r
Tilburg op zoek naar
een beter onderkomen
Heuvelse kerk
wordt opgeknapt
1
Vrouwencentrum
liil
.275,-
.200,-
.875,-
Rijk en provincie springen bij:
.698,-
X"
Wat is het
V rouwencentrum
Tilburg?
VERF-BEHANG
BEHANGMARKT
Besterdring 79
BELLAIR
«Er zijn weer perspektieven...»
Vlag in top bij restauratie
Mommers-complex»
i 1984-pagina 36
door Paul Vroom
Wzl
Groepen aktiviteiten
Tilburgers (afkomstig van De Volt) in het arbeidskamp Seemannstrafte in Essen. Zij wachten bij Krupp. De foto is uit 1942.
>500,-
kstel
.500,-
.500,-
ner
.500,-
jard
nt fij
De financiën
4,
Zoals u zoëven hebt kunnen lezen, is
KREMERS ALUMINIUM RAMEN EN DEUREN
Tel. 42.60.42
Jules Verneweg 104.
centrum
nd.
Een heel eigen
stuk Tilburg
lub
850,-
Oproep aan
onze lezers
Het huidige pand van het Vrouwencentrum Tilburg in de Van Sasse van
IJsseltstraat.
sverleden» van
aan bod te la-
3 propvol
kaar
nd.
kwam de j
een
Batavus
Gazelle
Raleigh
BSA
Peugeot
Motobecane
Bridgestone
Uitgave: De Tilburgse Koerier bv
Dit T. de Beer-Douwes
Oprichter: J.H.G. de Beer
J. VAN LOON-OTTEN
Hasseltstraat 178
Vrijdag en zaterdag
luxe
krentenbollen
5 halen
4 betalen
V. Lieshout’s
Bakkerijen
Hoefstraat 151 - Rozenstraat 54
Reeds meer dan 100 jaar
Stationsstraat 49
I Tel 426392 TILBURG
Redactie-advertentie-aMeling en administratie
N.S. Plein 14-5014 DA Tilburg
Tel. 013 430783-430898
Sluitingstermijn voor advertenties
en redactie dinsdagavond 22.00 uur
Enschotsestraat*133 - Tel. 422769
toren
perer
velsp
jaren
twee
ilde ko-
de ge-
nog maar
en de to-
pastc
toor J
pastoor van
Tijdens zijn
rillon aangebrac
Wereldoorlog
;rd weggehaald
vorden tot ooJ—
sreen zal het even duide-
tet Vrouwencentrum Til-
eigenlijk is en doet, waar het
pand 36.
r op moest 1
;n bedrag
o osten die t
.Jen; dat ging niet».
Het is vooral de p
energie
zaal, wi
in gege
geïsolei
ne plaat
«Een
lossing
haa
daa
dus
sche ir
de oorzaak
enkele ol dubbele beglazing (10 j. gar.)
eigen vakkundige montageteams
ook in elke kleur leverbaar
raadpleeg ons vrijblijvend bij u muts
te zaal en drie daarach-
tes gratis in bruikleen
riode.
vijfde pastoor werd de heer van
Ven die na een jaar al werd overge-
iatst naar Deume. Hij werd opge-
door pastoor Eduard van den
“i, een zeer markant figuur. Hij
jaar pastoor van het Heike en
vooral bekend vanwege zijn
goedgeefsheid. Onder zijn herderschap
kwam er een nieuwe communiebank
en nieuwe 1
Na zijn
1950 werd
Frans van
-die ir
ent d
Tand niet
veer
de same
>p af fabriek
taakt
tegen tocht
ZONNEHEMELS
BRUINKUREN
nergens beter en goedkoper
Bruincentrum Nederland
Piusplein 22 - Tilburg - Tel. 358630
verschijnt In geheel Tilburg,
Golrle, Rlel, Loon op Zand, Udenhout,
Berkel Enschot, Olsterwljk,
Moergestel en Hllvarenbeek
Ruim een half jaar geleden gaf de
issaris der Koningin in Noord-
it, de heer mr. A.A.M. van Agt,
■ciële startsein voor de restaura-
i dit belangrijk industrieel ar
isch monument. De uit de vori-
w daterende Tilburgse textielfa-
wordt gerestaureerd om defini-
huisvesting te bieden aan het Ne-
rnds Textielmuseum, dat sinds
opig is gevestigd in een fa
wning aan de Gasthuisring
De
de Vi
plaat
:rtus Mutsaers. volgd
laken door de Dungen,
bleef 25 j
stond vooral
Zoals U weet is het de bedoeling
in deze reeks ook aandacht te be
steden aan de lotgevallen van Riet,
Goirle, Hilvarenbeek, Moergestel,
Oisterwijk, Udenhout, Berkel-En-
schot en Loon-op-Zand tijdens de
Tweede Wereldoorlog.
