D
IT
I
r
r
Tilburg
in de öorlo,
Zuid-Nederland bevrijd
Stoottroepen geboren
7
1695.
1795.-
1
J
FIRATO
NIEUWS
••Boesschoten
[VHSl
J
DE TILBURGSE KOERIER
stus 1984 - pagina 6
Donderdag 30 augustus 1984 - pagina 7
1UIT
Mitsubishi 306
15.00 uur
pa-
iste-
den
lis v
zuiden.
[ffiche,
tter.
gratis
[plein,
aan de gang). Links van de vorstin Giel Beusen, plv.
lacques Crasbom, commandant Zuid.
door PauJ Vroom
de
ien er me
NORDMENDE
KLEURENTELEVISIE
picture search
trontlader
afst.-bed. (kabel)
4x voor te programmeren
met teletekst
e afstandsbediening
e 39 voorkeuzen
e echte garantie
e 56 cm grootbeeld
be-
gte
i op
Jnoefstraat 145,161.013-432163^
94,-
de hooft
neutrale
ïstrande
88
Donderdag koopavond
oorlogs-
id in de
lS repre-
i Duitse
5 gijzelaars
;n Sint-Mi-
vee van hen
op de fusil-
r monu-
begin 1945
na trokken
Amerikaanse
van Berlijn. I
den tot de e**1
die
nering
brek as
ren
over
ner I
PAL
woroen,
de Gene
troepen,
De
vestigen op
vorming uit
üeën. Het c
irgse comp
15 vrijwel orw J
de Limburgers
en, overset
i kwam de I
uitrokken,
de reeks van r
n groots onthaal
was present het
en Brabar
digd werden en dat er vrij veel slacht
offers onder de Goirlese bevolking vie
len.
mplaar op 1 septen
emhard zal worde
deze episode be- gaan, dat v<
vLM. Janssen. De coördinatie
Prins
Borght
1944.
schouwd
Stoottroepen.
de oorlog
ingrijk zenuw-
rhuis» van de
aan de Kloosterstraat. In de
vóór de Duitse inval,
Jederlandse grensbewa-
:r hun hoofdkwartier; zij
ks hun hielen
ien bezit van
Koningin Wilhelmina in Tilburg op 18 maart 1945 (de oorl
commandant Stoottroepen Brabant. Recht
De e’
verdrijvi
vuur te
- met als never
grote aantallen I
jaar, op 15 augus
Roovert een drar
saille voor
trein in Rc
die grens gro- uit de kampen Ht
ied loopt. chielsgestel gefusille
«proviandka- Eggen nog steeds be
°,ende Tilbur-
opera-
het ge-
Gijzelaars gefusilleerd
In het voor Goirle laatste oor
_istus 1944, vond
t een drama plaats als
oor de overval op een 1
Rotterdam werden 5
kampen Haaren en
aoleerd. Twee v*
liggen nog steeds begraven op d».
ladeplaats, die door een sober i
ment wordt aangegeven.
Hilvarenbeek werd al
1944 bevrijd; in Goi
ook in Tilburg hoop
op dezelfde c
tober, e
te zijn,
weke
deze
ken.
Voorshands werd er vanuit gegaa
dat de Stoottroepen na de definitie)
Duitse nederlaag weer zouden wordt
ontbonden. In principe ging het er ui
sluitend om de geallieerden de helpei
de hand te bieden bij de bevrijding vj
de rest van Nederland.
Nieuwe eenheden
Zowel in Zuid-Limburg als in B
bant zouden uit verzetslieden «milil
re» eenheden worden geformeerd on
der de benaming «Stoottroepen». Als
commandant in Limburg zou optreden
p van Kooten, in Brabant zou Sjef
"Groot die functie bekleden. Borg-
s werd benoemd tot commandant-
Hij zou leiding geven aan Com-
io-Zuid, een overkoepelend or-
vooral bedoeld was voor de
unaue van de contacten met
Bemhard. De benoeming van
touts geschiedde op 21 september
Die dag wordt dan ook be-
rwd als oprichtingsdatum van w
bantse Stoters vonden aansluiting bij copipagnie
de Britten en de Canadezen en kregen de Limbur
een zelfde taak, in eerste instantie al- '°',c
leen in het Land van Maas en Waal.
