en eco
nomische macht concentreerde, kwam
de taal van die streek (dus een Hol
lands dialect), sterk vermengd met het
Brabants en Vlaams van de talrijke
vluchtelingen uit het zuiden, in de mo
de. Via onderwijs, (Staten)bijbel,
stuur en letterkunde breidde de c
heidstaal zich uit over de gewesten,
zich intussen verenigd hadden. Daar
naast echter wisten de dialecten zich,
vooral in de spreektaal, te handhaven,
wat gemakkelijk ging, daar de mensen
erg streekgebonden waren. In de laat
ste tijd - nu verhuizen voor iedereen
iets gewoons is - ontstaat er een ver
menging van sprekers, die elkaar het
best verstaan in de taal die ze op
school geleerd hebben, het Neder
lands. Deze ontwikkeling betekent min
of meer de genadeslag voor veel
ten. Afgezien van het Fries, dat
Engelse tak van het Germaans 1
hoort, en niet tot de Duitse zoals 1
Nederlands (vroeger Nederduits ge
noemd), leren schoolkinderen in de
laagste klassen uitsluitend Nederlands,
op enkele uitzonderingen na: er zijn
scholen waar de kinderen in de eerste
klas hun eigen dialect spreken, en de
onderwijzeres) natuurlijk ook.
Dialect, sommigen halen er de neus voor op. Is dialect dan iets minderwaardigs?
De meeste Nederlanders hebben thuis een dialect geleerd, voordat ze op school
met Algemeen (Beschaafd) Nederlands, zgn. AN, in aanraking kwamen. Dialect is
een erfgoed van verre voorouders. Het is te vergelijken met een monumentaal ge
bouw: springt men er niet zuinig mee om, dan gaat bet verloren, voorgoed. Er is
een tijd geweest dat men dialect als «vies» beschouwde, maar die is voorbij. Reeds
jaren spant de wetenschap zich in om vast te leggen wat er nog van de diverse dia
lecten te achterhalen is. Elk jaar promoveert er wel iemand op een proefschrift
over een dialect of vaktaal, meestal uit zijn/haar geboortestreek. Al jaren wordt er
hard gewerkt aan een woordenboek van de Brabantse dialecten. Sinds enkele ja
ren zijn de dialectologen ook bezig aan een dergelijk werk voor de Limburgse, een
voor de Vlaamse dialecten en een voor die van Achterhoek en Lijmers. In sommi
ge streken van ons land worden regelmatig schrijf-, dicht- en toneelwedstrijden in
het eigen dialect gehouden, zelfs diaJectleeswedstrijden voor schoolkinderen.
Op maandag 25 februari wordt de vijfde
avond gehouden van het Leerhuis t.b.v. het
gesprek christenen en joden in Tilburg e.o.
Op deze avond zal het opnieuw gaan over
de vraag wat er in het christendom gedaan
is met zijn joodse wortels. Konkreet is de
vraag op deze vijfde leerhuis-bijeenkomst:
hoe ging Jezus volgens de zogenoemde
Nieuw-Testamentistische Geschriften, met
name de Evangeliën, om met onderhouden
van de sabbat?
Dit thema wordt ingeleid door Mevr.
Drs. LM. Den Hartog, medewerkster van de
B. Folkertsmastichting voor Taimudica te
Hilversum.
De bijeenkomst van het leerhuis vindt
plaats in de ontmoetingsruimte van de Op-
standingkerk aan de Prof. Cobbenhagen-
laan en begint om acht uur (20.00 uur).
Behalve voor degenen die voor de hele cy
clus hebben ingeschreven, is de bijeenkomst
toegankelijk voor belangstellenden in dit
thema.
In de zaal is een boekentafel aanwezig met
uitgaven van de Stichting voor Taimudica.
Kontaktadres: W. Kok, Mascanistr. 235,
5049 BD Tilburg - Tel. 013-56.40.57.
Ledeboerstraat 50,
Tilburg -
Tel. 013-684911
AN
Nu moeten we niet denken dat
iedereen die op school gezeten heeft,
perfect AN kan
maar bitter weinig,o
eens een professor berekend. Zuiver
AN spreekt iemand van wie niet valt
op te maken uit welke streek hij af
komstig is. Dat zuivere AN is echter
ook aan devaluatie en verarming on
derhevig. Hoe vaak ergeren wij hier in
het zuiden ons niet aan radiosprekers
die geen g meer kennen (pak dan
c/iauw de cAouwe cAids). Gelukkig la- den
ten wij nog verschil horen tussen.
cAloor en glorie, maar in Holland is
het laatste woord al helemaal gechlo
reerd. Daar kennen ze ook geen echte r
meer, met als gevolg dat ze klinkers
vóór een r vaak danig verminken: je
hoort geen verschil meer tussen «bor
den wassen» en «boorden wassen».
