so
lü
<11
Slj
r I
s I
35
k
lessen
49
J
Drie beschermde
Bibliotheek moet weer
op zaterdag open
stadsgezichten
in Tilburg
a
IMIIIRIOI
DENISSEN
OPENING
O
l>^aliói
Station Tilburg West klaar!
Conclusie onderzoeksrapport:
NODACON
VERF-BEHANG
Goirkestraat,
Wilhelminapark,
Nieuwlandstraat,
Oude Markt
JEANS
ssss®5 59’5
II
30,-
15,-
3,-
TOFFE
BROEKEN
.79“' AQ95
TOPKLASSE
KOSTUUMS
198,-
GRATIS 48.-
(of 25,- korting]
Grote kollektie
GEBLEEKTE
VOORJAARSACTIE
van Den Besterd met
24 GRATIS REIZEN
voor 2 personen naar de
Ardennen!
JOEP STRAATMAN
1984-pagina 30
Verier
Oplage: 79.025 ex.
door Paul Vroom
ie
Lees verder op blz. 7
TT
'41 ’.1
s -
Zaterdag a.s.1
ing
ïld-
Oude Markt-Heikese kerk
Het is weer
agu weer!
ig 19 mei
Kijk ook naar het winkelspel in onze folder.
KREMERS ALUMINIUM RAMEN EN DEUREN
Tel. 42.60.42
Jules Verneweg 104.
1 stropdas van
1 paar sokken van
MIRO’S FESTIVAL VOOR BINNEN EN BUITEN
OP 24-25-26 MEI
PROEF, SPEEL EN SPAAR MEE.
Donderdag 24 mei 1984
28e jaargang nr. 1365
tuur
winj
de a
1 en is
iet no-
J. VAN LOON-OTTEN
Hasseltstraat 178
BEHANGMARKT
Besterdring 79
str
17U
schuur
JEANS MODES
Hasseltstraat 195a,
Tilburg Tel. 013- 425487
Hasseltstraat 195a.
Tilburg Tel. 013 425487
Vrijdag en zaterdag
Aardbeien
krakelingen
5 halen
4 betalen
V. Lieshout’s
Bakkerijen
Hoefstraat 151 - Rozenstraat 54
Reeds meer dan 100 jaar
Redactie-advertantie-afdellng en administratie:
N.S. Plein 14-5014 DA Tilburg
Tel. 013 430783-430898
Sluitingstermijn voor advertenties
en redactie dinsdagavond 22.00 uur.
in de nieuwste modekleuren
NODACONPRIJS T'J
BEGRAFENISONDERNEMING
Wllhelmlnapark 127
Tel. 42.55.25 b.g.g. 43.33.70
Hierbij GRATIS
1 overhemd van
van de
,t Goirke
'858 werd!
familie van
zo in het oog lopende
te geweest eens een on-
iruikers tegenover haar
de bieb haar te bieden
en, aanvullingen
ijdragen blijven
de auteur,
Koerier en
VRIJDAG A.S.
Ter gelegenheid van
de opening tot 1 juli
10%
ECHTE KORTING
Uitgave: De Tilburgse Koerier bv
Dlr. T. de Beer-Douwes
Oprichter: J.H.G. de Beer
In verban
donderdag
se Koerier 1
schijnen. w
tentiematerü
ochtend om
te hebben.
rif»
hóeken, 1
tijd heel
maakt v
verstrooi
ik in Perzische
ijten
ind met Hemelvaartdag,
ig 31 mei, zal de Tilburg-
ier één dag vroeger ver-
Gelieve kopij en adver-
iaal uiterlijk dinsdag-
i 10.00 uur afgeleverd
omslag zit ook een over-
_a de vertrektijden van de
treinen in Tilburg West.
Bij 'n overlijden in uw familie, zo
wel 's nachts als overdag, belt u
eerst ons, wij nemen al de zor
gen, betreffende de begrafenis of
eventueel crematie van u over
verschijnt In geheel Tilburg,
Golrle, Rlel, Loon op Zand, Udenhout,
Berkel Enschot, Olsterwljk,
Moergestel en Hllvarenbeek
4de trekking van de
geweldige
15 demonstraties met heerlijke proeverijtjes voor
binnen en buiten.
