G Nacht van het Boek (G EN Tilburg in de oorlog 30,- Nieuwe aflevering van tijdschrift «Tilburg vijk te. .695,- .390,- 40680 Leo 16 Ierse! s slaagt ïliteit!!! ans Dusters nx/te ij irt 1984-pagina 6 DE TILBURGSE KOERIER Donderdag 29 maart 1984 - pagina 7 Vervolg van blz. 1 Vervolg van blz. 1 Tessa de Loo. k.' OPGELET! Wederom een vraag aan onze lezers «Waar stond/staat dit huis?» Iprijs: 1.995,- stoelen Nogmaals rijen wachtenden. Nu ’s zomers bij Tecklenburg op de Heuvel. leek rg op ambt bv Remco Campert. re reparaties Vervolg van blz. 1 Onvolprezen een i in N< Beis Lijntje t/m maat 56 1940: Duitse Tc. A Besterdptein 3 Tilburg Tel. 426584 niet iten. ie Courant ontstond in Weekblad voor Tilburg» lilitairen loper men ze ha .895,- 30 r Am- ;r naar TER Kleding .set, de om i de 2n zilveren sieraden, edelsteen, bloedko enz Gezondheids- ing met beschrijving in 1865 op burgse delaar gever neme plaatse rijk was. je Nieu- die zui». verbindir Tilburg sen Ams' 13-670946 «/"SS js tot 12.00 uur vm .’ers en 1 o een verbij. aan de da; weinige in i de oork 1 zijn Vt rijn ge' wettigd Duitsers Duitse perse zou moeten nze reeks prachtauto s uit de oorlog, deze week weer een brandweerauto. (Een Ford-bosbrandauto). irende pauzes zal 'termezzo’s ver- Bijvoet is ac- Band van het ium. trengeling godsdienstige geleden in Til de Bossche Bis- jsen, die ook zoveel urg had, vraagt Luij- srde wereldheer, ten- ie van zijn Courant op irgemeester i het organis inning door *n zal dezelfde het werk stellen de bezet ting van in de mate ïren of zelfs Gearresteerd Op 13 juli 1944 werd burgemeester van de Mortel op het Paleis-Raadhuis door de Duitsers gearresteerd en ge vankelijk weggevoerd. Deze gebeurte nis veroorzaakte nogal wat deining in Tilburg. Pas 11 was g gefrus- rofficier vlitieel super- illeen lid ge- loor de Langestraat, waar ingekwartierd. Het gebouw van de «Tilburgsche Courant» in de Willem-II-straat. Nu is daar een kunsthandel en ernaast bioscoop «Cinecitta». Mortel op staande voet was ontslagen door de «Reichskommissar Seys-In- quart». Met ingang van 18 juli ’44 bleek bovendien een nieuwe burge meester van Tilburg te zijn benoemd, de Nijmeegse wethouder Ir. H. Hon- dius, lid van de N.S.B. Om een enkel voorbeeld te noemen Waarschijnlijk zou ook de meest va derlandslievende burgemeester van harte meewerken aan het organiseren van de luchtbescherming door de Duitsers, daarentegen zal burgemeester alles in het wcri om een andere maatregel van c ter| de verplichte tewerkstell jongemannen in Duitsland, van het mogelijke trainer te saboteren. Interviews Deze drie dichters zullen geïnte- viewd worden door Ad ’s-Gravesande, presentator van het programma «Tijdsverschijnselen» van de VPRO en in de toekomst mede-directeur van het Holland Festival. Vervolgens is het de beurt aan Mensje van Keulen die twaalf jaar ge leden debuteerde met de zeer overtui gende verhalenbundel «Bleekers Zo mer». Sindsdien publiceerde Mensje van Keulen regelmatig reportages, ge dichten, korte verhalen en romans. En kele titels: «Van lieverlede», «De avonturen van Anna Molina» en «Overspel». Als laatste werk van haar hand verscheen in 1983 de bundel «De ketting». we Tilburgsche Courant, opgericht in 1879, die in 1931 de Tilburgsche Cou rant overnam en op haar beurt in 1964 werd opgekocht door Het Nieuwsblad van het Zuiden, dat dateerde van 1917 en zelf in 1964 ook weer werd overge nomen door de Brabants Dagblad- groep van het V.N.U.