1 op 4 oktober
tirle en Riel, maar
turg hoopte men eigenlijk
dag of toch zeker op 5 ok-
eveneens van de Teutoon verlost
j. Het zou echter nog ruim drie
ten duren voor de bevrijders ook in
e drie plaatsen binnen zouden trek-
niet bepa
hun bewa
Soms moest er nc
ien gewerkt met buitge-
-veren. Voorts waren
verzetslieden over
iniformeerd.
sleten bur- De
j. Als enige her- sief één comj
aanvankelijk een uit Zeeuwen) I
gen. Pas later kwa- capitulatie op
lerikanen en Britten
beschikkir
ïmhard t"
teden bemidde.^
handicap
lóters een
vaak ook
Bezoek Wilhelmina
Op 18 maart 1945 bezocht Koningin
Wilhelmina tijdens haar rondreis door
bevrijd Nederland de stad Tilburg.
Tilburg
Naarmate de bevrijding voort
schreed, werden er meer compagnieën
gevormd. Zo kwamen ook in Breda,
Bergen-op-Zoom, Tilburg en ’s-Herto-
genbosch compagnieën tot stand en
bleef het aantal Stoters in Limburg
eveneens groeien. Uiteindelijk waren
er in totaal 30 compagnieën 4.000
man). Eind 1944 - begin 1945 werden
deze bataljonsgewijs geordend. Er ont
stonden zes bataljons, drie in Limburg,
drie in Brabant. Elk bataljon telde vijf
Paardentractie
Wie overigens meent dat de Duit
sers volledig gemotoriseerd ten strijde
trokken, moet nog even de foto op de
voorpagina van verleden week raad
plegen vooral ten behoeve van de be
voorrading werd nog veel van paar
dentractie gebruik gemaakt. Was in
het begin van de bezetting het moeder
huis met een kazerne - bij het binen-
vallen van de Duitsers had
even als gevangenis gediend toen er op
de tiende mei 1940 de zes in Goirle
woonachtige «volksduitsers» ter inter-
«g waren binnengebracht. Bij ge-
c aan bewaking of instructies wa-
deze «vijandelijke staatsburgers»
ïrigens dezelfde dag alweer op eige-
r beweging naar huis teruggegaan.
Op 27 oktober 1944 om U™
trokken de eerste Engelse militairen
Goirle binnen, gevolgd door een ein
deloze stroom strijdmakkers, die via
Riel westwaarts togen.
(wordt vervolgd)
Rond half september 1944, nu bijna veertig jaar geleden, overschreden de
eerste geallieerde eenheden de Belgisch-Nederlandse grens en kwam de bevrijding
van ons land op gang. Aan de gebeurtenissen die zich toen voltrokken, zal in de
komende maanden veelvuldig aandacht worden besteed. In de reeks van reünies en
herdenkingsbijeenkomsten wordt op 1 september aanstaande de spits afgebeten
door het Regiment Stoottroepen. In Ermelo wordt op die dag het veertigjarig b
staan van de Stoottroepen gevierd. Het belooft een indrukwekkende happening
worden, want enkele duizenden Stoters en Oud-Stoters zullen de festiviteiten cr
leraal Spoorkazeme, thuishaven van het Pantserinfanteriebataljon Stoot-
bijwonen.
e reünie te Ermelo vormt een goede gelegenheid nog eens de aandacht te
een weinig bekend aspect van de bevrijding van ons land, namelijk de
verzetsstrijders van Nederlandse militaire eenheden.