Wij laten nog onderscheid horen tus
sen de o van bot en die van bod, die
van poppenkast en die van popmuziek,
maar in Holland is de laatste o nage-
dan con-
stand onder-
i Riel is an-
min Tilburg
men van zuiver-dialectsprekers /iaapei
kunnen vaststellen of ze in de Hasselt
dan wel op Korvel thuishoren. Die a (tas, harses)
ïrschillen kunnen van meerderlei (^oom), ook
(boogerd)
ee (meens), ook in open lettergreep
(teege)
i (fist, himmèl), is dikwijls een verkorte
ee
eu (kneut, meule), variabele duur; kor-
5 woordgrens heen een
andere m.b.t. de uitspraak beïnvloedt:
’k zéé tèène (wel z schrijven), et gao nie
(wel g schrijven).
6. Geldt er in AN naast de originele
nog een uitspraak (rode/rooie, goede/
goeie), dan kiezen we voor de exacte
dialectuitspraak: goeje röoje zaddoek.
7. Niets verzet zich tegen het gebruik
van een dubbel medeklinkerteken in
woorden als knórrie, bissem, lózzie,
ces, èssem, hoewel een enkele me-
^klinker dezelfde uitspraak oplevert.
8. Vormen van nauw-aansluitende,
verkorte voornaamwoorden (et, ie, e,
e.d.) worden bij voorkeur aan het
werkwoord vast geschreven, als hij
splitsing in twee woorden de woord
grens betwistbaar is: kómde, hadde,
mókte, gaoget, wè zeetie?, ge zieget, hij
digget, zèèder?
Ter illustratie een stukje Tilburgs dia
lect:
Fragment uit «Uit ’t Klokhuis van
Brabant» door Kubke Krabbel (Pierre
van Beek) in de Nieuwe Tilburgsche
Courant van 16 oktober 1929.
De liste zóndag wies de pestoor et in
zene preek zöo te draaje dèttie bij
vrouwvólk ötkwaam. En hij heej ze d
part gegeeve! Hij hót oover blóo
nèkke, vlêeskleurege kouskes, te du
klêere, pólkahaor ènz., afijn, hij wó
eigelek zégge dètter vusteveul geneuk
in de wèèreld is. Èn gelèèk hój!
Geneuk as de meense teegeswórreg
krèège, dès gewoonwèg verschrikkelek,
ók bij óns óp et dorp, èn de boerinne
gén er ók al èn meedoen! De gouwe
kètting meej et krèüs, die doen ze nie-
mer aon ph! dès Vulste aawer-
wèts. De gróote muts blèèft in de
kaast: die is te zwaor, dór krèège ze
vórt kóppènt van - zégge ze - èn dö-
róm zétte ze liever en huudje óp. Dé
zón ding óp hullieë kóp nét zöo min
vuugt as ne vulpènhaawer in nen boe-
revisjeszak, wille ze nie gelêüve. Van-
daog óf mèèrge zulde et nóg belèève s
dèsse meej sjanskouskes aon ónder de
koej krèüpe. Wöróm zó dé nie kunne x
as de mèèd van den börgemister naa al
schuuntjes meej höoge hakke in plóts g
van klómpe ónschiet as ze de stoep ij
schuurt. Mar dé is er gelukkig gin van
óns kaante; die kómt van wèèd wég, öt
de stad, èn daor mókte wèl meer zótte
dinge meej.
De St.-Maartenkommuniteit van de Be-
nedictijnen in de Poststraat 31 te Tilburg is
een kleine monnikengemeenschap die af
wezig wil zijn in de stad. Je vindt er i
gastvrij huis. Je kunt er ook samen met
monniken bidden. Iedere dag, behalve
terdag, is er om 14.00 uur een gebedsdienst.
Je kunt er eucharistie meevieren op maan
dag, woensdag en vrijdag om 19.30 uur, op
zondag om 10.30 uur. Een meditatieve
xtaculaire is echter de speciaal ingerichte stoomhal, met een dertig ton we- dienst is er op dinsdag en donderdag om
chine, die ooit gewerkt heeft in een Duitse textielfabriek. Ook nu nog is dit 19.30 uur. Wil je meer weten, kom dan even
druk op de knop, tot beweging te krijgen. langs of pak de telefoon: nr. 36.25.02.
