^MWISCH
I
I
L
Een stoommachine
voor het Textielmuseum
S
p
Tilburg
in de öorlo;
Ss Happel
N
12,5-jarig bestaan
R.K. Koor GasGoThe
t
f
deklOhhl'MItl
<4
3tet zijn ueeuil de nieuwen
en kindeien die het .'lachte jjei
weiden van de Twaïte maihtf
I r/ê vr
1.995,-
Tilburgse regio-gemeentes
bijdragen gevraagd
DE TILBURGSE KOERIER
Donderdag 23 februari 1984 - pagina 7
84 - pagina 6
NOODKACHU.TJB
Vervolg van blz. 1
I
Volkstuintjes
TENTOONSTELLING
‘VOEDING IN DEZEN TIJD'
Minder eieren
TILBURG 26 IOT EN MET 30 SOVIMBt.R
h£l
Hamsteren
hine
firn.
prijs
ment
KOUSEN
KOUSEN
I TEXTIEL TEXTIEL
Vervolg van blz. 1
Zie onze collectie
’7
Voordelen
sjouwen,
bekend te
9
tglas.
Prachtapparaat
leleleksl
Ketelhuis BeKa
Huisindustrie
Een van de eerste industriën die ont
in Tilburg zit onbetwist
Brabants grootste klokkenspecialist
KOUSEN
Korvelseweg 155A, Tilburg. Tel. 013-436884
t.o.v. Rabobank door de poort
Als
de gemeenteraad
jazegL
uur
)0 uur
)0 uur
)0 uur
ir het
leren van
Door iedereen evenveel bonnen te
verstrekken bewerkstelligde de over
zij hadden geen houtvergasser of licht
bij Garage Ixihrmann in de Tuinstraat
}NA
IDING
onderblouses
wol en katoen
zonder, met korte
en lange mouw
officieel verboden was verleende er bo
vendien nog een avontuurlijk tintje
aan.
WOONPLAATS;
Leo v. lersel
Besterdplein 3
Tilburg
Tel 426584
TEXTIEl
=m=
TEXTIEL
IsIVs
-■rmin/’ «xriEl/1 TEXT»!L TEXTIEL I TEXTIEL TEXTIEL I TEXTIEL I TEXTIEL TEXTIEl
01 01 0202 03 04 05 06 07 08 09
'TEXTIEL ^/TEXTIEL 1-4-44 t-A-44 I 1~*«44 j 1-4-44 l-A-44 1-4-44
KOUSEM
i uv».e pe-
welkom
of bij de
het
TEXTIEL
11
TEXTIEL
10
imtnachine
raakten in
zag
ma-
lurende
ingsperiode,
eer oktober
lend voedselgebr
ïhoefc
re-
be-
op-
laakt
iiulp-
komen.
dat het
wel geacht
later in d
gelijk aant
bonnen kon je op een
TEXTIEL
VI
TEXTIEL
TEXTIEL
VIII
TILBURG
DE BEVRIJI
ringen herdacht, en
het Theresia en op
TEXTIEL
J IX
»ÊM 15-4-43 1-4-43
V3I5
AFSBCfcVKH !N GRMRENTS:
Een spottend rijmpje op Mussert en de zij
nen dat weinig commentaar nodig heeft.
tal 3000
Ie
tot 45°.
igen van
Of het komt door die tentoonstelling in de
Metropole-schouwburg Waarschijnlijk
niet, ’s Winters in de rij voor voedsel. Hier
staan de mensen rije n dik op de Heuvel te
wachten tot ze bij Vishandel Techlenburg
aan de beurt zijn. De foto is waarschijnlijk
genomen vanaf het balkon van voormalig
café-restaurant De Looiersbeurs.
itgas ballon nodig. Een Duitse Rode Kruis-auto
at. Hier was later Garage Houwenberg gevestigd.
TEXTI ELK A ART R",“,
rente
Van overheidswege werd ge
probeerd de bevolking over te
halen minder vlug te eten (alle
veevoer ging immers ten koste
van onze eigen voedselvoor
ziening) en over te schakelen
op vis, die werd tenslotte gra
tis gevoed, door «de natuur
Al vrij kort na het eind van de Eer
ste Wereldoorlog, in het begin van de
twintiger jaren, besloot de Nederland
se regering dat een dergelijke chaos op
het gebied van de voedselvoorziening
in tijden van nood niet meer mocht
voorkomen. Dus gaf men de opdracht,
plannen te ontwerpen voor een distri
butiesysteem van goederen. Ondanks
alle goede voornemens, ontwerpen en
keurig uitgewerkte systemen duurde
het allemaal toch nog bijna te lang
voordat het verwachte distributiestel
sel op papier gereed en operationeel
was.
stonden was de textielnijverheid. In de
tweede helft van de achttiende eeuw in
Engeland en niet zo gek veel later ook
in Nederland. Hier was Tilburg een
belangrijk centrum «van huisindustrie
die vanaf omstreeks 1800 langzamer
hand moest plaatsmaken voor de pro-
duktie in fabrieken.