-concern. Weesjongens De Tilburgsche 1869 uit het «We Mr. van de Mortel, die in de loop van september 1944 door de Duitsers was vrijgelaten, was sindsdien min of meer ondergedoken in zijn eigen wo ning. Op grond van een overeenkom stig besluit van de Londense regering vervulde van de Mortel sinds de be- vrijding van Tilburg op 27 oktober 1944 wederom het ambt van burge meester. Strategisch belang Immers, de enige reden waarom het Beis Lijntje niet allang is opgebroken, dat er integendeel, bij de aanleg van de nieuwe rijksweg Tilburg-Breda zelfs nog een speciaal viaduct over het Beis Lijntje is heengebouwd, is dat onze in ternationale spoorlijn van strategisch belang is en op last van het ministerie van Defensie moet blijven liggen. Deze «permanence» is tevens een sprankje hoop voor diegenen die nog steeds ge loven in de mogelijkheden van de toe ristische museumlijn Tilburg-Tum- hout. Want naar die stad mocht de S.S.T.T. nooit doortuffen. Van de Bel gen. Gemiddeld beeld Wat het gemeentelijke apparaat be treft, de secretarieafdelingen, de ge meentebedrijven, politie, brandweer e.d. hier was het beeld zo’n beetje als het gemiddelde van heel Nederland. Bij het uitbreken van de oorlog was slechts een zeer klein gedeelte van de gemeente-ambtenaren lid van de N.S.B. Ook uitgesproken verzetsfigu ren waren bij de gemeente, evenals in «de rest» van de maatschappij, uiter aard in de minderheid. Nu was een stoere heldenrol ook niet de meest effi ciënte houding die je je als ambtenaar kon aanmeten wanneer je de vijand wilde benadelen. Een stille, onopval lende arbeid oogstte - vanzelfspre kend, zouden we haast zeggen - veel meer succes. Kort in functie De gevreesde verschijning «N.S.B. - burgemeester» heeft in Tilburg r erg veel schade kunnen uitricht Hondius is nog geen twee maanden in functie geweest. Op 15 september ’44 was hij voor het weekend in Nijmegen, waar de razendsnelle opmars der geal lieerde troepen naar de sector hem/Nijmegen hem de terugkeer Tilburg onmogelijk maakte. Geert van Beek is na Mensje van Keulen de volgende. Geert van Be werd in 1920 in Gennep geboren en debuteerde in 1952 met het korte ver haal «De ballon». In 1960 verscheen zijn eerste novellenbundel «Een hand boven de ogen». Later volgden o.a. «Buiten schot», «De gekruisigde rat», «De steek van een schorpioen», «De 1500 meter» en «De dia’s van An drea». Zijn laatste werk is een verha lenbundel, «Beeld voor dag en nacht» geheten. Geert van Beek heeft een tijd lang als leraar Nederlands gewerkt op het Odulphuslyceum in Tilburg. Hij werd vereerd met de Anne Frankprijs, de Vijverbergprijs en de literaire prijs van de provincie Noord-Brabant. Deze twee auteurs zullen weer nader aan de tand gevoeld worden door Ad ’s-Gravesande. Supervisie De Tilburgse burgemeester van de Mortel heeft zijn uitgebreide bevoegd heden net als vele collega’s gedurende het grootste deel van de bezetting on der supervisie van de Duitsers uitgeoe fend. Gedurende al die jaren is hij bij gestaan door de, in 1941 «gedegra deerde» wethouders Eijkemans, van Dullemen, Scheidelaar en Janssens. Eerstgenoemde overleed op 23 oktober 1942. De hierdoor ontstane vacature werd niet opgevuld omdat de vrees ge- i was dat dan op bevel van de :rs een N.S.B.’er of andere pro- soon de opengevallen plaa i innemen. zulk een efficiënte en comfortabele ing zou kunnen bieden tussen o en Turnhout en daarmee tus- unsterdam en Brussel! Jacob H.S.M. Veen, groot spoor- 'egkenner ten Paleis-Raadhuize, ver- aalt in de jongste aflevering van «Til burg» de nostalgie en droefenis ver wekkende geschiedenis van ons aller Beis Lijntje, de vriendelijke spoorweg En verder Over de Luma’s kan vermeld wor den dat het twee Eindhovense kunste naars zijn, genaamd Luc Leestemaker en Mat Verberkt. Zij zullen de acte brengen «De getemde zeeman» en be geleid worden door twee leden van de groep Nasmak. Het beeldend com- is van schilder Bart op het Snel transport Zo is het Beis Lijntje indertijd dan ook opgezet, als snelste transportlijn voor goederen en personen tussen bei de hoofdsteden der Lage Landen. De snelste, niet alleen omdat in de zesti jaren van de vorige eeuw, toen spoorlijn werd aangelegd, de Mc dijkbruggen nog niet bestonden. Ma nog altijd is het Beis Lijntje de snels verbinding: wie vanuit