Ook de jubilerende Stoottroepen Bep
danken hieraan hun ontstaan. In het de C_
boek «Stoottroepen 1944-1984», waar- houts
van het eerste exemplaar ep 1 septem- Zuid,
ber aan Prins Bemhard zal worden mande
aangeboden, wordt d
licht door drs J.A.M.n.
auteur, als wetenschappelijk medewer
ker verbonden aan de Sectie Militaire
Geschiedenis van de Landmachtstaf,
schreef voor ons de volgende samen
vatting.
Ontstaan van de Stoottroepen
Toen de geallieerden in de nazomer
van 1944 in snel tempo naar ons land
oprukten, was het verzet bijzonder ac
tief. Vooral van de Landelijke Knok
ploegen (LKP) ging een geweldige gel
dingsdrang uit. De leiding van deze or
ganisatie zocht zelfs naar mogelijkhe
den om na de bevrijding een actieve
bijdrage te kunnen leveren aan de
dere strijd tegen Duitsland. Op 5
tember besloot zij, dat de plaatse
knokploegen in Zuid-Nederland na af
loop van de gevechtshandelingen zou
den worden gebundeld en vervolgens
als «militaire» eenheden ter beschik
king zouden worden gesteld van de
geallieerden. De gewestelijk sabotage
commandant van de LKP voor Zee
land, Brabant en Limburg, J.J.F. Borg-
houts (Peter Zuid), werd met de uit
voering van dit besluit belast.
Na de bevrijding van Maastricht (14
september) en Eindhoven (18 septem
ber) werd contact gemaakt met Prins
Bemhard. Bevelhebber der Nederland-
sche Strijdkrachten, die zijn hoofd
kwartier had op Chateau Wittouck te
Brussel. De volgende regeling kwam
tot stand.
seweg maar liefst twee Duitse divisies
lagen terwijl het bijzonder drasssige
terrein een snelle opmars van de En-
gelsen vrijwel onmogelijk maakte.
enige manier om de Duitsers te
ijven was om ze zwaar onder
nemen, wat dan ook gebeurde
als neveneffect dat in Goirle
huizen zwaar bescha-
Feest
Thans in 1984 viert het regiment
zijn veertigjarig bestaan. Tijdens de
festiviteiten in Ermelo zal een Stoot-
troepengedenkbeeld worden onthuld,
terwijl Prins Bemhard het speciale ge
denkboek krijgt overhandigd.
J.A.M.M. Janssen, P.M.H. Groen, C.M.
Schuiten, Stoottroepen 1944-1984, Utrecht
1984 (De Bataafsche Leeuw). Prijs f29,50.
Peter Zuid
«Peter Zuid» was overigens maar
kort commandant. In december 1944
kreeg hij een functie in de Staf van
Prins Bemhard en werd hij opgevolgd
door Jacques Crasbom.
Borghouts, Van Kooten en De
Groot gingen meteen voortvarend aan
de slag. Reeds eind september werden
in Maastricht, Sittard, Heerlen, Eind
hoven en Veghel de eerste’ compag
nieën opgericht en begon een summie
re gevechtsopleiding. In korte tijd wer
den de gewezen verzetslieden en ande
re vrijwilligers omgeschoold tot «mili
tairen». Reserve-officieren en onderof
ficieren uit het vooroorlogse leger stel
den zich spontaan beschikbaar om die
opleiding te verzorgen. Voordat de in
structielessen begonnen, hadden de
vrijwilligers overigens een verklaring
moeten tekenen, dat zij tot maximaal
be- drie maanden na de bevrijding van
i de heel Nederland in dienst, zouden blij
ven bij de Stoottroepen.
Noodhospitaal
De kelder van het moederhuis werd
ingericht als noodhospitaal, zowel
voor gewonde en zieke militairen als
voor burgerslachtoffers (van die zie
kenkelder hebben wij eerder in deze
reeks een foto afgedrukt).