MSTJL STAMKAART NO.
De voordelen van de stoor
voor industriële doeleinden r
West-Europa snel bekend en zo zQO
Tilburg al in 1828 de eerste stoomma
chine de fabriek van Pieter van Doo-
ren binnen sjouwen. Pieter was een
telg uit een bekend textielfabrikanten
geslacht die aan de Hilvarenbeekseweg
voor zichzelf was begonnen. De arbei
ders van zijn fabriek gooiden met ste
nen en andere zware voorwerpen naar
de onderdelen van de stoommachine,
omdat zij bang waren voor verlies van
banen door deze mechnisatie
1828). Zij konden de vooruitgang nie«
tegenhouden; een jaar later werd bij de
textielfabriek van Armand Diepen op
Korvel de tweede stoommachine geïn
stalleerd en daarop volgden de andere
Tilburgse fabrieken in hoog tempo. De
stoommachines zouden tot in de twin
tigste eeuw voor de drijfkracht blijven
zórgen; totdat ze door de elektriciteit
werden verdrongen.
Op 26 februari a.s. bestaat het R.K. Koor GasGoThe 12,5 jaar. Het koor is
indertijd gestart als jongerenkoor en bestond uit jongelui van de parochies
Gasthuisring, Goirke en Theresia. Het zal duidelijk zijn dat in deze 12,5 jaar vele
jongeren zijn gekomen,-gebleven en gegaan. Van de huidige leden zijn er velen al
jarenlang trouw lid.
De oprichter, tevens
ment nog steeds, m
geleiding is in hant
ber (drummer).
Het 12,5-jarig bestaan wordt in een tweetal Eucharistievierii
wel op zondag 26 februari a.s. om 11.00 uur in de kerk van h.
zaterdag 10 maart a.s. om 18.30 uur in de kerk van het Goirke.
Na de h. Mis op het Theresa, 26 februari a.s., zal er een informele bijeenkomst
zijn in de dagkapel van deze kerk, waarbij‘eenieder van harte welkom is. De
koorleden hopen dat velen van U, m.n. oud-leden, ouders en familieleden van de
leden, aanwezig zullen zijn bii een van deze feestelijke vieringen.
Waar de textielindustrie zozeer haar
stempel op de wording en ontwikke
ling van Tilburg heeft gedrukt is het
niet meer dan rechtvaardig dat dit in
de vorige eeuw gebouwde fabrieks
complex nu als monument van indus
triële archeologie in zijn oude glorie
van degelijke functionaliteit wordt her
steld. En we mogen nog van geluk
spreken dat de miljoenen, die restaura
tie en aanpassing van het Mommers-
complex aan de museumfunctie kost
ten, net op het nippertje aan de diverse
overheidsbegrotingen konden worden
toegevoegd. Het nieuwe Textielmu
seum zal immers niet alleen een toon
beeld bieden van de glorie der oude
gebouwen en machines, maar ook van
de produkten die er werden vervaar
digd en bovenal van de mensen die al
deze fabrieken groot hebben gemaakt.
KLEUREN-TV
66 cm beeld
afstandbediening
teletekst
RADIO - T.V.-ELEKTRO
I Wilhelminapark 73,5041 EE
Tilburg. Tel. 013-432029 i
HIT tfcrt in ZUN «aH»,
MIJ Tt
S'
Democratisch trekje
Was de belangrijkste reden om tot
geregelde distributie van goederen
over te gaan de wens van overheidswe
ge de goederenstroom van handel naar
consument in de hand te kunnen hou
den, een nadrukkelijk beoogd bijko
mend effect was het «democratisch»
trekje dat het systeem in eerste instan
tie leek te vertonen. Het ging zo: ieder
een, ongeacht rang, stand, opleiding -
wel geacht ras, maar daarop komen we
deze reeks terug - kreeg een
mtal bonnen toegewezen. Die
1je op een «distributiekan-
Behalve via de distributie probeerde
de overheid nog op velerlei andere ma
nieren het weinige beschikbare voedsel
zo verantwoord mogelijk terecht te la
ten komen. Omdat met name varkens
en pluimvee zeer veel graan consume
ren werd de grootte van de (pluim)vee-
stapel officieel aan banden gelegd.
