Wl Tilburg in de oorlog Éió* Drie beschermde stadsgezichten in Tilburg Fronl 4l If Hofstede «De Blaak» moet wijkcentrum worden 9.95 enkaastweeis- Goirkestraat, Wilhelminapark, Nieu elandstraat, Oude Markt Uw balkon hele jaar groen tapijt met: Balkon Gras ©koppelmons albijonsgeweestf HcaasboNolw r METMRSSERT omdat kaas DE TILBURGSE KOERIER Donderdag 24 mei 1984 - pagina 7 i 1984 - pagina 6 O ml I **«L door Paul Vroom Vervolg van blz. 1 A^NOLU MtIJBK VOOR HET (wordt vervolgd) lan-Melis H128 Goirkestraat. Wilhelminapark. (Theo van DRUNEN) alles VADERLAND nastre voor Een voorbeeld van weerzinwekken de nazi-propaganda. YANKEE - ENGELSMAN BOLSJEWIEK DANSEN NAAR DE PIJPEN VAN DE len zich rond jergiers, han- a*-» nntnriLLo Bin- juiten Kamerbreed sd ruk werk erij hedi 62-(013) 431406 Blaakhofstede: zeldzaam vakwerk... IUDER- KND- EN todellen en 1 koos bol ktka Besterdring 155, Tilburg (Lekker grassig. Nooit drassig) 'EN v.a. i 39,50. Tijger, i, kregen te klandizie 1 voortgezet opge- rjaren ront» ak men sen jai wi Klaart succes in sgelijk zijn gering grote rivieren. □pel Kadett 1974, 551895. RAT1ES Gar. jsterstr. 22B, tel. Zwart Front-leider Arnold Meijer beschouwde zichzelf kennelijk als een voorbeeldig vaderlander. Verbouwing Erf noeg. reerd voor nodij zogenaamc richt, r bij elkt voer st. annaplein 16, tel. 430617 Parkeren geen probleem r in l misschien Tilburg en jeringe aan- i vieren. LHOEZl :omatten 'de 49. Ford Fiesta 1100 met., getint glas, i uitst. staat, 1ste Aug. 1981. Tel. Meijer i al dat i voor rond van i schet ter ver- st. annaplein 16, tel. 430617 Ruime parkeerplaats Besterdring 155, Tilburg ENSKRACHTtGï <EN NEDERLANDER werd er getrom- chter een nmissie Blaak- van uw auto ma- jl u wacht. Ook in Verfhandel Willy Oude Markt 14, >ij de kerk van het VW Kever, zeer irede banden, bj. 1.435778. D. ZILVER ILÉ SIERADEN sn Constant 'ingsringen 300 modellen CLOKKEH (ORTING iar garantie ?s en graveren jen atelier kundig en zeer g in prijs iwelier LWEISS» ran lersel Leo XIII 29 >on 432629 tlzen-dealer VOOR NIEUW -NEDERLAND IN MElIW-BtIROPA Een eendrachtig Nederland in een eendrachtig Europa Wat beteekenf dat? MACHT ARBEID VEILIGHEID VOOR ALLE WELWILLENDE EN LÉVEt EUROFEïSCHE VOLKEREN EN VOOR ÉLK® ONZE SdWepebouw®., Induffelen, Agenfeurs, Bouwmeesters, Kunstenaars, Geleerden, Ambtenaren en Kanloorbedienden, Kooplieden, eras. ZULLEN WERK TE OVER VINDEN. hc) h plaatselijke ioeg titels van boeken uw geschiedkundig 1 kunnen bevredigen. Eén van de zwakke punten van Ar nold Meijers beweging was de organi- het satie. In Tilburg, met 586 leden verre weg de grootste afdeling van Natio naal Front, was de partij-administratie een dusdanige janboel, dat de leider hoogspersoonlijk moest ingrijpen en 5 de Hilvarenbeekse afdelingsvoorzitter celijk ho- in Tilburg als sterke man werd gepara chuteerd. hemels met garantie (in alle isen). Bezoek s speciale owroom. Volop te, goede rlichting. estudio ndag jg, Tilburg 63383/358899 ndag... ag meer zon uw geld Op het matje Aanhangers van Zwart/Nationaal Front moesten daarom maar al te vaak bij pastoor of kapelaan op het matje komen en aanhangers van Arnold Meijer die aan katholieke instellingen leverden, kregen te horen dat ze niet meer op klandizie behoefden te reke nen bij voortgezet lidmaatschap van Zwart Front. Broodroof dus