Wij vragen dan ook onze lezers
in «de dorpen» of daarbuiten die
materiaal hiervoor bezitten, ons dit
tijdelijk te willen afstaan.
Reacties - liefst schriftelijk -
zijn welkom bij de auteur, op de
redactie van de Tilburgse Koerier.
Vandaag donderdag 14 juni hijst
wethouder B.J.E. Lambers van ruimte
lijke ordening, stadsvernieuwing en
openbare werken de vlag in top op het
«Mommers-complex». Niet écht kan
worden gesproken van een «hoogste
punt» dat is bereikt, omdat met de res
tauratie is gestart bij de daken. Inmid
dels is men echter aangekomen bij het
laatste dak en daarvoor zal de vlag wor
den gehesen.
Eind vorige week is er voor het Vrouwencentrum Tilburg in de Van Sasse van
IJsseltstraat een positief besluit gevallen. Burgemeester en wethouders zijn er na
melijk mee akkoord gegaan dat het Vrouwencentrum gaat uitzien naar een ander
onderkomen. Daarmee lijkt dan een eind te komen aan de belabberde huisves
tingssituatie en financieel geharrewar. Het Vrouwencentrum Tilburg zit nu nog in
een oud parochiegebouw van de parochie Theresia dat indertijd door de gemeente
gekocht is. Vanaf eind ’80 is het Vrouwencentrum daar thuis, maar echt gelukkig
is het centrum er nooit mee geweest. Het pand verkeert in een slechte staat, één
zaal is veel te groot en de huisvestingssubsidie is niet groot genoeg om de jaarlijk
se huur te betalen, laat staan om de hoge energiekosten te bekostigen.
Jet gaat dan toch gebeuren: de Heuvelse kerk kan gerestaureerd worden. Vori-
veek is bekend geworden dat het rijk een deel van de kosten op zich wil nemen,
gemeente Tilburg blijft daar niet bij achter en gaat ook een deel betalen. Ook
kerkbestuur zal een financiële bijdrage leveren en de provincie zal bijspringen.
De restauratie moet klaar zijn vóór 31 december 1985 want anders vervallen er
weer allerlei regelingen. Met de restauratie is een bedrag gemoeid van bijna één
miljoen gulden en ze zal werk bieden aan 5 6 mensen gedurende een jaar. De
restauratie zal gebeuren in het kader van een zogenaamd «terugploegexperiment»
(sic!): dat is een experiment waarbij voral langdurig werklozen worden ingezet.
Het geld dat op de uitkeringen bespaard wordt, kan nu via subsidies uitgegeven
worden en dat heet «terugploegen»; een ambachtelijke term voor een erg onam-
bachtelijke regeling.
De Arbeidsinzet heeft gedurende
vrijwel de gehele bezettingstijd be
staan, al heette ze de eerste jaren nog
niet zo.
Enkele dagen na de capitulatie van
Nederland begonnen de Duitsers
werkkrachten op tè trommelen in Til
burg om het vliegveld. Molenheide bij
Gilze-Rijen uit te breiden tot een mo-
(lees verder op blz. 7)
Financiën
«Vorig jaar
problemen erg c
Klaar van Helvoort
centrum Tilburg.