Ifsprekend zorgt het Autotron voor een goede achtergrond-informatie. Van 11.00
i uur zijn alle stoom-liefhebbers welkom in het Autotron. ’t Goirke
Weekenddiensten 1ste Weekend van de
veertigdagentijd - Zaterdag 23 februari om
18.30 uur Gezinsviering Voorganger Pater
P. van Deenen. Muzikale opluistering door
het Jeugdkoor Cantorella. Zondag 24 fe
bruari om 10.00 uur. Voorganger Pater P.
van Deenen. Muzikale opluistering door het
par. dameskoor.
Schema werkgroepenvergadering
Themaviering kinderwoord. Predikaties
dit weekend Past, te Wierick.
Op de zondagen van de veertig-dagentijd
is er telkens om 11.30 uur een themaviering
in het kader van het Vastenproject. Alleen
in het weekend van 9/10 maart zal deze vie-
ring op zaterdagavond zijn om 18.30 uur
■tores - Pater G. van Dieten, vanwege de vormselvieringen op de zondag
--Jenstr. 62, tel. 431472; Pater daarna. Het Vastenproject gaat onder de
P. van Deenen en Pater J. Kaandorp, titel «Recht op de kerk als bondgenoot».
Goirkestraat 78, tel. 355779; Pastoraal me- De opbrengst van de collecten in heel ’t
dewerker J. Smies, Stotijnstaat 24, tel. Zand is bestemd voor een solidariteitsgroep
553512. in Sao Paolo, Brazilië, die volkstuinen wil
Bereikbaarheid sacristie - Van maandag aanleggen en wijkgroepen oprichten voor
tot en met vrijdag ’s morgens van 9.30 uur solidariteit tussen werkenden en nietwer-
tot 12.00 uur en ’s middags van 14.00 uur kenden,
tot 17.00 uur. Goirkestraat 68, tel. 421444.
De sacristie is te bereiken via het pad naast
de kerk aan de kant van de pastorie.
St.-Lucaskerk
Vrijdag 22 februari te 19.30 uur: Vrijdag-
avondgebed met Pastores en Parochianen
met als thema «Vasten». Zaterdag 23 febr.
te 18.30 uur: volkszang. Zondag 24 februari
te 8.30 uur: geen zang. 10.00 uur: Gemengd
koor Goede Herder. 11.30 uur: Volkszang:
In navolging van de streken waar
men al een uniforme dialectspelling
gebruikt (b.v. Drents, Overijsels, Ach
terhoeks, Waals en Luxemburgs), heeft
de Werkgroep Taaleigen van de Heem
kundekring Tilborch een systeem ont
worpen dat zich leent voor het verant
woord schrijven van Tilburgs
Men is daarbij uitgegaan van
thode die de Nijmeegse Universiteit
hanteert voor het Woordenboek van
de Brabantse dialecten, waarin uiter
aard vereenvoudigingen aangebracht
moesten worden, omdat er met een
normale schrijfmachine gewerkt moet
worden. Het resultaat is goedgekeurd
door het Instituut voor Dialectologie
van de Koninklijke Nederlandse Aka-
demie van Wetenschappen; vakmen
sen van naam hebben hun instemming
ermee betuigd. Ter voorkoming van
misvatting zij nog vermeld dat dit spel
lingsysteem niet bepaalt wat Tilburgs
dialect is; het vormt uitsluitend een
hulpmiddel voor de dialectschrijver en
bereikt dat een willekeurige lezer zon
der problemen kennis kan nemen van
het geschrevene.