door de moederkerk, waar we, gezien de Ita liaanse achtergronden van Zwart Front/Nationaal Front, wat van opkij ken. rfpacht alleen is echter niet ge-- Tg. In 1983 werd daarom een ide TON-kommissie opge- met het doel om 100.000 gulden <aar te krijgen. In april vorig jaar ;rde de TON-kommissie de eerste aktie: er kwam een groots opgezette Open Dag. Verder organiseerde men een loterij, een dierendag War. Wanneer de Heikese kerk precies ~ïbouwd is, valt moeilijk te achterha- >v.i. Wel weet men dat tussen 1430 en 1483 de oude kerk werd vervangen door een grotere. In 1595 werd die kerk door de Spanjaarden in brand ge stoken maar later weer hersteld. In 1629 werd na de val van Den Bosch de kerk toegewezen aan de protestantse huys» geir kerk. In II Succes Meijer had zijn hoofdkwartier ^isterwijk en dat verklaart missch zijn i tege jt® Al was dan de aanhang van Zwart Kg Front in Tilburg tamelijk omvangrijk, zeker vergeleken met de alom verguis- de N.S.B., toch kreeg men het tijdens de bezetting zwaar te verduren. Met name de neutrale opstelling van de ka tholieke kerk verkeerde in een ronduit afkeurende houding de kerk had een ideale beweging gevonden in de Ne- derlandsche Unie, die dan ook op haar volledige steun kon rekenen. HpoH- .fefe de ewriden phjkken begaaid kundig volk Hel Mi een eigen M. «j» Kr. en rijn p.oduclen «dhn «en eenegeeW, rn.eh.ip daardoor welvarend guropa gevraagd worden. STRIJDT MEE H WORDT Niet negatief Maar dat komt dan ook door de er- varingen die wij en/of onze (groot) Hf ouders tijdens de oorlog hebben opge- daan. In de twintiger- en dertiger jaren HrZ hadden begrippen als «Zwart Front» Bc en «fascisme» lang niet die sterk nega- Hl tieve geladenheid van latere jaren. In- K't tegendeel, voor nogal wat intellectue- H| len bezat het fascisme van Mussolini H| een modieuze aantrekkingskracht, de glamour van het nieuwe en het frisse en bovenal de betovering van het alter natief voor de socialistische en com munistische ideologieën die de dicta- tuur van het proletariaat nastreefden geen prettig vooruitzicht voor veel in- tellectuelen uit de middenklasse. Achtergrond Dat was dus de achtergrc Zwart Front die we even wilden teneinde het lieflijke mos de lijking niet al te zeer over de ware :hiedenis heen te laten woekeren. z^wart Front was zeer opgebouwd t ondom het leidersprincipe. Zijn lei der, Arnold Meijer, was ook een sterke persoonlijkheid, in tegenstelling tot zijn N.S.B.-collega Anton Mussert. Vervolg van blz. 1 gen samenkomst van zoveel belangrijke wegen kon natuurlijk niet zonder ge volgen blijven. Rond 1750 was de om geving van het Wilhelminapark gro tendeels bebouwd en nagenoeg aan eensluitend. Er was een schoolhuis, er woonde een dokter en een heel- en vroedmeester en er was van 1827 tot 1837 het eerste ziekengasthuis van Til burg. In 1837 verhuisde het zieken gasthuis naar de Locht en het is niet zo moeilijk te raden waar de naam Gasthuisring vandaan komt. Er waren verscheidene herbergen, o.a. de Rode Haan en de Zwarte Leeuw. In 1812 was er al melding van een synagoge daar ter plaatse. In de 17de en 18de eeuw woonden vooral welgestelden in de directe om geving van het Wilhelminapark. In het begin van de twintigste eeuw werden veel oude huizen vervangen door stati ge nieuwbouw. Bekende Tilburgse ar chitecten kregen daar