22.050,- aan
van i
over
huur
bij k
Oerl,sestraat 146
Paletplein 9
Tilburg
Bij niet ieder»»
lijk zijn wat het
burg nou eigenlijl
voor staat.
In elk geval wil het Vrouwencentrum
een ontmoetingsplaats zijn voor vrou
wen uit Tilburg en omgeving. Daar-
Dit is het drieëntwintigste arti
kel in een serie over de lotgevallen
van het Hart van Brabant en zijn
bewoners gedurende de jaren van
de Tweede Wereldoorlog. Tilburg
in de oorlogeen vlag, die overi
gens de lading niet helemaal dekt,
aangezien het in de bedoeling ligt
ook het «oorlogst J
Tilburgs omgeving
ten komen.
«Tilburg in de oorlog» wordt
geproduceerd in samenwerking
met de Gemeentelijke Archief
dienst.
Uw opmerkingen, aanvullingen
of persoonlijke bijdragen blijven
overigens welkom bij de auteur,
ter redactie van de Koerier en
eveneens bij de heren G. Kobes en
R. Peeters van de archiefdienst in
het Paleis-Raadhuis.
torens zullen ongeschon-
rijlen pastoor van Miert te
zijn geweest
i Miert sprak
- ‘se St.-Jo-
Voor Hengelsport M|
Ll&Cfi HOBBYSHOP
de Heuvelse St.-Josephkerk in 1874 ge
bouwd. De architect was de bekende
Tilburger Hendrik van Tulder die on
dermeer ook de verbouw van het pa-
leis-raadhuis voor zijn rekening nam.
Daarnaast ontwierp hij 26 kerken in
het bisdom Den Bosch. Zijn eerste
kerk was de kerk op het Korvelplein in
1851 die in 1926 weer werd
ken.
naast wil het ruimte en andere facilitei
ten bieden aan vrouwen die zich op een
of andere manier met emancipatie be
zig houden, ook aan vrouwengroepen.
Het Vrouwencentrum wil informatie
geven aan vrouwen over zaken die voor
vrouwen belangrijk zijn of kunnen zijn.
Dat kunnen zaken zijn als overheidsbe
leid, aktiviteiten voor vrouwen in Til
burg, diverse vrouwengroepen en -orga
nisaties. Tenslotte wil het Vrouwencen
trum vrouwenaktiviteiten koördineren
en nieuwe aktiviteiten ondersteunen.
Oplossing
Op 6 juni hadden vertegenwoordig
sters van het Vrouwencentrum Tilburg
een gesprek met de gemeente om hun
wensen nog eens te benadrukken. Dat
was niet de eerste keer maar tot nu toe
wel de meest vruchtbare gebleken. De
gemeente bleek plotseling erg veel be
grip te tonen. Zo werd in dat gesprek
het licht op groen gezet om uit te zien
naar een ander, beter geschikt pand.
Dat pand kan eventueel uit het ge
meentebestand komen maar mag ook
op de vrije markt worden gezocht. De
gemeente heeft ook toegezegd in on-
derhandelingen haar medewerking te
verlenen. Over wel of geen meerjaren
begroting voor het Vrouwencentrum
Tilburg heeft de gemeente eveneens
duidelijkheid geschapen. Zij wil name
lijk aan de gemeenteraad voorstellen
voortaan met een meerjarenbegroting
te gaan werken inzake het Vrouwen
centrum.
Tenslotte kwam de gemeente met
een voorstel om een bedrag van
14.000,- als huur te berekenen voor
de periode van half mei tot eind van
dit jaar. Daarbij krijgt het Vrouwen-
een mvu
klokken.
1 dood in het voorjaar van
1 hij opgevolgd door pastoor
i Miert, een even markant fi-
in guur, die in februari van dit jaar over-
de leed. Het was onder zijn pastoraat dat
de verbouwing van de kerk geschiedde.
De beide dwarsbeuken in de kerk wer
den aangebracht zodat de kerkgangers
een beter zicht kregen op het altaar.