Amsterda naar Brussel spoort, rijdt via Roosen daal evenzeer om als de Tilburger die via deze Westbrabantse plaats naar Antwerpen moet treinen. De beslis sing, om vrijwel alle personenspoor- wegverkeer tussen Nederland en Bel gië te laten lopen over Roosendaal-Es- sen en niet via Tilburg-Baarle Nassau, is tamelijk willekeurig gevallen na de fusie van een aantal spoorwegmaat schappijen in Nederland. Bartje Luijten Het laatste artikel in «Tilburg» slotte is een bijdrage van frater Caesa- rio Peters, archivaris van het Generalaat van de Fraters van Til burg. Het stuk is getiteld «Drukker en uitgever Bartje Luijten over de Til burgsche Courant». De Tilburgsche Courant was van 1917 tot 1931 een van de drie p’ lijke dagbladen die onze stad rijl De andere dagbladen waren de dagen later, op 24 juli 1944 tien on het Tilburgse gemeen- aan de In zijn onvolprezen serie over «Til burgse textiel tekens» schrijft Ton Wa gemakers bovendien over «Fransche ketels bij C. Mommers Co.» hetgeen het Mommers-imago van deze afleve ring nog verder versterkt. De hier door Wagemakers bespro ken stoomketels - bestemd om de drijfkracht in de textielfabriek te leve ren - zijn overigens niet dezelfde als die binnenkort worden gerestaureerd en in het Mommers-complex geplaatst, besproken ketels werden door sje» Mommers in 1875 en 1880 ;eschaft en in het bedrijf «versle- Sabotage Het gebeurde in de loop van de be zettingsjaren nogal’eens dat er door groepen uit de bevolking aan de Duit sers onwelgevallige daden werden ge pleegd dat ging van moordaanslagen op hoge nazi’s tot sabotage van «oor- logsproduktie». Het Duitse antwoord op dergelijke acties luidde vaak «gijze ling». Soms pakte men op straat een voudig de eerste tien mannen op die de soldaten tegenkwamen, een andere keer nam de mof een of meer «hoogge plaatste» personen in gijzeling. In 1942 overkwam dit de Tüburgse wet houders. Van Dullemen en Janssens werden op 13 juli weggevoerd. Terwijl eerstgenoemde die zelfde dag alweer vrijkwam, moest Laurent Janssens (in de volksmond goedmoedig bijge naamd «Lauke Tod», omdat hij een telg was uit een bekend textielfabri kantengeslacht) tot 19 april 1943 op zijn vrijlating wachten. Wethouder Scheidelaar werd augustus 1942 tot 2 Dichters, schrijvers, musici, kunst, voordrachten, show. Alweer een Nacht van het Boek in Tilburg op vrijdag 30 maart van 20.00 u. in de Stadsshow- burg/Kultureel Sen tram. Het is de or ganisatoren gelukt een interessant pro gramma te vérzorgen. Jan Eijkelboom zal het literaire ge deelte van de Nacht openen. Jan Eij kelboom debuteerde op zijn vijftigste jaar en wel in 1979 met de gedichten bundel «Wat blijft komt nooit terug». Het talent van deze dichter werd be vestigd door zijn tweede bundel «De gouden man» die in 1982 verscheen. Jan Eijkelboom zal dit jaar onder scheiden worden met de Herman Gorterprijs. Net als Jan Eijkelboom is Ed Leef lang neerlandicus en traditionalist in de vormgeving van zijn gedichten, die vaak autobiografisch zijn. Hij debu teerde ook «laat», in 1979, met «De hazen en andere gedichten». Daarna verscheen «Bewoond als ik ben». In 1982 schreef Ed Leeflang de veelgepre zen bundel «Op Pennewips plek», een bundel waarin gedichten staan over het leven in een schoolklas. Remco Campert is in 1929 in Den Haag geboren. Hij is prozaïst en dich ter en behoort tot de vijftigers. Enkele romans van hem zijn: «Het leven is vurakkuluk», «Liefdes schijnbewegin gen», «Tjeempie of Liesje in Luiletter- land» en «De Harm van Miepje Kurk Story». Naast korte verhalen schrijft Remco Campert ook gedichten waarin het serieuzere onderwerp is. Zijn bun del «Scenes in Hotel Morandi» is daar een treffend voorbeeld van. In 1976 kreeg Remco Campert de P.C. Hooft- prijs toegekend voor zijn poëzie. Op een rijtje Jacob Veen zet alle bekende feiten omtrent het Beis Lijntje nog eens op een rij. Het is