opdrachten zo als de Beer, Donders en van Hoof; de verstedelijking kreeg meer en meer vorm. In het najaar van 1879 werd be gonnen met de aanleg van het huidige Wilhelminapark. Daarvoor was het ruimte die beplant was met iepen en er waren verschillende waterpoelen die dienden als brandkuil en spoelwater leverden voor de wolindustrie. Het ontwerp voor het park werd gemaakt door L. Springer, een Amsterdammer die onder meer de Haarlemmerhout herinrichtte. Op 12 september 1898 werd het park feestelijk geopend door de toenmalige burgemeester J.F. Jan in drie breedtes 100 cm breed 21,- p. mtr. 133 cm breed 28,- p. mtr. 200 cm breed 42,- p. mtr.| «De Blaak» is de naam van de oude boerderij in de gelijknamige Tilburgse wijk. Deze boerderij - of liever «hofstede», want die sjieke benaming verdient het bouwwerk zeer zeker - moet behouden blijven. Daarover zijn de buurtbewoners het eens, alsook over de bestemming van «De Blaak», namelijk als wijkcentrum. Om de noodzakelijke verbouwing echter te kunnen bekostigen, is er veel geld no dig. Er is reeds 40.000 gulden opgebracht door het voeren van verscheidene akties, maar dat is niet voldoende. Daarom heeft de Stichting Behoud Blaakhofstede be sloten een «tegelaktie» te gaan voeren. Er worden in het komende jaar 6 verschil lende tegels met afbeeldingen van oude Tilburgse boerderijen geproduceerd. minderheid. Pas in 1824 kregen de ka tholieke Tilburgers weer hun Heikese kerk terug. Tussen 1827 en 1829 werd de kerk gesloopt behalve de toren, en vervangen door de huidige kerk. In 1895 werd de toren vernieuwd en het front van de kerk verbouwd tot wat het nu is. In 1681 werd er een «Raad- l-smaakt in een deel van de in 1849 werd aan de zuidzijde van de Oude Markt door de Tilburgse architect H. van Tulder een nieuw raadhuis gebouwd dat in 1971 werd af gebroken. In de 17de eeuw vestigde de markt steeds meer herbe o delaren en kooplieden, een ontwikke ling die ook in de Nieuwlandstraat plaatsvond. In de 19de eeuw verandert het straatbeeld door de modernisering: de opkomst van de industrie. Er ver schijnen grote kantoren en ondeme- mershuizen, iets wat nog steeds weinig veranderd is. IE aan uw auto, l bij ons terecht, tornerk maken wij tr, in pot of spuit- in we ruim gesor- grondmaterialen lt, Everjachtstraat meer. Binnen een half jaar i ruim 40.000 gulden bij elkaar meld. Toen was de vaart er eet beetje uit. Daarom werd de komt omgedoopt in Stichting Behoud E hofstede en die stichting kwam on langs met het idee om een «tegelaktie» te gaan voeren. Tegelaktie Hoe zit het nu pi 'gelaktie? Ton Brekeli ge tuin- en landschapsarchitekt vu vens voorzitter van de Stichtir* houd Blaakhofstede, doet het c..„ de doekjes: «We hebben eerder e een aktie gevoerd, waarbij mensen een donatie gaven, hun naam later op een t:“,xSX - zouden done*-” ze Ev»v zouden op he ding ken. Maar één tegel is bovendien heeft en had dere karakteristieke boer om besloten wij c Het óp de fun- en op een ‘egel te gaai iten van die eerste boerderij zijn delijk zijn er dat 6 gew. .