Een uitgebreide collectie A-team-artikelen
aanwezig en voor ieder kind een GRATIS
suikerspin.
speciaalzaak i
tapijt
Noordhoekring 19 Tel. 013422584
winkelcentrum
besterd
Delfem
ZONNEHEMELS
BRUINKUREN
nergens beter en goedkoper
Bruincentrum Nederland
Piusplein 22 - Tilburg - Tel. 358630
rechtstreekse verkoop af fabriek enkele of dubbele beglazing (10 j. gar.)
worden op maat gemaakt eigen vakkundige montageteams
dubbele dichting tegen tocht ook in elke kleur leverbaar
vragen geen onderhoud raadpleeg ons vrijblijvend bij u thuis
Renoveer en isoleer voor eens en altijd
verminderde openingstijden, inkrim
ping van de personeelsformatie en ten
slotte bezuiniging op de aankoop van
hebben de bibliotheek in korte
1 wat minder aantrekkelijk ge-
voor het leergierige en/of op
oiing gericht deel der natie.
Tevens verzorgen wij de begrafenis
sen voor de protestantse begrafenis
onderneming.
Tel. 42.55.25, b.g.g. 43.33.70
JT REGENPAKKEN
REGENJASSEN
Jk/ TRENCHCOATS
X/ RAINBUDDY'S
Ttoots
- overschoenen
39U Deafer voor Tilburg e o
STATIONSSTRAAT 49
Tel. 426392
^s de Goirkestraat
drijven, voornamelijk
Later ontstonden de
jven en zo werd de
belangrijkste fabriek-
g. Men kwam de na-
■u.len-stoffenfabrikan-
ing, H. Eras en
ten, Gebr. Fran-
Cie, A. Plessers
>ijk. De fabrieks-
- hoogte in ge-
Mommerscomplex is daar
van. Dat Mommers-
nu gerestaureerd en
Nederlands Textielmu-
Als het allemaal loopt zoals het aangegeven staat in de gemeentelijke nota «Monumentenbeleid 1983 tot en met 1986» dan
wordt Tilburg in de naaste toekomst drie zogenaamde beschermde stadsgezichten rijker. Het gaat om het Wilhelminapark, de
Goirkestraat en de Nieuwlandstraat. Het zijn alle drie gebieden met een rijke en waardevolle historie en het zou zeker de
moeite waard zijn die drie specifiek Tilburgse gebieden extra te beschermen. Zo denkt men bij de gemeente erover en zij is
nu doende bij de bevolking in de omgeving van die drie gebieden te peilen hoe anderen erover denken. De monumentencom
missie heeft burgemeester en wethouders geadviseerd deze drie gebieden aan te wijzen en heeft daar een aantal redenen voor
die wij zojuist kort samengevat noemden: een rijke en waardevolle historische betekenis en specifiek Tilburgs. Voordat we
daar nader op ingaan, vermelden we u eerst wat de gevolgen zijn van de aanwijzing van een gebied als beschermd stadsge
zicht.
Slecht gevallen
Vooral de verminderde openingstij
den en daarbij dan weer hoofdzakelijk
de sluiting op zaterdag is in brede
kringen van bibliotheekgebruikers zeer
slecht gevallen. Het lijkt dan ook voor
bestuur en directie onontkoombaar
om ondanks de CAO-voorschriften die
overwerk voor bibliotheekpersoneel
beperkingen opleggen, de bieb op za
terdag weer open te stellen.
de parkeerplaats vernieuwd
het station verfraaid met he
dige groen.
Gast gratis mee op reis
NS nodigt iedereen in de ruime
omgeving van het station Tilburg
West uit om met de nieuwe situa
tie kennis te maken.
Om die uitnodigii
slijk te n
riode 31
todiging extra-aan-
trekkelijk te maken, doet NS in
de periode 31 mei tot en met 11
juni - dus van Hemelvaart tot en
met Pinksteren - een zeer voorde
lige NS-Gastrechtaanbieding. Die
Het station Tilburg West heeft
in het afgelopen half jaar een to
taal ander aanzien gekregen. Het
eerst wat kale voorstadstation
heeft nu veel meer het uiterlijk
van een «echt» station. Zo zijn de
beide perrons nu voor een groot
gedeelte beschut en overkapt en
de toegang tot de perrons is ver
beterd.