Bekender zal pastoor van Miert zijn
door de kleding die hij droeg: wars van
moderne kleedgewoontes onder de
geestelijken droeg hij te allen tijd zijn
soutane. De heer J. van Noorwegen, al
jaren kapelaan in de Heuvelparochie,
is de heer F. van Miert opgevolgd.
rechtstreekse verkoor
worden op maat gems
dubbele dichting tepe
vragen geen onderhui
Renoveer en isoleer voor eens en altijd
Commis"
Brabant,
het officii
tie van c
cheologisi
ge eeuw
briek v
tieve b
derlanc
1958 voorloj
brikantenwc
in Tilburg.
Het Mommers-complex bestaat uit
12 gebouwen, waarvan er vier werden
gerestaureerd ten behoeve van het Ne
derlands Textielmuseum. Daarvoor is
8,5 miljoen beschikbaar. Inmiddels is
bekend dat in het kader van de terug-
ploegexperimenten ƒ750.000,- (40
van de totale kosten) beschikbaar
komt voor de restauratie van twee an
dere gebouwen van het complex. Hier
zouden dan de tapisserie/damastweve-
rij en het restauratie-atelier en de
Tiendschuur in kunnen worden onder
gebracht.
De restauratie
verloopt volgens
van dit jaar is d
en in het naja
ning van het
seum plaat
Over
menteel
het Gemeentelijk
Stadhuisplein 132.
Vooral de laatste jaren wordt onze taal, met name in het hoekje waar het so-
Vrou- ciaal-economisch jargon woedt, ontsierd door samengestelde woorden van germa-
in IJs- nistische oorsprong. Het zijn woorden die we allemaal kennen, zoals terugploeg
experiment, vermogensaanwasdeling, arbeidsinkomensquote en dergelijke.
Woorden, zinnen welhaast die in onze taal niet thuishoren maar toch vrijwel on
gemerkt een vaste plaats in ons spraakgebruik hebben veroverd. Een van de eerste
woorden die zo bij ons terecht zijn gekomen, maakte de tocht over de grens op
minder vreedzame wijze. Het werd ons opgedrongen door de Nazi’s gedurende de
Duitse bezetting van ons land en het luidt «Arbeidsinzet», waarin wij het oor
spronkelijke Duitse «Arbeitseinsatz» gemakkelijk herkennen.
centrum de grote
ter liggende ruimte
gedurende die perk
Goed voorstel
Klaar van Helvoort: «We vinden
het een goed voorstel van B W.
Hiermee erkent de gemeente dat ons
huidige pand niet geschikt is voor ons.
Er zijn weer perspectieven, ook betref
fende de samenwerking met de ge
meente. Ook de medewerking die de
gemeente wil geven bij het zoeken naar
een geschikt pand en zelfs wil mee on
derhandelen, juichen we toe. We zijn
ook zeer te spreken over de bemidde
lingspogingen van de Emancipatie-
kommissie. Dat heeft onze zaak zeker
goed gedaan. Ja, en nu op zoek naar
een geschikt pand!»
Vandaag, 14 juni, is er in het Vrou
wencentrum om 20 uur een vergade
ring over de toekomst van het cen
trum. Alle gebruiksters van het Vrou
wencentrum en belangstellende vrou
wen zijn van harte welkom.
het restauratieproject is mo-
een tentoonstelling te zien in De pastOOFS
Informatiecentrum,
Afhankelijk
Van inkomsten is het Vrouwencen
trum afhankelijk van vrouwengroepen
die ook gesubsidieerd worden. «Ieder
een weet tegenwoordig dat de franje
eraf is. Dit geldt evengoed voor de di
verse vrouwengroepen die bij ons een
of meerdere ruimtes hebben. Ook zij
zijn afhankelijk van subsidies die
steeds kleiner worden. Daarmee is de
cirkel rond. Daarbij kwam dat de
ruimte waarin het vrouwencafé draai
de, de grote zaal, vreselijk ongezellig
is, veel te groot en veel te hoog. Het
gevolg was dat het café steeds slechter
ging lopen en het gevolg daarvan was
weer dat de toch al geringe inkomsten
nog minder werden», zo vertelt Klaar.