^Jiofstede bouwen, bestaande uit Boerderij Fouchier, i jachthuis, een boerderij-gedeelte Blaak, twee stallen. De fraaie jachtkamer ye> de^ len met 17de-eeuwse tegels en de lambrize- t eikehout afgezet. De t gekarakteriseerd door oog springende vakwerk, voorbeeld, bestaande uit stijlen en regels met steens :n betonplaatvulling. ’ebouw is niet alleen mooi, maar ligt tevens in een fraaie omge ving, half verscholen tussen de bomen. Men spreekt wel van de «groene long» dig begonn van de woonwijk «De Blaak». Daarna zal Behoud Toen de moderne wijk «De Blaak» in 1979 uit de grond werd gestampt, was er eigenlijk meteen al behoefte aan een wijkcentrum. Er werd toen over wogen om de oude boerderij af te bre ken en er een nieuw wijkgebouw voor in de plaats te zetten. Maar de ge meente-had geen geld voor zo’n nieuw bouw en eigenlijk was iedereen het er over eens, dat de fraaie boerderij moest blijven. Daarom riep de wijk raad een werkgroep in het leven, die zou gaan zoeken naar een goedkopere oplossing om van de Blaakhofstede een wijkcentrum te maken. De werk groep had de Stichting Hofstede «De Blaak» in 1983 en kwam met het idee om de boerderij - die eigendom van de gemeente is - in erfpacht te geven aan een horeca-uitbater. Op die manier zouden de jaarlijkse kosten bestreden kunnen worden. Inspraak Voor de drie beschreven stadsge zichten het tot beschermd gezicht ge bracht zullen hebben, zal er nog heel wat besproken en beslist moeten wor den. In Tilburg is al veel waardevols verloren gegaan, we hoeven maar kort in de geschiedenis van onze stad terug te gaan om uit te komen bij een burge meester die het een en ander heel wat anders inschatte dan de bestuurders van nu dat doen. Bent u geïnteresseerd in de geschie denis van de drie beschreven stadsge bieden en in de inspraak, dan moet u eens contact opnemen met het ge meentelijk informatiecentrum. Zij kunnen u daar zeker verder helpen en Oisterwijk »u een deel van i omstreken en hang boven de grot Overlegmaatschappij Zwart Front ging, net als zijn Ita liaanse voorbeeld, uit van een maat schappij die werd geordend door voortdurend overleg tussen de maat schappelijke klassen, niet door klas senstrijd en ook niet door onderdruk king van de arbeiders door de werkge vers. Zo valt de steun te verklaren die Zwart Front gaf aan de textielstaking van 1935, die een rechtstreeks gevolg was van de door de werkgevers toege paste voortdurende loonsverlagingen. Door deze partijkeuze had Zwart Front in Tilburg een flinke aanhang onder arbeiders, kleine ambtenaren en middenstanders. Een belangrijk deel van het landelijk stemmenaantal voor het Front bij de Kamerverkiezingen in 1937, was in Tilburg uitgebracht. Sterker dan NSB De aanhang was hier vele keren gro ter dan die voor de N.S.B. Zo moeten we ook de neiging onderdrukken de Tilburgse kiezers van voor de oorlog een brevet van anti-fascisme uit te rei ken op grond van het lage, ver bene den het landelijk gemiddelde verkeren de, aantal N.S.B.-stemmers. Tellen we er immers het aantal - uitgebrachte stemmen bij op, dan zien we dat de fascistische partijen geza menlijk in Tilburg meer aanhang had den dan gemiddeld in Nederland het geval was. Ook de Unie-aanhang was, in latere tijd, niet van zwarte smetten vrij, zoals we nog zullen zien. Hoewel Zwart Front in Tilburg suc cesvol was, liet de beweging zich in 1940 en 1941 niet zo nadrukkelijk E ren als de Unie en de N.S.B. sen. In 1926 werd het standbeeld Peerke Donders onthuld. De spronkelijke aanleg van het par sindsdien niet meer wezenlijk ve derd. Aan de zuidzijde van het p werd in 1913 een zuivelinrichting