Riel en Goirle hebben met Hilva
renbeek gemeen dat hun grondgebied
aan België grenst en dat die grens gro
tendeels door bebost gebied
Naast de functie van *r
mer» voor op voedsel jagenav i<
gers, paradijs voor stropers en o;
tieterrein voor smokkelaars was he w
bied rond Goirle en Riel een belangrij
ke schakel van de «Pilot line» die be
gon in het Drentse Coevorden en ein
digde in Lissabon, de hoofdstad van
het in de oorlog neutrale Portugal
waarvan de hier gestrande geallieerde
luchtmachtmensen naar Engeland te
rug konden keren.
Taaie tegenstand
Was Hilvarenbeek vanuit het zuid
oosten bevrijd, vanuit de «corridor»
Neerpelt-Eindhoven, naar Goirle ruk
ten de Engelsen op vanuit Poppel. De
opmars werd ernstig vertraagd door
dat de Duitsers zeer taai tegenstand
boden ze kónden dat volhouden om
dat er aan weerszijden van de Poppel-
Naar Indië
Van dit nieuwe regiment vertrokken
nog in 1945 drie bataljons naar Indië
(I-RS, III-RS en IV-RS). Eén bataljon
(II-RS) werd belast met een bezet-
tingstaak in Paderborn (Duitsland).
In totaal demobiliseerden begin
augustus 1945 (drie maanden na de
Duitse capitulatie) ongeveer 2.000
man Stoottroepen. Zij handelden naar
de geest van de verklaring die zij had
den ondertekend bij hun aanmelding,
en namen ontslag?Dit deden zij met
een gerust geweten, want het voortbe
staan van de Stoottroepen was verze
kerd. Het jonge regiment kwam ook in
Indië goed voor de dag. Na terugkeer
in Nederland volgden diverse reorga
nisaties, maar de Stoottroepen bleven
door de jaren heen hun oude elan en
tradities behouden.
Hier viel haar een groots onthaal ten
deel. Onder meer was present het 2de
Bataljon Stoottroepen Brabant. Dit
bataljon defileerde voor de vorstin en
maakte daarbij volgens ooggetuigen
een voortreffelijke indruk. Na afloop
van het défilé inspecteerde Wilhelmina
het bataljon, hetgeen door kader en
manschappen uiteraard zeer op prijs
werd gesteld. Tijdens die inspectie
sprak zij de volgende historische woor
den: «En dit Regiment zal blijven
voortbestaan». Die belofte werd inder
daad gestand gedaan.
Voortbestaan
Geheel in de lijn van deze uitspraak
van Koningin Wilhelmina werden na
de Duitse capitulatie de voorwaarden
geschapen om de bataljons Stoottroe
pen binnen het nieuwe te vormen Ne
derlandse leger te laten voortbestaan.
Dit gebeurde met volledige instem
ming van Prins Bemhard. Als Bevel
hebber van de Nederlandse Strijd
krachten hechtte hij er bijzonder aan,
dat er, mede met het oog op de strijd
tegen Japan, een afzonderlijk onder
deel tot stand zou komen, waarin de
specifieke tradities en geest van het
verzet zouden kunnen voortleven.
Over de benaming van dit onderdeel
behoefde niet te worden gediscus
sieerd. Daarvoor kwam alleen de aan
duiding Stoottroepen in aanmerking.
Op 7 juli 1945 bepaalde Prins Bem
hard, dat de drie Limburgse en de drie
Brabantse bataljons tot één regiment
zouden worden samengevoegd. Dit re
giment zou gaan bestaan uit drie
«Light Infantry Battalions». Bep van
Kooten werd aangewezen als comman
dant.
pen
Begin oktober 1944 waren
compagnieën gereed voor inzet. Over
de hen tóe te vertrouwen taak behoef
de niet lang te Worden beraadslaagd.
