kerstnacht
TRUFFEL
Kunstmatige
komeet in de
9,
^1
l
Wat dan nog
als je twee vingers
kwijtraakt door
’n kanonslag.
Je kon toch al niet
tot tien tellen.
58,
35,-
8,
'I
Vuurwerk:
soms mooi
maar
vaak gevaarlijk
s
[tSf|
Donderdag 20 december 1984 - pagina 25
1984 - pagina 24
DE TILBURGSE KOERIER
27 augustus
26 augustus
22 augustus
iteit, 100%
ren.
24 augustus
1 die hm
Die
zwarte
diamant
ond begint te
,s verwijderd
3 hap, wordt
muil
Vraag de folder aan bi| de Stichting Consument en Veiligheid, Postbus 5169,1007 AD Amsterdam.
O wc* u door («hunt M. er'deStiO'i.imComurwHatilWM^aMl
antalon
uf ski-set
.apponia.
net gemon-
ing en stokken.
ans
jassende
Anti gtiss.
In Parijs heb je een
«Maison de la Truffe».
Daar kan je truffel-ljs vragen.
Heerlijk maar niet het goedkoopste.
Naast het ijs zie je «gewone truffels»
Je ziet het er niet aan
dat ze zo zeldzaam zijn.
leter van de aarde, d;
.vt magneetveld, liet
«onvindbare
pulli's
euren.
lomp ijs en
de zon be-
niet, zoals
achter haar aan
,r uit. Dat komt
t de zon nadert,
zon verwijdert,
i dit met behulp
In de kerstnacht zal een komeet zichtbaar zijn - geen gewone komeet, maar een komeet
door mensenhanden gemaakt. Een paarse wolk zo groot als de maan en zo helder als de
sterren van de Grote Beer zal een tiental minuten aan de hemel staan. Astronomen kunnen
de komeet langer volgenzij gebruiken haar om meer te weten te komen over de zonnewind.
Op dat moment is het in Europa dag en wij zullen dus het schouwspel moeten missen. Maar
de Amerikanen kunnen er - bij heldere hemel - van genieten. De kunstkomeet is een project
van het Max-Planckinstituut voor buitenaardse natuurkunde in West-Duitsland en de
Johns-Hopkinsuniversiteit in de Verenigde Staten. De komeet, nog verpakt in vier kleine
aluminium dozen, werd 16 augustus gelanceerd vanaf Cape Canaveral. De eerste proeven
werden vorige maand met succes uitgevoerd, en volgend jaar zomer moet het zogeheten
AMPTE-project (Active Magnetospheric Partiele Tracer Explorers) zijn voltooid.
slaat het
nen van
kern. De
prooi van
allerlei r-
grott
irt van
pluim van
dat van een
staat uit «j
noxyde en
beter zicht1* - -
uit stoffen
I zonnewind op
thiurti bijvoor
had de ontdel
in- misch gezien, een grote magneet. Zo’n
jio- magnetisch veld weert elektrisch
den deeltjes af, dus binnen het magne
tisch veld van de aarde kan de zonne-
Drie proeven
Op deze vraag moet het project met
de kunstkomeet antwoord gaan geven.
Een drietal proeven zijn hiervoor voor
zien, de eerste is inmiddels geslaagd.
i gela- Op een afstand van honderdduizend
tagne- kilometer van de aarde, dat is ver bui
ten het magneetveld, het een satelliet
over de zonnewind en kan men de. i
vloed van de zonnewind in onze regio
nen vaststellen. Die is namelijk zeer
merkwaardig. De aarde is, astrono-
Jaarlijks worden naar schatting vijftienhonderd slachtoffers van
vuurwerk klinisch of door een huisarts behandeld. Dit blijkt uit een
recent onderzoek van de Stichting Consument en Veiligheid naar
de omvang en de oorzaken van vuurwerkongevallen. Eén op de
acht slachtoffers moest in een ziekenhuis worden opgenomen en
daar gemiddeld elf dagen blijven. Nu opnieuw is vastgesteld dat het
afsteken van vuurwerk nog steeds onaanvaardbaar veel risico met
zich meebrengt, pleit Consument en Veiligheid voor een strenger
toezicht op dit terrein.