bouwd die inmiddels al op de geme telijke monumentenlijst geplaatst is. Nieuwlandstraat- Oude Markt Dit gedeelte wat het misschien ook tot beschermd stadsgezicht zal bren gen, is binnen de herdgangenstructuur van Tilburg in de late middeleeuwen gevormd, vooral als het gaat om de be bouwing. In de vroege middeleeuwen, zo bestaat het vermoeden, werd er bij de Hoeve Ten Reit die waarschijnlijk ten zuidwesten van de huidige markt moet hebben gelegen, een kerk ge bouwd. Die kerk is als parochiekerk gaan dienen voor een aantal gehuchten daar in de omgeving en dat is weer de basis geweest voor het ontstaan van de stad Tilburg. Pas in de 16de eeuw ont wikkelde de buurt rond die kerk zich. Het zwaartepunt van de bewoning kwam bij de Heuvel te liggen. Vanaf 1575 werd er bij de kerk een week- markt gehouden en de huidige Oude Markt was een kerkhof. De huidige Heuvelstraat was een verbinding tus sen de Heuvel en Korvel. De huidige Nieuwlandstraat was een verbindings- gebc weg tussen de herdgang de Heuvel en len. de Veldhoven en het Goirke. Nieuw- land, we staan er eigenlijk niet bij stil, is afkomstig van nieuw land; ontgon nen akkers. In het begin van de 17de en de 19de eeuw ontstond er lintbe bouwing in de Nieuwlandstraat. Filiaal Zwart Front was dus het Neder landse «filiaal» van het Italiaans fas cisme, zoals de N.S.B. dat was voor het Duits fascisme. Denkend aan dat fas cisme van Mussolini, krijgen nogal wat mensen een meewarige grijns om de mondhoeken vergeleken met de Duitse praktijken, ging het er daar in Italië toch gemoedelijk aan toede treinen reden op tijd, maar verder bak ten ze er niet veel van als Mussolini drie luchtmachtinspecties op één dag moest houden, werden de vliegtuigen inderhaast van de ene plaats naar de andere overgevlogen, omdat Italië nog maar enkele escaders bezat. En die re devoeringen van de Duce? Nou ja, kostelijk toch, dat brallende, kale man netje Terreur en onderdrukking Zeker, wat hierboven wordt beschre ven, was een deel van de werkelijkheid. Maar bij die werkelijkheid hoorden evenzeer als in Duitsland onder Adolf Hitler, concentratiekampen, joden- sen, i haat, terreur en onderdrukking. En wie goeli daar nog steeds zijn twijfels over heeft, gesef hoeft maar tien jaar terug te gaan in de Zwaï geschiedenis, toen we in Portugal en in Spanje nog naar het Italiaanse voor beeld gemodelleerde fascistische dicta turen in functie konden meemaken. precies met die te- Ton Brekelmans, een 33-jari- en landschapsarchitekt en te- voorzitter van de Stichting Be- Blaakhofstede, doet het ons uit skjes: «We hebben eerder eens aktie gevoerd, waarbij mensen die donatie gaven, hun naam later op tegeltje in de boerderij vereeuwigd J zien. Van verscEiillende van die nateurs kregen we toen te horen, dat liever een tegel van de boerderij hebben. En dat bracht ons dus het idee om een tegel met de afbeel- van de Blaakhofstede te laten ma- laar één tegel is zo schraal en lien heeft en had Tilburg meer- eke boerderijen. Daar- de mooiste boerderij- ""an zetten. Uïtein- ïworden, te weten: derij Fouchier, Hofstede De k, de Oliemeulen, de Kasteelhoe- ie Tongerlose Hoef en de Water hoef. De eerste tegel - die van Boerde rij Fouchier - is al verschenen. Om de twee maanden zal er nu een volgende tegel verschijnen. De afbeeldingen zijn in Delfts Blauw met natuurlijk de be kende boekversieringen. En verder zit er een echte eiken lijst om iedere te gel». Wijkcentrum Als alles dan meezit, wordt er spoe- -lnen met je verbouwing. 