De geallieerden hadden een groot te
kort aan infanterie en daarom werd
besloten de Stoottroepen in te schake
len bij bewakingsdiensten langs de
frontlijn. De Limburgse compagnieën
werden ingedeeld bij het 9de Ameri
kaanse leger onder leiding van gene- gend. 2
raai W.H. Simpson en belast met pa- brekkq
trouilleactiviteiten in de lijn Rooste- gen zelfs wo
ren-Geilenkirchen-Waubach. Dit hield maakte Duit
in, dat zij Duitse infiltratiepogingen de gemil
moesten zien te verijdelen. De Bra- het alg<
Meestal
Ander verhaal Vervolg van biz. 1
Riel was weer een ander verhaal
het heeft met Goirle gemeen dat het
erg dicht bij Tilburg ligtop 5 kilome
ter afstand. De onderlinge afstand tus
sen beide dorpen is nog geringer
maar een kilometer of twee scheiden
de Rielse kerk van de textielfabrieken
aan de Parallelweg in Goirle, vlakbij
het station dat er speciaal voor de tex
tielfabrieken was gebouwd. Fabrieken
trouwens waar ook een flink deel van
de Rielenaren een vrij schamele boter
ham verdiende de overige dorpsgeno
ten kwamen aan de kost in de Tilburg-
se nijverheid, in de Rielse melkfabriek
of als boer. Bestuurlijk hoorde Riel bij
een plaats, die veel verder weg lag dan
Tilburg of Goirle, namelijk het eeu
wenoude Alphen.
Beis Lijntje
Door Riel heen liep, van noord naar
zuid, de spoorlijn Tilburg-Tumhout,
beter bekend als het Beis Lijntje. Even
ten noorden van het dorp begon er een
aftakking van die spoorlijn naar
Goirle. Die zijlijn was speciaal aange
legd voor de Goirlese textielfabrieken
die zo rechtstreeks hun kolen vanuit
Wallonnië praktisch voor de deur af
geleverd konden krijgen. Het Goirles
station bevond zich op de plaats waar
nu het zwembad is. De zijlijn is in
1943 door de Duitsers opgebroken:;
zij konden het staal van de rails prima
gebruiken in hun wapenindustrie. Het
Beis Lijntje diende voor, tijdens en na
de oorlog uiteraard ook om troepen en
materieel van respectievelijk geallieer
den, Duitsers en weer geallieerden te
vervoeren en vormde dus al die tijd
een gewild doelwit voor vijandelijke
luchtaanvallen. In 1944 hebben de
Duitsers de spoorlijn tijdelijk onklaar
weten te maken door een deel ervan in
de lucht te laten vliegen.
Moederhuis
Het «actieve» deel van
kende in Goirle een belan°'
centrum in het «moederhu
fraters
mobilisatietijd,
hadden de N<
kingstroepen er hun hoofdkwartier; zij
hadden nauwelijks hun hielen gelicht
of de Duitsers namen bezit van het ge
bouw, waar niet alleen de generaal met
zijn staf terecht kon; aangezien in het
moederhuis behalve een aantal scholen
inclusief een kweekschool ook een in
ternaat was gevestigd, kon er een flin
ke legermacht vrij moeiteloos in wor
den gehuisvest. Toen de Duitsers op
27 oktober 1944 waren vertrokken,
Pilot line
- Een van de belangrijkste mensen in
nj het binen- ^et Goirlese bij het organiseren van
^12? „3? deze Pilot line was veldwachter A. van
Broekhoven, die door zijn functie zo
wat overal, ook in het grensgebied,
kon komen zonder op te vallen. In
Goirle was het moeilijkste karwei, de
«passagiers» de grens over te krijgen.
Gelukkig had men de beschikking over
een goede schuilplaats vlak bij de
grens de villa van barones de Jam-
blinne de Meux op Nieuwkerk, wier
landgoed zich uitstrekt aan weerszij
den van de grens.
operatieterrein van
npagnieën bleef tot
ongewijzigd. Daar-
urgers met het 9de
rtineiiKaaiisc Leger mee in de richting
Niet overweldigend van Berlijn. De iStoottroepen behoor-
De eerste indruk die de Stoters ach- den tot de eerste geallieerde eenheden
terlieten was niet bepaald overweldi- die in maart 1945 de Rijn overtrokken.