Ook rundvee wordt gemest met voed
sel dat tevens voor «menseneten»
wordt gebruikt. Door premies te stel
len op het «scheuren» van grasland
maanden zal dat gebeurd zijn en de ge
meente wil dat eerst afwachten alvo
rens zij eventueel met de regio-ge
meentes gaat praten over kostendek
kende bijdragen van deelnemers uit de
regio-gemeentes.
Het JAC
en de Juridische EHBO
Voor het JAC en de Juridische
EHBO liggen de zaken wat anders. De
provincie subsidieert beide instellingen
steeds minder en is bezig met een af
bouw. De gemeente Tilburg vindt dit
een vervelende zaak want zij is van
oordeel dat beide instellingen een
gionale funktie hebben en moeten
houden. Toch wil Tilburg niet
draaien voor de kosten die gema
moeten worden voor de hulp aan ht
vragers die van buiten Tilburg I
Tilburg heeft uitgerekend
een en ander inhoudt dat op basis van
het aantal inwoners per gemeente de
bijdrage van de regio-gemeentes op
ongeveer 22,5 cent per inwoner komt
voor het JAC en 12,5 cent per inwoner
voor de Juridische EHBO.
In deze ijstijd op cultureel gebied beleven ook de Tilburgse musea niet hun ge
lukkigste jaren. Wanneer ze al niet met sluiting worden bedreigd worden ze door
rigoureuze bezuinigingen op de hen toegekende subsidies tot een vegeteren op de
rand van het bestaansminimum veroordeeld. Er is één uitzondering op dit sombere
beeld. Het Nederlands Textielmuseum krijgt eindelijk een waardige huisvesting in
het complex van de voormalige textielfabriek van Mommers Co aan de
Goirkestraat.
lang trom
oprichter, tevens dirigent, was de heer Jos Vingerhoets, die ook op dit mo-
nog steeds, met veel inzet en enthousiasme, het koor leidt. De muzikale be
lden van Harrie Swinkels (organist/pianist) en Henk van Beb-
hoopte men enerzijds de voedselver-
slindende veestapel in te perken en an
derzijds meer grond beschikbaar te
krijgen voor akkerbouw, dus voedsel
productie.
Zwijsenstichting
en het Bakse Ven
Bij de Zwijsenstichting heeft on
langs ook een beleidsanalyse plaatsge
vonden en naar aanleiding daarvan
heeft de gemeente Tilburg besloten de
subsidie flink te verlagen omdat die
voorziening in principe onder de ver
antwoordelijkheid van het rijk valt. De
gemeente Tilburg wil het daarbij laten.
Betreffende het Bakse Van veran
dert er ook niets voor de regio-ge
meentes.
In de oorlogsjaren was er toch
nog iets waar we nu vergeefs
naar smachten ijspret op
een bevroren ven in
Berkel-Enschot.
Proef gelukt
Net op tijd, in het midden van 1939,
was alles rond en door de alarmerende
internationale situatie besloot de rege
ring maar meteen te gaan proefdraai
en. De proef slaagde wonderwel en
daardoor mocht het Nederlandse volk
eigenlijk nog van geluk spreken.
Immers, de aanwezigheid van een
goed georganiseerd systeem van goe
derendistributie heeft er in feite voor
gezorgd dat gedurende bijna de hele
bezettingsperiode, van mei 1940 tot
ongeveer oktober 1944, werkelijk
schrijnend voedselgebrek door de Ne
derlanders niet behoefde te worden ge
leden.
de schaarste tot gevolg had, bovendien
werden er tijdens de bezetting enorme
hoeveelheden Nederlandse landbouw-
produkten (gedwongen) naar Duits
land geëxporteerd terwijl het bezet
tingsleger zelf ook nog eens door de
burgers van Nederland moest worden
onderhouden.
Jeugdsportsubsidieregeling
De raadscommissie die met de
jeugdsport te maken heeft is gevraagd
door de gemeente Tilburg een advies
uit te brengen over een voorstel om de
huidige jeugdsportsubsidieregeling te
veranderen. Dat advies is er gekomen.
Het hield in dat de subsidiëring voor
taan beperkt zou blijven tot leden die
in Tilburg wonen. De gemeente heeft
dit advies (nog) niet overgenomen en
wil de beslissing een jaar uitstellen.