1 een gedeelte van het ge bouw tot horeca-gelegenheid worden, zodat de rest dan dienst kan doen als wijkcentrum. Heel wat werkgroepen en verenigingen staan op de nominatie om van het wijkcentrum gebruik te gaan maken. Als men dus een tegel met de afbeelding van een boerderij koopt - of misschien de hele serie - dan heeft men niet alleen een dierbare herinnering aan een authentiek stukje Tilburg, maar dan geeft men ook nog eens aan een goed doel. Hoe kan men die tegels krijgen? Ton Brekelmans: «Door 39,50 over te maken op giro 5545879 of door de antwoordcoupon uit de krant op te sturen. En wie alle 6 de tegels wil, betaalt slechts 220,-. De tegels worden aan huis bezorgd, nen Tilburg is dat gratis, daarbi kost het 4,25. Hopelijk blijft de Blaakhofstede in derdaad behouden. En hopelijk maken nog vele generaties zinvol gebruik van het gebouw. Weinig te verwachten Ook van de pers had Arnold I weinig te verwachten we zagen a het Nieuwsblad van het Zuiden de Nederlandsche Unie had gekozen. De Nieuwe Tilburgse Courant had weliswaar enige sympathie voor Meij ers beweging, maar besteedde er even weinig redactionele aandacht aan als aan de overige politieke bewegingen. Overigens was de NTC van mening dat het nooit echt wat zou worden met het Front in Nederland en wel omdat de katholieke Arnold Meijer als natio naal leider niet aanvaardbaar zou zijn voor de niet-katholieke Nederlanders. De NTC adviseerde daarom een fusie met de Unie. ten :tiei leden woonde. er in de natuu boekhandels gene voorradig die nieuwsgierigheid 1 Herdoopt Met het oog op een grotere aantrek kingskracht voor de «bovenmoerdijk- se» Nederlanders, was Zwart Front vlak voor de bezetting nog herdoopt tot Nationaal Front, terwijl Arnold Meijer zijn hoofdkwartier had overge bracht van Oisterwijk naar den Haag. Gebaat heeft dat allemaal weinig, want de Front-aanhang nam nauwe lijks meer toe, zeker niet buiten Bra bant en Limburg, waar respectievelijk .uuuvMo. xvuvu «e 40 en 30% van de leden woonde. il op Zwart Front m bij op, dan zien Zwak Punt voor «V neigi~~ >se kiezeia ivet van anti-fascL nrond van het k t .aadelijk gemidde N.S.B.-stemme De Blaak «Hofstede De Blaak» is in 1907 ge bouwd naar het ontwerp van de be kende Tilburgse architékt Jan van der Valk. De opdrachtgever was Amoldus Pollet, een bekend grootindustrieel en tevens voorzitter van de Tilburgse Spaarbank. Hij woonde in de Noord- straat en de Hofstede was voor hem een buitenverblijf op het landgoed «De Blaak», waar nu een moderne woonwijk met dezelfde naam te vinden is. Op de plaats van de huidige Hofste de heeft eerder een andere boerderij gestaan, die dateerde uit 1869. Op het erf van die boerderij stond toen al een theekoepeltje, dat nog steeds tussen de bomen achter de Blaakhofstede te vin den is. Amoldus Pollet liet c damenten van die eerste 1 Blaakhofstede bouwen, bestaa een jachthuis, een boerderij en twee stallen. het hij betegele Delfts blauwe te ring werd met hofstede wordt j het in het c naar Engels 1 vurehouten st metselwerk er Het gel ligt |.icl 17de :n nog

Kranten Regionaal Archief Tilburg

Weekblad De Tilburgse Koerier | 1984 | | pagina 7