-J Zo was hun bewapening zeer ge- Vervolgens raakten zij 'verspreid over
„,~xkig. Soms moest er noodgedwon- geheel Noordwest-Duitsland. Hun
zelfs worden gewerkt met buitge- hoofdkwartier werd tenslotte gevestigd
Duitse geweren. Voorts waren in Warendorf in Westfalen,
militariseerde verzetslieden over
Igemeen niet geüniformeerd. Wachtdiensten
al droegen zij versleten bur- De Brabantse Stoottroepen (inclu-
rkleren en klompen. Als enige her- sief één compagnie geheel bestaande
nningsteken werd aanvankelijk een uit Zeeuwen) bleven tot aan de Duitse
anje band gedragen. Pas later kwa- capitulatie op 5 mei 1945 op hun posi-
;n er via de Amerikanen en Britten ties in het land van Maas en Wad. In
echter uniformen ter beschikking, de periode november 1944 - februari
Meestal moest Prins Bemhard bij dit 1945 verrichtten zij bovendien wacht-
soort aangelegenheden bemiddelend diensten langs de Maas tussen Oeffelt
optreden. Een ernstige handicap was en Venlo. Voorts opereerden zij vanaf
verder, dat vele Stoters een slechte januari 1945 langs het Volkerak, op
conditie hadden en vaak ook nauwe- Sint Philipsland en Tholen, op Wal
lijks goed gericht konden schieten. cheren en Zuid-Beveland. Overigens
beperkten de activiteiten van de Stoot-
Enthousiasme troepen zich niet uitsluitend tot het
Militairen in de ware zin des woords verrichten van wachtdiensten aan het
waren zij dus allesbehalve. Gelet op de front. Zij bewaakten ook voedsel- en
moeilijke omstandigheden was dit ech- petroleumdumps en hielden toezicht
ter niet verwonderlijk. Toch functio- bij krijgsgevangenenkampen.
neerden de Stoottroepen na verloop A
van enige tijd zeer behoorlijk. Door Voortbestaan verzekerd
hun enthousiasme, inzet en improvisa- Het denkbeeld om de Stoottroepen
tietalent en door verdere scholing wis- na de bevrijding van heel Nederland
ten zij de meeste problemen geleidelijk op te heffen, werd geleidelijk opgege-
te overwinnen, zodat zij de geallieer- ven. Al vroeg werd onderkend, dat er
den steeds meer tot steun werden. ook in Indië voor de gewezen verzets
strijders nog een belangrijke taak weg
gelegd zou kunnen zijn. Vele Stoters
van het eerste uur koesterden dan ook
de wens om in de Oost, liefst in het
hen vertrouwde militaire verband «de
Stoottroepen», de strijd tegen Japan
voort te zetten. Perspectieven in die
richting begonnen zich al in maart
1945 af te tekenen.
werd hun plaats in het complex aan de
Kloosterstraat meteen ingenomen
door de Engelse bevrijders.
Oorlogshandelingen
Veel meer dan Tilburg was Goirle in
de jaren 1940-1945 het toneel van mili
taire activiteiten de Nederlanders wa
ren in het 3.500 zielen tellende dorp
met 5.000 militairen aanwezig jagers
en wielrijders. Die wielrijders gaven
door hun haast vertederende verschij
ning eigenlijk al heel de zwakte van
Nederlandse leger aan. Het wiel
derscorps - waaronder ook een af
ling wielrijders-trompetters en -trom
melaars - toerde rond met lichte mi- f fl 1 'Tl
trailleurs gemonteerd op het frame, J
terwijl de «bestuurder» ook nog zijn
bepakking op het rijwiel, waarmee hij v
desnoods achteruit kon rijden, diende
te vervoeren
Monument bij de fusilladeplaats in de
Rooveit.
k - -
ARNHEM
oDe.ft oGoud.
ROTTERDAM/-
H«r log«nbo*ch
UEindho»«n
Posities van do Stoottroepen I
mm Frontlijn
I e Posities lang* de frontlijn f
door compagnieën Stoot - i'