Zeer bekend in het Tilburgse straat
beeld was het ketelhuis van textielfa
briek BeKa aan de St.-Josephstraat.
De fabriek zelf, gebouwd als lansiers-
kazeme, staat er nog maar het ketel
huis is in de zestiger jaren helaas ge
sloopt. Gemakkelijk ging dat niet; zo
als veel stadsgenoten zich nog zullen
herinneren gelukte het niet ’t kloeke
bouwwerk op conventionele wijze te
slopen. Nog jarenlang is het onderste
gedeelte van het gebouw blijven staan
totdat een fors aantal tot ontploffing
gebrachte dynamietladingen ook aan
dit restant van een industrieel monu
ment een roemloos einde
Op de schroothoop
Bijna alle ketelhuizen en vrijwel alle
daarin ooit ondergebrachte stoomma
chines zijn dus naar puin- of schroot
hoop verdwenen. Maar gelukkig is er
in elk geval nog één stoommachine
over. Het is de voormalige stoomma
chine van het bedrijf A N Mut-
saerts, een textielfabriek aan de
Gasthuisring die is opgegaan in het sa
menwerkingsverband Sigmacon. De
Stichting «Vrienden van het Textiel
museum» heeft zeer vergevorderde
plannen ontwikkeld om deze stoom
machine in haar vroegere staat van
glorie te herstellen en als machinaal
pronkstuk in het toekomstige Textiel
museum te plaatsen. Met de eerste fase
van het plan, het leggen van de funde
ring voor de stoommachine in het
Mommers-complex, wil men binnen-
Weer een andere maatregel was het
stimuleren van de volkstuinderij: in
plaats van de sierbloemen en -plantjes
die men vroeger in zijn tuintje had
staan riep de overheid de bevolking op
alleen nog groenten, fruit en aardappe
len op het eigen of gepachte lapje
grond te telen. Het aantal volkstuin-
ders nam in deze jaren ook zeer toe.
Tenslotte werden ook nieuwe voe
dingsbronnen ontdekt, brandnetels
bijvoorbeeld waar je een lekker soepje
van kon bereiden, maar ook het loof
van wortelen en radijs. Bloembollen
heeft men in Tilburg niet hoeven
eten.
Een aantal studenten geschie
denis aan het Moller-insituut is,
onder begeleiding van docent drs.
A.C. de Beer, een onderzoek be
gonnen naar de wederwaardighe
den van Tilburg en haar bewoners
in de jaren na de bevrijding, dus in
de periode van 27 oktober 1944
t.e.m. het jaar 1946.
Wie materiaal heeft uit deze ~*-
riode, is hiermee hartelijk
op het gemeente-archief o
afdeling geschiedenis van
Moiler-instituut, Gasthuisring 7,
Tilburg. Vraagt u dan s.v.p. naar
de heer de Beer.
heid in principe dat iedereen ook in
gelijke mate over de noodzakelijke
goederen kon beschikken.
Natuurlijk liep het anders: wie geld
genoeg had om vroeger in de winkel
meer goederen te kopen dan een an
der, had nu ook geld om van een ander
bonnen «over te nemen». Dat zoiets
Kunst
De commissie Complementaire Ar
beidsvoorzieningen Beeldende Kunste
naars is zelf gestart met gesprekken
over de financiering van regio-aktivi-
teiten. Daar zijn de regio-gemeentes
bij betrokken en de gemeente Tilbt
wil het resultaat van dat overleg
wachten.
De subsidiëring van het rijk inzake
de kunstuitleen is ook nog vrij ondui
delijk. Tot 1983 droeg het rijk bij in de
verwervingskosten van kunstwerken.
Na 1983 tot aan 1984 deed het rijk dit
niet meer en vanaf 1984 weer wel. Hoe
het rijk zich in de komende jaren hier
in gaat opstellen is nog niet bekend en
de gemeente wil eerst meer duidelijk
heid vooraleer ze gaat denken over an
dere regelingen.
Stichting
Musische Vorming
Bij de stichting Musische Vorming
heeft onlangs een beleidsanalyse
plaatsgevonden. De besluitvorming
over de gevolgen van die beleidsanaly
se moet nog plaatsvinden. Over enkele
Oproep aan
oud-blokploegleden
Ter gelegenheid van de veertig
ste verjaardag van de bevrijding
van Tilburg ligt het in de bedoe
ling. de jaarlijkse herdenking van
de oud-blokploegleden van blok
611 van de vrijwillige luchtbe
scherming een extra-feestelijk en
plechtig karakter te geven.