«We kregen geen sluitende meerjaren
begroting omdat de gemeente ons van
jaar tot jaar subsidieerde: kortom het
was allemaal erg vervelend».
VADERDAG is
HENGELSPORTDAG
voor een passend kado
eerst kijken bi]
Dat beeld waaide overigens tijdens
een storm in de twintiger jaren van de
spits af. De derde pastoor werd de Til
burger Adrianus Norberti
Hij het de kruisweg ma^u Uwi uv
Vlaming Geo de Geeteren en in 1910
was die voltooid. In 1912 werd de
doopkapel beschilderd en in 1913 de
kapel van O.L. Vrouw van Lourdes. In
1916 stierf deze pastoor en werd opge
volgd door pastoor J. Brekelmans die
tot eind 1924 pastoor van de Heuvel
zou blijven. Tijdens zijn pastoraat
werd het carillon aangebracht dat
de Tweede Wereldoorlog door
Duitsers werd weggehaald om omge
smolten te worden tot oorlogstuig.
werden de financiële
problemen erg duidelijk», vertelt
Klaar van Helvoort van het Vrouwen-
mtrum Tilburg. «We kregen
22.050,- aan huisvestingssubsidie
i de gemeente. Daar stond tegen-
■r dat het pand 36.500,- aan kale
ir per jaar op moest brengen. Daar-
u kwam een bedrag van 12.000,-
aan energiekosten die we moesten be
talen; dat ging niet».
“ut is vooral de grote zaal die de
"iekosten omhoog doet jagen. De
waar vroeger toneelvoorstellingen
“geven werden, is erg hoog, niet
Jeerd en het dak is op verscheide-
'itsen lek.
-en verlaagd plafond had een op-
ssing kunnen bieden, maar ja: waar
ral je een bedrag van 60.000,- van
tan om dat even te laten doen?» al
ts Klaar van Helvoort. De onprakti-
indeling van het pand is er mede
Jizaak van dat de energiekosten
erg hoog zijn. Er ontbreken kleine ka
mertjes waarin gewerkt kan worden.
De ruimtes zijn veel te groot en moe
ten uiteraard verwarmd worden en dat
kost geld.
In 1872 werd gestart met de bouw
van de Heuvelse kerk die in een neo
gotische stijl is opgetrokken. De bouw
pastoor was J. van der Lee, oudste pas
toor van het Heike, op 5 oktober 1873
werd de kerk ingezegend en toegewijd
aan de H. Joseph, voedstervader,
pleegvader van Jezus.
Van de kerk stond er toen
een gedeelte. Het langschip
rens ontbraken vooralsnog.
De eerste pastoor was M. van der
Hagen en hij zorgde ervoor dat er een
vloer in de kerk kwam. Hij bracht ook
het Maria-altaar aan, het St.-Josephal-
taar, een gedeelte van het hoogalt;
en hij liet 12 beelden tegen de zui
plaatsen. Al na twee jaar overleed
en werd opgevolgd door pastoor An
nius Donatus Smits.
In het Vrouwencentrum zijn diverse
vrouwengroepen en/of aktiviteiten on
dergebracht. Er is een Vrouw en Werk
winkel, die ondermeer informatiekur-
sussen geeft voor werkende en werklo
ze vrouwen inzake werkmogelijkhe-
den. In het centrum vinden vier Fort-
terapiegroepen onderdak evenals de
Tilburgse Vrouwenkrant. De Brabant
se Vrouwenkrant heeft in het V -
wencentrum in de Van Sasse van
selststraat gezeten en wil graag in een
beter pand terugkomen. Er zijn ver
scheidene zelfverdedigingsgroepen
voor vrouwen in het centrum, er wor
den timmerkursussen gegeven en
schrijfkursussen. Literalust, een vrou
wengroep die zich bezighoudt met
vrouwenliteratuur, organiseert er re
gelmatig lezingen. En naast dit alles
vergaderen er diverse vrouwengroepen
en -bewegingen in het Vrouwencen
trum zoals het Vrouwen Overleg Til
burg, de Rooie vrouwen, de FNV
Vrouwen en de Vrouwenraad, het Bij-
standsvrouwenoverleg vindt er plaats
evenals het VOS overleg.