een geschiedenis vol treurigheid en tegenslag, een echte Til burgse geschiedenis zouden we (dus) bijna zeggen. Het begon al op de ope ningsdag van de nieuwe spoorlijn, toen de feestelijkheden inclusief de gratis treinritten niet doorgingen vanwege een ernstige cholera-epidemie die sinds september 1867 in onze streek heerste. Zodoende reed de eerste trein van Til burg naar Turnhout op 1 oktober 1867 zonder enig feestelijk vertoon. En het voorlopig laatste bedrijf van het kleine drama dat Beis Lijntje heet, heeft zich pas vorige maand voor J bedroefde toeschouwers ontrold: een in feite onnozele schuld aan Nederlandse Spoorwegen is de Stich ting Stoomtrein Tilburg Turnhout fail liet verklaard. Of er dus nog ooit trei nen zullen denderen over de spoorlijn tussen Riel en Alphen is zeer de vraag, misschien, als er onverhoopt oorlogs dreiging opdoemt. ipgericht door de bekende Til- drakker-uitgever en boekhan- Bergmans en sinds 1866 uitge- ooven door Bartje Luijten, een onder nemende weesjongen, die het druk kersvak geleerd had bij de Fraters. In 1869 werd de naam van het blad ver anderd tot «Tilburgsche Courant» ter wijl het tevens tweemaal per week ging verschijnen: op woensdag en zaterdag. Deze verschijningsvorm bleef de T.C. behouden tot 1911, toen het als dag blad begon te verschijnen. Ook na 1895, het sterfjaar van Bartje Luijten, bleven respectievelijk zijn weduwe en zijn zoons het blad uitgeven en druk ken in hun panden aan de Willem II- straat 25-27 (nu Kunsthandel van Santvoort). In 1922 werd de Tilburg sche Courant verkocht aan drukkerij Helmond, die ook uitgeefster was van het weekblad de Nieuwe Eeuw. Het artikel in «Tilburg» van frat Caesario werpt nog eens een held licht op de innige verstrengeling van nieuwsvoorziening en belangen, zo’n eeuw burg. In een brief aan schop Mgr. Zwijse banden met Tilburg ten om een geleera einde de redactie zich te kunnen nemen. Losse nummers van «Tilbi De stoommachine die binnenkort in het Mommers-complex wordt geïnstal leerd is echter afkomstig van «concur rent» A. N. Mutsaerts uit de Gasthuisstraat, zoals we enige tijd ge leden al in de Tilburgse Koerier be richtten. Oud en nieuw Iemand waar we al tijden nauwelijks iets van gehoord hebben is Neeltje Maria Min. Zij werd bekend in 1966 met haar gedichtenbundel «Voor wie ik liefheb wil ik heten». Die bundel werd stormachtig onthaald en nadien werd het stil rond Neeltje Maria Min. A.F.Th. van der Heijden staat daar na in de schijnwerpers. Onder het pseudoniem Patrizio Canaponi debu teerde hij met de verhalenbundel «Een gondel in de Herengracht» waarvoor hij de Anton Wachterprijs kreeg. On der hetzelfde peudoniem verscheen ook nog «De draaideur». A.F.Th. van der Heijden vestigde onlangs de brede aandacht op zich met een trilogie die 1300 pagina’s gaat omvatten en zal he ten «De tandeloze tijd». De proloog «De slag om de Blauwbrug» en het eerste deel «Vallende ouders» zijn al verschenen. Dit jaar nog zullen de twee volgende delen «Gevaren drie hoek» en «Sneeuwnacht» verschijnen en wel naar verwachting in september. «De meisjes van de suikerwerkfa- briek» is het debuut van Tessa de Loo. Met dit debuut maakte zij pijlsnel naam. Tessa de Loo, zeggen de ken ners, schrijft met een gemak alsof ze al jarenlang schrijft. Haar ernst en ironie zijn perfect met elkaar in balans, net als de lachwekkendheid en de treurnis in haar korte verhalen. Ook deze drie schrijvers zulen geïnterviewd worden door Ad ’s-Graves groep j» ment aar Veld. Gerda Havertong treedt op in pro- dukties van Poëzie Hardop. Onlangs nog was zij te zien en te beluisteren in Tilburg met het stuk van Poëzie Hard op, «De buik heeft geen oren» ge naamd. Zij zingt poëzie, zij is Suri naamse en heeft muziekopleidingen gevolgd in Suriname en Amsterdam. Zij wordt begeleid door de gitarist Harto en de congaspeler Henk Jug- wels. Ine van den Bergh