De rijwielstallingen zijn uitge
breid en er zijn nu ook rijwielklui-
zen waarin men, voor een gering
bedrag, zijn fiets achter slot en
grendel kan zetten. Bovendien is
De Openbare Bibliotheek is veruit de grootste, althans de belangrijkste culture
le instelling van Tilburg. Bijna de helft der Tilburgers boven 14 jaar maakt gebruik
van de «bieb».
juist de Openbare Bibliotheek de afgelopen jaren op
manier heeft moeten bezuinigen, is het een goede gedachte
derzoek in te stellen naar de wijze waarop die massa gebr
bibliotheek staat en wat die massa vindt over datgene wat
heeft.
ter inzage te leggen in speciaal daartoe
■~~erichte «laagdrempelige» ruimten:
leeskuil en de «kleine» studiezaal.
Dit krachtige streven en ook mensen
met minder opleiding binnen de met
boekenkasten beklede muren te halen
is niet helemaal gelukt, zo blijkt uit het
onderzoeksrapport. Met name de
hoofdvestiging van de bibliotheek aan
het Koningsplein blijkt vooral een
boekenburcht voor de bourgeoisie te
zijn gebleven. De filialen in de Til
burgse buitenwijken trekken daarente
gen weer meer gebruikers met een la
gere opleiding aan. Van die filialen
mogen vooral die in 't Sant en in Til
burg Noord (de Lyndacker) zich in een
flinke «klandizie» verheugen.
Als een bepaald gebied wordt aan
gewezen als beschermd stadsgezicht
zijn de bepalingen uit de gemeentelijke
monumentenverordening op dat ge
bied van toepassing. Dat houdt in dat
er zomaar niet gebouwd, gesloopt, ver
anderd, gekapt of geplant mag wor
den. Voor al die activiteiten is een spe
ciale ontheffing van B W nodig. En
voordat B W een besluit neemt
wordt door het college eerst advies in
gewonnen bij de monumentencommis
sie. Beslist het college afwijzend dan
kan men in beroep gaan bij de ge
meenteraad. Het is dus niet zo dat er
in zo’n beschermd stadsgezicht niets
meer kan, maar het zal wel moeten
passen binnen het cultuur-historisch
karakter van het betreffende gebied.
Misschien is het in de toekomst moge
lijk dat woningeigenaars in de be
schermde stadsgezichten gebruik kun
nen gaan maken van subsidieregelin
gen voor restauratie en onderhoud van
monumenten.
Hieruit volgt dat het derde ver- Nations
schijnsel, Nationaal Frorit, ook Tiet 1940 Zwa
minst belangrijke was. Reden waarom
we er toch aandacht aan besteden, is partij,
dat deze partij zeker in Midden-Bra- aan he
bant een substantiële rol heeft ge
speeld.
We zagen al dat er in het Tilburg van de eerste bezettingsjaren drie partijen,
bewegingen, massa-organisaties of hoe men ze ook noemen wil, opereerden. Wat
het aantal sympathisanten betreft, was de Nederlandsche Unie van die drie met
waarschijnlijk omstreeks 30.000 leden, verreweg de belangrijkste. Waar het gaat
om de invloed die men kon uitoefenen, gooide de N.S.B., die geheel op de leest
van de Duitse nazi-partij was geschoeid, voor de nabije toekomst de hoogste ogen.
naai Front heette tot april
/art Front. Zwart Front was
een volgens alle regels ingeschreven
ij, die in de dertiger jaren actief
net politieke leven en dus ook a an
de verkiezingen deelnam. De naam
Zwart Front zou na de oorlog, en nu
Leeskuil en kleine studiezaal
Verder heeft men de aant
heid van de bieb verhoog
groot aantal kranten en
De Goirkestraat
De Goirkestraat is al vanouds de
verbindingsweg tussen de herdgangen
nog steeds, volstrekt onvoorstelbaar
zijn voor een min of meer geaccepteerd
en in elk geval getolereerd splinterpar
tijtje.