Actie
De Stichting Consument en Veilig
heid zal ook dit jaar een vuurwerkactie
voeren. Het gratis telefoonnummer 06-
0220-220 van de stichting zal voor één
ieder openstaan die informatie nodig
heeft voor vuurwerk. De komende we
ken zal opnieuw de brochure «Vuur
werk» gratis worden verspreid. Ook de
zo succesvolle affiche «Wat dan nog
als je twee vingers kwijtraakt door een
kanonslag. Je kon toch al niet tot tien
tellen» kan gratis bij de Stichting Con
sument en Veiligheid worden aange
vraagd.
Staart vooruit
Een van de eerste dingen die opval
len bij een komeet - een klomp ijs en
stof die een wijde baan om dc zon be
schrijft - is dat de staart
men zou verwachten, a<
vliegt, maar voor haar
omdat de komeet niet
maar zich van de z
Astronomen verklaren
van de zonnewind.
Ook dank zij andere verschijnselen
werd duidelijk dat de zon niet alleen
veel licht, maar ook deeltjes de ruimte
instuurt. Deze stroom elektrisch gela
den deeltjes wordt de zonnewind ge
noemd per seconde stuurt de zon een
miljoen ton materie alle richtingen uit.
Die deeltjes, elektronen en protonen,
hebben een zeer hoge snelheid. Nadat
nu de hitte van de zon de kop van de
komeet verhit en er gassen verdampen,
ultraviolette licht de elektro
de gassen los van de atoom
kern. De geladen deeltjes worden een
r>rr,pi van de zonnewind en krijgen, via
autriei nog onopgehelderde processen,
een grote snelheid mee. Zo zien wij de
staart van de komeetals een rook
pluim van de zon afgewend. Het gas
een gewone komeet komt be-
«gewone» stoffen als koolmo-
:n stikstof. De staart zou veel
titbaar zijn als die zou bestaan
;n die onder invloed van de
oplichten - barium of li-
oorbeeld. Precies dat idee
lekker van de
Een enquête-onderzoek dat vo
rig jaar december, in samenwer
king met het onderzoeksbureau
Team Vier te Amsterdam, werd
uitgevoerd onder een representa
tieve steekproef van 885 gezinnen,
maakte duidelijk dat rond 15 de
cember in één op de zes gezinnen,
reeds vuurwerk was aangeschaft -
buiten de officiële kanalen om - of
was besteld. Het meeste vuurwerk
werd vorig jaar aangeschaft door
gezinnen met één of meer kinde
ren, meestal door de vader (60%),
maar ook door kinderen zelf
(40%). Het waren ook de kinderen
die een belangrijk deel van het
door het gezin aangeschafte vuur
werk ontstaken (53%). In minstens
één op zes gezinnen kregen de kin
deren van andere personen vuur
werk in handen. Dit gebeurde op
vallend vaker in grote steden waar
het vuurwerk bij wijze van spreken
van de straat kan worden opge
raapt. Het is dan ook niet verwon
derlijk dat de meeste ongevallen
met vuurwerk de jeugd overkomt,
die op ongecontroleerde wijze aan
vuurwerk kan komen en kan afste
ken, vaak al een maand voor de
jaarwisseling.
de bij het Max-Planckinstituut werk
zame hoogleraar Ludwig Biermann.
Het wordt nu uitgevoerd. Daarmee
zonnewind, kan men veel meer te weten komen
jpl-o-
De theorie is dat deze
«Aan de lijzijde» zouden
den opgeladen h
de aarde heeft aan de zijc
zon is afgewend zwakke
de elektrische deeltjes
wind niet afdoende kur
den. De binnendringer
den zeer sterk opgeladen, en f
--’ïn van de aardmagneet dc
t afgeremd. Men vermoedt
het poollicht ontstaat. In de
van de zon laat de satelliet da<
eens vier stofwolken los. Men hoopt
nu, dat deze lichtende wolken worden
meegevoerd door de binnendringer
deeltjes - en dan de theorie zullen
vestigen.
«Zwarte diamant» noemde Brilat-
Savarin ze. En de markies de Cussy
betitelde ze als «Onderaardse kei
zerin». Georges Sand fluisterde:
«Sprookjesappel». Alle drie hadden
ze het over de truffel. De geheim
zinnige vrucht.