rijdt,
ichines en 1 door
i.agebouwde miniaturen van
-n die binnen en buiten hun
in de week van woensdag 13-2-85
te.m. dinsdag 19-2-85
Catharina de Beer-de Graaf
geb. Tilburg 5-11-1912
overl. Tilburg 15-2-1985
Antonlus Jongbloets
geb. Tilburg 7-5-1902
overl. Tilburg 15-2-1985
Cornells Loots
geb. Tilburg 6-10-1939
overl. Tilburg 16-2-1985
Augustinus van de Sanden
geb. Tilburg 28-12-1894
overl. Tilburg 17-2-1985
De Werkgroep Taaleigen
tussen een beknopte woordenlijsl
Tilburgs dialect in de «erkende» r
ling samengesteld; deze, door drukke
rij Smits aan de Korvelseweg verzorg- neze uit een
de uitgave was spoedig uitverkocht. Er worjt vee] dialecten zo j
wordt nu overwogen om in de loop (van AN bod) yj. mótje
van het jaar een uitgebreidere versie Vaak verkorting Van ao,
ervan uit te geven. Van verschillende vos^
zijden komen er namelijk aanvullingen (van ABN bot) pantóffel, prónt,
op de lijst binnen, ook van enthousias-
te oud-TilburgersHet ABN behelpt zich met één teken
°m de lezer duidehjk te maken wat voor de 0>s en hok en
een Tdburger laat horen, vereist de wn Tilb kunnen lezen
spellmg van klinkers een ^gebreide dan ste£
collectie tekens, zoals hieronder blijkt. Bct eaat b v
Uitgangspunt is namelijk dat iedere róktiev’andé
klank een eigen teken heeft, waarmee an AN
geen andere klank wordt weergegeven.
Echter zijn de tweelingparen ei/ij en
au/ou gehandhaafd, niet alleen omdat
ze in Tilburgs weinig voorkomen,
maar ook omdat een buitenspel gezette
lettercombinatie nergens anders voor
zou kunnen dienen.
Het systeem ziet er als volgt uit:
Klinkers
Als in het AN worden geschreven:
(kaast), ook in open lettergreep
noeg verdwenen; daar staat een bok in
een gelijkklinkend hok.
Voor veel Nederlanders is Neder
lands iets wat ze verstaan, wat ze lezen
en ook hanteren als ze schrijven, ter
wijl ze als spreektaal uitsluitend hun
dialect gebruiken. Kortom, het Neder
lands is voor hen iets kunstmatigs.
Luisteren
Een eerste vereiste voor goed dia-
lectschrift is dat men luistert Men
tracht immers op papier te zetten wat
men hoort. Maar al te vaak komen er
letters op papier die absoluut de ge
hoorde Wanken niet weergeven; men
gaat te veel uit van de spelling van het
Nederlands, en dat is verkeerd. Hoe
we ons bij de spelling van het Neder
lands moeten behelpen, kan met een
simpel voorbeeld worden aangetoond:
Fleurige en vrolijke kamerplantjes, deze in «lepelrek» schrijven we driemaal
Calceolaria die in deze tijd weer volop te een e maar we laten drie verschillende
X'ifnr'e -
«hoen or panloiïeltje berekent. De plant spreken moeten we ons wel ajvrngen
wordt dan ook wel pantoffelplant genoemd. waar zo n letter staat en hoe hij ont-
De 500 soorten zijn inheems in de vochtige staan is; geen wonder dat een lezer
bergstreken van Chili en Peru. In Europa zich wel eens verspreekt. In een ideale
kwamen ze in het begin van de vorige eeuw spelling wordt iedere klank door een
voor het eerst in cultuur. afzonderlijk teken weergegeven.
In de huiskamer verloochenen ze hun af- Leepekèk» b.v. sluit alle misverstand
komst met, want het zijn echte dnnke- nit r
broers. Ook is een vochtige atmosfeer rond
om de plant van belang, zodat sproeien en
af en toe nevelen wordt aanbevolen. Zet ze
in een matig-warme ruimte. Een vesterbank
op het noorden is goed, want tegen felle
zonnestralen zijn de kleurige kamerbewo
ners niet bestand.
In de loop van jaren zijn, na intensief
kruisingswerk, diverse mooie rassen ont
staan, gerangschikt onder de verzamelnaam
grandiflora en multiflora. Er is keus uit veel
kleuren en dikwijls zijn de bloemetjes tijger
achtig gestreept en getekend.
Eens in de twee weken bijmesten met
plantenvoedsel in een halve dosering.
Na de winter is het moeilijk de plant over
te houden, maar dat is niet nodig ook. Vol
gend voorjaar zijn ze voor een luttel bedrag
weer volop te koop.
Op zondag 24 februari a.s. zal ’s Beide optredende musici vc'
middags om 15 uur in kasteel Nemer- hun opleiding aan het Brabants
laer te Haaren een kasteel-concert servatorium te Tilburg, Renee K
worden gegeven door Renée Karto- dirdjo als leerling van Rosemar
dirdjo, sopraan, en Frenk Casteleyn, Gras en Frenk Casteleyn bij Torn
gitaar, uit Tilburg. Er worden werken manje. De zangeres volgde vc
gespeeld van Fernando Sor (1778- sussen bij het Deller-Consort
1839), Isaac Albeniz (1860-1909), Ma- deel uit van het ensemble F
rio Castelnuovo Tedesco (1895-1968), waarmee zij veelvuldig optreedt. Fr.