Tenslotte vindt er in het Vrouwen
centrum de interne organisatie plaats
van het Vrouwencentrum en wordt er
gewerkt aan de oprichting van een te-
rapiecentrum en een vrouwengezond
heidscentrum.
Het huidige adres van het Vrouwen
centrum Tilburg is Van Sasse van IJs
seltstraat 16 in Tilburg, tel. 421896
tussen 9.00-12.00 uur.
Een gebouw opknappen kost geld,
zeker wanneer het zo’n kolossaal ge
bouw is als de Heuvelse St.-Joseph
kerk. In 1874 werd de kerk gebouwd
voor een bedrag dat de 150.000,- niet
te boven mocht gaan. De restauratie
anno 1984-1985 mag de 1.000.000,-
niet te boven gaan: de tijden zijn duur
der geworden.
Het rijk gaat 40% van de restaura
tiekosten betalen wat neerkomt op een
bedrag van 373,772,-. De gemeente
Tilburg zal iets minder als 30% voor
haar rekening nemen wat gelijkstaat
aan een bedrag van ƒ267.220,-. Het
kerkbestuur zal ƒ200.000- bijdragen
uit een fonds dat opgebouwd is via een
actie onder de burgerij. Tenslotte zal
de provincie 10% bekostigen en dat be
drag komt overeen met 93.443,-. Al
les bij elkaar opgesteld komt men uit
op 934,435,-.
De kosten die de gemeente voor
haar rekening neemt worden uit twee
van de vier gebouwen «potjes» betaald. Maximaal 80.000,-
schema. In december komen ult het monumentenbudget
de oplevering gepland zoals dat opgenomen is in het Struc-
iaar van 1985 zal de ope- murplan Oude Stad. En maximaal
,t Nederlands Textielmu- f 187.220,- zal komen uit het fonds ter
itsvinden bevordering van de werkgelegenheid.
De St.-Josephkerk heeft in haarlfO-
jarig bestaan al enkele ingrijpende ver
anderingen ondergaan en over de
waarde van die veranderingen kunnen
mensen van mening verschillen. Toch
zal ongetwijfeld iedereen het ermee
s zijn dat een gerestaureerde St.-Jo-
hkerk anno 1985 een fraaier gezicht
zijn dan een kerk, qmgeven door
ijzeren staketsels anno 1984. Het rijke
Roomse leven is voorbij weliswaar; we
kunnen ons geen H.-Hart processies
meer voorstellen in de toekomst voor
de Heuvelse kerk maar de kerk zal er
nog lange tijd staan en gebruikt kun
nen worden door hen die daar behoef
te aan hebben.
Bisschop Bluyssen drukte het in
1974 zo uit: «Zij (de Heuvelse kerk:
red.) was innerlijk en uiterlijk een con
crete verwijzing naar een andere di
mensie dan die van het drukke leven
buiten haar muren. Zij vertegenwoor
digde een heel eigen stuk Tilburg». En
dat doet ze nog steeds!
Onder zijn leiding werd in de jt
1888-1889 de kerk voltooid. De t
:ns verschenen en het vergui
en St.-Josephbeeld werd op
Ispits geplaatst.
De steigers zullen weer verdwijnen en de twee trotse t"
den statig de lucht inwijzen of, om met de woorden van wijlen pastoor i
spreken: «Het zou voor menig rechtgeaard Tilburger onverdragelijk a
als deze kerk onder de slopershamer had moeten vallen». Pastoor van
deze woorden naar aanleiding van het 100-jarige bestaan van de Heuvelse
sephkerk in 1974 waarbij hij even de verbouwing van 1955-1976 memoreerde.
ZONNEKUREN 7 r
10 maal f V|