Geen mens heeft ooit kunnen
doorgronden waarom de truffel
precies een bepaalde eik uitkiest
om er onder te groeien. De mens
heeft geen enkele invloed op de
truffel, ze komt en gaat als ze het
zelf verkiest. Geen grapje dat we u
nu gaan vertellen, maar... het var
ken heeft de fijnste neus voor truf
fels. Met zo een knorpot aan de
riem en een mandje vol maïskolven
binnen handbereik gaan de truffel-
zoekers op stap. Op het ogenblik
dat het varken in de gron
wroeten en centimeters
is van die gelukzalige I
hem de maïskolf in de muil gestopt
en verdwijnt de truffel in het mand
je. Nu besef je meteen waarom de
ze superzwammen zo duur zijn...
De kleur is oeroud, vuilbruin of
grijswit. De zeer doordringende
geur doet eigenlijk aan knoflook
denken, maar mengt zich wonder
wel met andere geuren. In Italië
groeien ook «witte» truffels, vooral
in Piemonte, in de buurt van Alba.
een klein wolkje lithium los, dat met hand meegevoerd zoals een br
behulp van een vernuftig mechanisme in het stromende water, en er
werd verhit en verdapt. Zo werd het weer een komeetachtige s
een prooi voor de zonnewind. Aange- den in die staart, stroomafv
zien lithium in het heelal zeer zeld- een derde sate
zaam is, kan men het nieuwe lithium heid van de de
goed volgen. Men neemt aan dat een
gering aantal deeltjes van de zonne
wind, en dus van het lithium, het mag
netisch veld weten binnen te dringen.
In het magnetisch veld wachtte een
tweede satelliet de lithiumdeeltjes op
metingen moesten vaststellen hoeveel
lithium door het magneetveld wist te
dringen daarmee zou men kunnen
aantonen dat de Van-Allengordels in
derdaad door de zonnewind worden
gevoed. Hij heeft de lithium-ionen niet
kunnen meten. Een herhaling van de
proef, negen dagen later, bracht v
het verwachte succes. De gegevens zijn
van belang voor de tweede proef met
de ware kunstkomeet. Nu wordt geen
lithium gebruikt, maar barium - de ge
leerden zijn jaren bezig geweest alleen
om te bepalen welke stoffen ze voor
k experiment het best konden ge
bruiken. Dat barium licht eerst groen
op, maar wordt, door het ultraviolette
zonlicht, al snel paars de elektronen
en protonen worden uit elkaar gesla- polen
gen. De oplichtende bariumwolk zal lucht
vanaf de aarde zichtbaar zijn - helaas
niet in Europa, want daar is het op het
voor de proef voorziene tijdstip, dag.
Wel in Noord- en Zuid-Amerika en in
Australië.
Dan krijgt de zonnewind vat op de
bariumdeeltjes. Ze worden langzamer-
rrokje klei
rende water, en er ontstaat
,„öor komeetachtige staart. Mid-
uv..«ie staart, stroomafwaarts, meet
J -J- satelliet weer aantal en snel-
--deeltjes. Zo wil men vooral
gegevens verzamelen over de wissel
werkingen tussen beide stromen gela
den deeltjes op aarde zijn die zeer,
moeilijk te bekijken. De geleerden
hebben inmiddels uitgerekend dat de
zonnewind de bariumdeeltjes binnen
een paar uur meer dan twee miljoen
kilometer wegvoeren, en zij zijn zeer
benieuwd wat er in die tusseiVi'd ge
beurt.
Laatste deel
van de Het derde deel van de proef moet
^..t wel ten slotte nog een antwoord geven op
zijn de oplading van de Van - Allengordels.
j - gOrdels ook
kunnen wor-
het magneetveld van
in de zijde die van de
\«.e plekken, die
van de zonne-
innen tegenhou-
ide deeltjes wor-
t pas bij de
■t door de
^.t dat zo
'e schaduw
iaarom nog
hoopt
rden
:nde
i be
wind niet komen - dacht men. De ver
bazing was dan ook groot toen de Ex
plorer 1 in 1958 twee grote stralings-
ringen aantoonde, die sindsdien de
Van-Allengordels worden genoemd.
Deze gordels, op vier- en zestiendui
zend kilometer van de aarde, bevatten
zeer energierijke deeltjes en er lopen
gigantische elektrische stromen. F
yvorden die deeltjes opgeladen en u.v
stromen in stand gehouden als de zon
newind er niet bij kan komen?