Enrique Granados (1867-1916), Joa- Castelyn volgde nog cursussen bij
quim Rodrigo (1902) en Ma Abel Carlevaro en Manuel Barrueco.
Falla 1876-1946).
als Am- Verschillen in dialect
Beluisteren we dialecten,
stateren we al op korte afsta
linge verschillen: dat van
ders dan dat van Goirle, er
zou men van zuiver
kunnen vaststellen of i
een c*an we' °P Corvel 1
verschillen kunnen van
^’a“_ aard zijn; ze betreffen:
1( de woordkeuze: b.v. varken, kuus of
i’ zwijn; kip, hen, hoen of tiet; schuur,
schop, berging of kot;
de uitspraak: het Woordenboek voor
de Brabantse dialecten noteert voor ^t“u (“Cem'-“vu“r)
b.v. «haard» een dertigtal verschillen- u (bumke kunne) kort
e ui spr en, uu in Open lettergreep
de woordvolgorde: b.v. «laten Eggen» ---
tegenover «liggen laten», «dat ze zou
den meegaan» tegenover «dat ze mee
zouden gaan»;
de zinsmelodie, intonatie, het ritme:
traag, snauwerig, melodieus,
«uïgerig, enz.
Spelling
Een taal dient niet alleen meer voor
mondeling verkeer; we bedienen er
ons ook schriftelijk van. Evenals voor
het wegverkeer zijn er ook voor schrif
telijk taalverkeer afspraken nodig:
spellingregels. Voor het Nederlands
werden er pas in 1804 voor het eerst
school gezeten heeft, zulk" regels van overheidswege voor-
i spreken; dat zijn er geschreven; in 1862 werden deze gron-
ug ongeveer 3 heeft vernieuwd en ook in deze eeuw is
ssor berekend. Zuiver gesleuteld met als resultaat de
Spellingwet van 1947.
In de Middeleeuwen hielden de wei
nigen die schreven er hun eigen sys
teem op na: er was absoluut geen een
heid. Doordat veel schrijvers (zij wa
ren de ontwikkelden) contact hadden
met mensen uit naburige streken, wer-
er in geschriften nogal eens dialec
ten vermengd. Dat er veel willekeur
bestond mag blijken uit de negen ver
schillende schrijfwijzen van het woord
je «nochtans» die ons uit het Middel
nederlands bekend zijn. Niet alleen de
veelheid van dialecten, maar misschien
nog meer de pluriformiteit in de schrif
telijke weergave ervan moet destijds de
communicatie wel zeer bemoeilijkt 1
hebben. Hierin is eigenlijk wat dialect ‘J
betreft weinig veranderd: wie tegen-
woordig een dialectwoord opschnjft, S
probeert er wat van te maken, ieder op
zijn eigen manier. Dit kan men dage
lijks in de krant beleven. Voornaamste
oorzaak van de moeilijkheden is de
omstandigheid dat we ons voor veel
klanken moeten behelpen met weinig
lettertekens. Vakmensen hebben er iets
op gevonden: zij gebruiken veel meer Het Autotron
tekens om zo exact mogelijk vast te piept en stoomt»
leggen wat ze menen te «horen». En
stoomlocs, stoomsvu
dan is er van perfectie nog geen spra- rftjes maken
ke. Om|Ook niet-ingewijden gelegen- Het meest spectac
heid te geven tot het verantwoord gende ^oommach:-
schrijven van dialect, moest er een een- enorme gevaarte met een i
voudiger methode bedacht worden, Vanzelfsp
met als ongewenste bijkomstigheid dat tot 17.00 u
er nog meer i
juiste uitspraak oplevert,
de AN-spelling, teneinde
niet onnodig te scha
den; b.v. wérd (met d van waard), wèr-
red (met d van waarheid), zórg (met g
van zorg), rögt (met g van ruig); niette
min: ik laag daor nie meej (met g we
gens infinitief laage).
4. In dezelfde geest passen we geen let
ters aan die onder invloed van een
buurmedeklinker anders worden uitge-
1 men Tilburg kunnen l«en 5. Evenmin doen we dat als een me-
(van AN bed) in: wè, kèkt, mèn
rkorting van in b.v. kèènd - kèn-
der, kèèk - kèkt.
e (van AN de) in: dikkelder, tebak,
meraokel, vurrege, teege, bukken, men,
kenaol, gerdèèn, aoreg, lillek.