is een 27-jarig zangtalent uit Venlo. Zij kreeg al op haar elfde jaar les in het klassieke re pertoire. De laatste jaren legde zij zich toe op de vertolking van liederen van Brecht en Weill. Momenteel zingt Ine van den Bergh bij de steeds meer be kend wordende Eindhovense band Nasmak. Zij wordt begeleid op de pia no door haar stadgenoot Joop Kranen. Tijdens de kortdur J Gé Bijvoet muzikale inte zorgen op de piano. Gé tief als lid van de Big 1 Tilburgse Conservatoriun In het kader van de manifestatie Til burg Kunst 84 zullen de Dames Spon- tanus en Ton de Gouw bijdragen ver zorgen die meer of minder zullen aan sluiten op de Nacht van het Boek. Films De Nacht van het Boek heeft in sa menwerking met het Filmhuis beslae weten te leggen op de film «De van Johan v.d. Keuken, die tijdei Nacht driemaal vertoond zal word In het kafé van de Stadsschouw burg/Kul tureel Sen tram zullen video tapes vertoond worden over Jean Paul Sartre, over een fotograaf en een tape over de psychiatrische patiënt Keef- man, naar het gelijknamige boek. In Theaterkelder zal om 22.00 u. de ji trombonist Konrad Bauer optreden. Tijdens de Nacht van het Boek kun nen bezoekers van andere schouw- burgevenementen via speciale tarieven ook de Nacht van het Boek bezoeken. Na 2.00 u. ’s nachts is het program ma van de Nacht van het Boek nog niet afgelopen. Willy Latino en zijn band zullen dan nog optreden. De deuren van de Stadsschouwburg/Kul- tureel Sentram zullen dan echter niet meer open zijn voor nieuw publiek. Toegangskaarten voor de derde Nacht van het Boek zijn te verkrijgen bij de Stadsschouwburg/Kultureel Sentram, bij boekhandel Gianotten en Steun Toch was de houding van de meeste ibtenaren, ook van degenen die niet reet met het verzet te maken hadden, dat het werk van de ondergrondse zoveel mogelijk werd ondersteund. De N.S.B.’ers onder het ambtenarenkorps leverden daarbij natuurlijk de grootste risicofactor op. spectaculairste actie waarbij de :nte Tilburg betrokken was, de d op het bevolkingsregister op 25 januari 1944, komt nog aan de orde. Kort tevoren, op 21 januari, had er een aanslag plaats moeten vinden op het leven van Piet Gerrits, inspecteur van de Tilburgse gemeentepolitie. De politie Nu is het politiebureau de instantie waar ook gedurende de oorlogsjaren arrestanten van de Duitsers het eerst terechtkwamen Tilburgse politieman nen moesten in opdracht van de Duit sers iemand inrekenen en die werd dan op het bureau aan de Bisschop Zwij- senstraat verder verhoord - door de S.D. of door handlangers van deze «Sicherheitsdienst» in Nederlands uniform. Verreweg de beruchtste van deze handlangers in Tilburg was ge noemde Gerrits^. Mede uit gefrus treerde ambitie - hij was onderc terwijl hij zichzelf een politieel talent vond - was hij niet alleen lid ge worden van de N.S.B. in de hoop zo wat verder te komen in zijn carrière. Niet iedere N.S.B.’er was tenslotte per definitie tevens een folteraar. Gerrits wel, hij betoonde zich fascistischer dan de S.D.’ers en legde tijdens de folter- verhoren een verbijsterende landgeno- tenhaat aan de dag. Deze man is een van de weinige Tilburgse collabora teurs die na de oorlog tijdens een pro ces ter dood zijn veroordeeld en ook metterdaad zijn gefusilleerd. (wordt vervolgd) Het Beis lijntje in gelukkiger dagen het directienjtuig van de N.S. in de Blaa 15 december 1958. Dit ter gelegenheid van de omlegging van de spoorlijn. R< het oude tracé, dat uitkwam bij muziekinstramentenfabriek Kessels; links de nieuwe lijn, die zich achter het vroegere dierenpark losmaakte van de lijn Tilburg-Breda. Tuincentrum 1 f kos ten 7,95; een jaarabonnement 32,50. «Tilburg» is te krijgen bij de erkende boekhandel. De «Kr aang ten» gesloten. tehuis bericht dat al op 12 juli daa voorafgaand burgemeester van

Kranten Regionaal Archief Tilburg

Weekblad De Tilburgse Koerier | 1984 | | pagina 7