Dit is het twintigste artikel in
een serie over de lotgevallen van
het Hart van Brabant en zijn be
woners gedurende de jaren van de
Tweede Wereldoorlog. Tilburg in
de oorlogeen vlag, die overigens
de lading niet helemaal dekt, aan
gezien het in de bedoeling ligt ook
het «oorlogsverleden» van Til
burgs omgeving aan bod te laten
komen.
«Tilburg in de oorlog» wordt
geproduceerd in samenwerking
met de Gemeentelijke Archief
dienst.
Uw opmerkingen, z.
of persoonlijke bijt*,
overigens welkom bij
ter redactie van de
eveneens bij de heren G. Kobes en
R. Peeters van de archiefdienst in
het Paleis-Raadhuis.
Bij het totstandkomen van deze
aflevering, is dankbaar gebruik ge
maakt van de afstudeerscriptie
«Gemeentebestuur, politiek en
pers in Tilburg tijdens de eerste
jaren van de Duitse bezetting, 10
mei 1940 - december 1941» door
de Tilburgse historicus drs. A. Th.
M. de Kort (Nijmegen, april
1984).
J
Verrassingen
Uit het secretarie-onderzoek vallen en medewerkers v.
sommige conclusies te trekken die bliotheek niet al t
ronduit verrassend zijn, terwijl andere klagen bijna de h
gevolgtrekkingen de lezer slechts de se bevolking bover
verzuchting ontlokken: «Dat had ik ze de gebruikers van
ook wel kunnen vertellen». ook meteen de meest
Tot de eerste categor
■■assingen dus - hoort
Openbare Bibl,
wordt
de Veldhoven (nu het Wilhelminapark
e.o.) en via het Goirke (nu het Juliana-
park) de Heikant. Al in 1763 is de
naam het «Goirkenstraetje» voorgeko
men. De Goirkestraat is een goed
voorbeeld van een lintbebouwde struc-
en het ontstaan van die bebou-
ig heeft direct te maken gehad met
aanwezigheid van het kasteel van
de voormalige Heren van Tilburg en
Goirle daar in de buurt.
Op kaarten van 1760 en 1832 kwa
men al de volgende straten voor: Kar
dinaal Vaughanstraat (toen Houtstraat
geheten), Korte Hoefstraat, Wittebol-
lestraat, van Hogendorpstraat, Kapel-
traat, Kasteeldreef en Smidspad. In
715 werd er in de Goirkestraat een
chuurkerk gebouwd en daar heeft de
bewoning van de straat zich in belang
rijke mate naar gericht. In 1797 werd
de parochie Tilburg in twee delen ge
splitst; een noordelijk deel, het Goirke,
en een zuidelijk deel, het Heike, in
1725 werd er op de plaats waar de
schuurkerk stond, een nieu
tere kerk gebouwd
chie het Goirke grociuv. iu «-» cvcuv
het Goirke 4976 gelovigen tegen 345 in
het Heike.
In de loop van de 18de en 19de
eeuw begon het Goirke zich te indus
trialiseren. In 1858 werd het bezit van
de belangrijke familie van Hogendorp
verkocht en dat bezit werd opgedeeld
in 18 bouwplaatsen langs de weg:
lintbebouwing kon doorgaan.
Wilhelminapark
Aansluitend op de Goirkestraat ligt
het Wilhelminapark. Dit Wilhelmina
park vertoont nog steeds alle kenmer
ken van de typische nederzettingen-
Structuur van de verzameling herdgan-
een nieuwe en gro- gen. Die verzameling herdgangen of
1 van steen. De paro- gehuchten is eigenlijk de basis geweest
roeide. In 1785 telde *voor de Pas laat °P gang gekomen ver
stedelijking van Tilburg. Drie wegen
kwamen er samen: de Gasthuisring
met reizigers van de Heuvel, de Velu-
hovenring en de Hasseltstraat. Al in
1418 was er sprake van Velthoven.