Als we de korte steeds voorzien van bakk^
een accentteken kan de klankloze dekjij
klinker (van AN de) zonder bezwaar g y(
door een e worden weergegeven. Als
gevolg van een soort gemakzucht bij
het spreken verliezen veel klinkers hun
klank en komt de e veelvuldig voor in
Tilburgs.
Elke alleenstaande e zonder accentte
ken wordt dus uitgesproken als de e
van het Nederlandse «de».
(van AN freule) in: hèüs, flèüte
(van AN löss) in: höske, flötje, kos
ter. De vorige klank in het kort.
êe in: bêen, hêele
u (bumke, kunne), kort k6oru
uu (gruun), ook in open lettergreep in; drêüg gelêflve
n!-e' I” 66,1 beperkt aantal woorden klinken
ie (kiest, miere) eu, oo en eu niet als in ANze gaan ge-
oe (proem, schoepe) paard met een korte naglijder (een
Opmerking: uu, ie en oe zijn gewoon- klein e’tje), en de luiden iets nadrukke
lijk kort; vóór een r echter zijn ze lang lijker: êe, öo,
(buur, bier, boer), maar bij verlenging
van zo’n woord wordt de klinker vaak Medeklinkers
kort (buurman, bierke, boerke, zuur- De in AN gebruikte medeklinkers
lenen zich in het algemeen wel voor
Tilburgs. Een paar knelpunten vragen
echter aandacht:
1. Niet-uitgesproken medeklinkers
mogen niet op papier komen, b.v. ke-
tier, mèrt, nèptang, kaod, harses; de
miste aaw meense ginge smèèreges
saome waandele.
„itigs, 2. In principe schrijven we
waaj, deklinkers die we horen, b.v.
nooj, vekaansie, prónt, dees, fèfteg,
gaaw, hakdól.
3. Waar -
genomen f,
In Tilburg is al lange tijd een werkgroep
van Amnesty International aanwezig, die al
lerlei activiteiten organiseert. Eén van die
activiteiten is het schrijven voor politieke
gevangenen.
Maandelijks organiseert Amnesty in Til
burg een schrijfavond, waarop leden en
niet-leden protestbrieven schrijven naar re
geringen van landen die zich schuldig ma
ken aan overtredingen van de rechten van
de mens (martelingen, politieke moorden,
verdwijningen, eet.). Door met anderen sa
men brieven te zenden naar de betreffende
regeringen lukt het gevangenen te bevrijden,
martelen tegen te gaan en verdwijningen
aan de kaak te stellen. Op de schrijfavonden
worden voorbeeldbrieven overgeschreven.
Het is echter ook mogelijk om thuis protest
brieven te schrijven, de voorbeeldbrief
wordt dan thuisgestuurd.
De eerste schrijfavond die Amnesty weer
organiseert, is woensdagavond 27 februari
a.s. in het wijkcentrum van de binnenstad,
Langestraat 13. Men kan daar schrijven tus
sen 20.00 en 22.00 uur. Wanneer u thuis wilt
schrijven, kunt u kontakt opnemen met Ma-
riette Pillen, tel. 426026.
inlegg
>lidant<
De themaviering van zondag 24 februari
te 11.30 uur wordt verzorgd door de werk
groep «Kerk en Werk». De predikatie daar
bij wordt gehouden door Pastor te Wierick.
Kievitshorst
Zaterdag 23 februari te 18.30 uur: Volks
zang; zondag 24 februari te 9.15 uur: He
renkoor Past. v. Ars. Predikaties Pastor v.d.
Laar.
loepe)
uu, ie en
-jn; voor een r ecnier zijn ze lang
bier, boer), maar bij verlenging
zo’n woord wordt de klinker vaak
(buurman, bierke, boerke, zuur-
köol, papierke, broeder).
au (blauwslöot, rauwe)
ou (vrouw, kouse)
ui (lui, kuijere)
ei (aoreghei)
ij (gij, aaltij)
Een onmiddellijk na een klinker vol
gend j-achtig element wordt steeds als
j geschreven; volgt er iets w-achtio
dan schrijven we een w: aajer, waaj,
spaoje, slaoj, drójmaoker, rooje, nooj,
zeeje, plee, broeje, koej; snaawe, gaaw,
douwe, mouw, sneuwe, leuw, luwke,
rauwe, enz.