Oud-blokploegleden van blok
611 (wijk Broekhoven-Ringbaan
Zuid en omgeving) worden ver
zocht zich met het oog op deze
viering in verbinding te stellen
met de heer W. van de Wiel,
Kruisvaardersstraat 105, 5021 BC
Tilburg, tel. 013-43.23.32, of met
het oud-blokhoofd, de heer C.v.
Deurzen. Tweelingenlaan 42,
5632 AX Eindhoven, tel. 040-
42.00.36.
In het honderd
Het echte gebrek diende zich aan
vanaf de late herfst van 1944, toen
door het opdringen der geallieerden
het distributiesysteem volledig in het
honderd liep. Verschrikkelijke gevol
gen had dit vooral voor de bewoners
van Nederland benoorden de rivieren.
De winter van 1944-’45, de laatste on
der de Duitse bezetting, zou voor hen
de geschiedenis ingaan als «Honger
winter», een naam die alles zegt.
Het in de herfst van 1944 bevrijde
zuiden van ons land waartoe ook Til
burg behoorde, bleef de verschrikkin
gen van deze hongerwinter bespaard,
al bood de geallieerde voedselvoorzie
ning ook niet bepaald een vetpot: ten
slotte gingen de eigen soldaten voor.
voor
immers-compl
kort starten.
Het enige wat hiervoor nog ont-
:t is een gemeentelijk krediet van
.000,-, waarbij de gemeente de
tekosten voor haar rekening neemt.
Hierover móet de Tilburgse gemeente
raad op 19 maart a.s. beslissen. Maar
in dit stadium zal er toch niets meer
misgaan...?
toor» afhalen op vertoon van een zo
geheten «distributie-stamkaart», die
tevens gold als identiteitsbewijs.
Zwangere vrouwen en jonge kinderen
kregen bijvoorbeeld meer melk toege
wezen dan volwassen mannen, en die
kregen op hun beurt weer een aanzien
lijk ruimer rantsoen tabak dan volwas
sen vrouwen. Iedereen kreeg dus even
veel bonnen toegewezen als elk ander
die tot dezelfde «categorie» mensen
(zwangere vrouw, klein kind, volwas
sen man, etc.) behoorde. Met je bon
nen kon je vervolgens naar de desbe
treffende winkel gaan en het begeerde
goed (een pak suiker, een paar schoe
nen) verkrijgen. tegen betaling van
de vastgestelde koopprijs. Immers,
wanneer alleen maar de prijzen van de
goederen zouden stijgen door de
schaarste, zouden daardoor juist de rij
ken als enigen die goederen kunnen
aanschaffen en zelfs gaan hamsteren.
Sluikhandel
Een ander noodzakelijk bijver
schijnsel van de schaarste was de sluik
handel. Partijen die iemand nog van
vroeger had liggen of die langs slinkse
wegen ons land waren binnengekomen
gingen op de zwarte markt grif van de
hand tegen fabelachtig hoge prijzen.
Bekend is de prijs van slaolie, officieel
op zeker moment één gulden kostend
per liter, maar met of zonder bonnen
in de winkels helaas nauwelijks te krij
gen. Op de zwarte markt betaalde men
voor een liter zó 20 gulden, in later ja
ren soms zelfs honderden guldens -
maar toen was het geld ook bijna niets
meer waard en was de economie voor
een flink deel al teruggekeerd naar
haar prilste verschijningsvorm: de ruil
handel.
Wef voedselexport
De distributie was dan wel niet uit
gevonden en zelfs niet ingevoerd door
de Duitse bezetters, zij kregen er te
recht wel de schuld van: niet alleen
waren zij met de oorlog begonnen die
Ook een toonbeeld van machines.
Wie over de textielindustrie in de vori
ge eeuw spreekt, moet onherroepelijk
allereerst denken aan de stoommachi
ne. Immers, dat prachtapparaat, in
1769 uitgevonden door James Watt en
sinds 1788 door een aantal veranderin
gen goed bruikbaar in de praktijk,
werd in de negentiende eeuw het mid
del bij uitstek om drijfkracht op te
wekken: bij stoomschepen, stoomtrei
nen en stoomauto’s maar ook bij fa
brieken werd het ketelhuis met daarin
de stoommachine het hart van het be
drijf. Met de stoommachine werd de
kracht opgewekt die de machines, ken
merk van de eerste industriële revolu
tie, aandreef.
TEXTIEL
KOUSEN