Lees verder op blz. 7
tigden zich langs
steeds meer bedrij'
textielbedrijfjes. La,
grotere bedrijven
Goirkestraat de t*’
straat in Tilburg, h
men tegen van wolk
ten als H.F.C. Ennekinj
Zn., A. Franken Zone,
ken, C. Mommers C
Azn en de Rooy van Dijl
gebouwen werden de 1
bouwd, het Mo;
een voorbeeld
complex wordt
daarin zal het Ne
seum gehuisvest worden.
Zo’n onderzoek nu is in de maanden
februari, maart en april van dit jaar inger
uitgevoerd door de secretarie-afdeling de k
Onderzoek en Statistiek van de ge- r'
meente Tilburg, die daarbij samen
werkte met de Openbare Bibliotheek
zelf en met het Nederlands Biblio
theek- en Lectuur Centrum in Den
Haag. Bij het onderzoek werden de er
varingen en meningen betrokken van
bijna 1.000 Tilburgse bibliotheekge
bruikers.
Het rapport - dat zo snel kon wor
den afgerond door de assistentie van
de computer - dient vooral gegevens te
verschaffen voor de gemeentelijke be
leidsnota over het bibliotheekwerk, die
in de loop van dit jaar staat te verschij
nen.
aanbieding houdt in dat iemand
die een kaartje koopt of een
abonnement heeft, gratis een gast
mag meenemen op haar of zijn
reis vanaf Tilburg West.
Het NS-Gastrechtbewijs zit in
een omslag die tussen 23 en 30
mei wordt verstuurd naar alle in
woners van de wijken De Blaak,
Zorgvliet, De Reit, Het Zand,
Het Wandelbos en de Gesworen
Hoek.
In die c
zicht van
Niet klagen
Toch lijkt ons dat bestuur, directie
-Jewerkers van de Openbare Bi-
mV, »1 te hard behoeven te
- v:;— J- helft van de Tilburg-
.ezer slechts de se bevolking boven 14 jaar behoort tot
«Dat had ik ze de gebruikers van de bieb, die daarmee
den». ook meteen de meest gebruikte open-
Drie - die der ver- bare instelling van onze stad is.
rassingen dus - hoort de constatering
dat de Openbare Bibliotheek voorna- Minder leden
melijk wordt gebruikt door mensen Overigens heeft dit ledental, dat
met een middelbare of hogere oplei- vooral in de jaren zeventig explosief
ding. Verrassend is dat gezien het be- gegroeid is, de laatste tijd weer de nei-
leid van de Tilburgse Bibliotheek dat ging enigszins te dalen. Uit een ander,
er al jarenlang op is gericht met name onlangs gehouden onderzoek blijkt dat
lezers met een wat lagere opleiding in 1982 2% van de bibliotheekabon-
over de drempel te krijgen. Daarvoor nees is opgestapt, terwijl dat percenta-
zijn grote hoeveelheden stripboeken en ge een jaar later in 1983, al 2 A 3 keer
kasteelromans ingeslagen, alsmede zo hoog lag. Als die afkalving in hel
grote letterboeken. Ook de opbouw zelfde tempo doorzet, heeft de bieb
van een collectie geluidscassettes ge- over tien jaar geen abonnee meer over,
beurt in het kader van de «popularise- En dat is dan niet in de laatste plaats
ring» van de gebruiksmogelijkheden het gevolg van de economische situatie
der bibliotheek. waarin ons land verkeert. Een situatie
die tot de bekende bezuinigingsrazer-
nij heeft geleid waarbij de bibliotheken
itrekkelijk- bepaald niet gespaard zijn: verhoogde
Dgd door een abonnementstarieven, op draconische
tijdschriften wijze verhoogde boeteheffingen, sterk
In het vroege voorjaar van 1943 or
ganiseerden NSDAP en NSB een
éénpansmaaltijd op de Heuvel. Le
den van de nazi-partijen betaalden
f 0,50 voor 'n bord stamppot zonder
vlees. Wat overbleef werd verdeeld
onder de armgn. Eters moesten zelf
bord en bestek meebrengen. De
stoelen waren uit de Stads
schouwburg». Deze happening is
nooit herhaald.
