De aarde kraakt
en beeft altijd
Richter, de man achter de schaal
x
xlGEb
AI meer dan 1,5 miljoen
doden in de 20ste eeuw
Overwinteren in
warme streken
Tong, schar en forel
u
oos
EETGEZONDEETVIS
ZHHHTEI
Zo°
f rrs/t ij
Tuincentrum
fêozenkcl'’
«-y,É
J i
lyyiiM
Bill
Donderdag 17 november 1983 pagina 29
ovember 1983 pagina!
DE TILBURGSE KOERIER
AARDBEVINGSGEBIEDEN
SOVJETUNIE
1 INDIA
iXbT:
■Oceaan
-Oceaan':
AUSTRALIË
altijd in voorraad
j
dell;
(Jap
Tel. 013/423423 na kantoor 013/331759
ng de voorraad strekt.
OTORS
p
oenen
korting
-35;
toop).
-
ng van deze coupon
overv
altijd
VISSPECIAALZAAK
BESTERDRING 2? TILBURG, TEL.420424
isbollen
2 betalen
voor jonge en
modieuze
kleding
Rechtstreeks bij de fabriek
Enorm voordelig
rting
peelgoed
Elektro
techniek?
des wor-
iaar een
*s zijn van
aardbevin-
Rolscreen Nederland b.v. Boogschutterstr. 10, Tilburg
Industrieterrein Oost (zijstraat Jules Verneweg)
Showroom dag. geopend 's Zaterdags tot 13.00 uur
Wij komen vrijblijvend voor prijsopgave
Ook ’s avonds
stam- en treurrozen
klim- en struikrozen
3ven 200,-
iode-
Wij doen onze naam
eer aan
VOLOP ROZEN
n
tegen inlevering
ion
eren-
ak
MOUT
ui
n deze coupon
CANADA
singen
nen en
zingen om het leven
die zich nu al in de
I het anderhalf mil-
van de
reerde dat hi,
theoretische
'"veest
slgenoi
idag b
ft hij de
in kaart
in de
iruikt
De
ba-
smo-
van één
iging in
ven 50,- aan
r»g ontvangt U tegen
deze coupon
etscross-
en met 23 november
irraad strekt
en met 19 november
jrraad strekt.
Hoewel hij gepensioneerd is zit hij
nog in de raad van beheer van het ad
viesbureau Lindvall, Richter en venno
ten, dat schattingen
aardstructuur van bijv
dammen voor het d
en Krachtcentrales.
- DJ. Jittastraat 16, Tilburg
•71 013-638186 (V
Achter de Westermarkt
ingen. Het
:gen elkaar
irdbevin-
- -
grote encyclopedie, de 1
;e Nederlandse La- den
s daar een heel stel
wel
i les, de
schaal
:ht van
lid. As-
John
-deden
T-,
g van deze coupon
ivember
TEL 013-421605 i
tteras*
r: CHINA
>e gegevens tot dan toe vormden
curieus allegaartje van uiteenlo
pende rapporten en schalen. Richter
en zijn team begonnen die gegevens te
systematiseren, tot één schaal uit te
werken. «Het was een interessante tijd,
alles ontwikkelde zich razendsnel», al
dus Richter.
Alternatieven
Niet elke potentiële overwinteraar
neemt het vliegtuig naar een
NOORD - gj
VERENIGD
A MER IK A
Huisarts raadplegen
Wie gaat overwinteren, kan het bes
te eerst de huisarts raadplegen en zon
odig voldoende medicijnen meenemen.
Voor een buitenlandse arts is een
leesbaar medisch rapport erg nuttig.
Gelukkig zorgen de grote reisorganisa
ties die overwintervakanties organise
ren er altijd voor dat in Benidorm,
Torremolinos en in de andere favoriete
plaatsen helpende hostessen bij de
hand zijn. Als u langer dan negent"
dagen in Spanje denkt te blijven, dan
is een visum noodzakelijk, ook daar
moet u aan denken.
gmoKT
beweegt het gesteente in de aardman-
tel langzaam. Nu is de aardkorst opge
bouwd uit een aantal stijve platen of
schollen. Deze schollen worden door
de gesteentebewegingen in de aard-
mantel meebewogen, meegetrokken.
Dat is al miljoenen jaren bezig en heeft
ook geleid tot het uiteendrijven van de
continenten.
een seminarie gewe
Einstein aan deelge
5.45 uur in de midc o
te zoemen. Hij rende naar de seismo
graaf en voelde tegelijkertijd het ge
bouw schudden. «De storing was groot
genoeg om de machine te ontregelen
die zich wanhopig probeerde te corri
geren», zo zegt Richter.
Zijn vrienden en collega’s
oordeel dat hij meer over a
gen in de hele wereld weet dan om het
even wie. Vraag het hem en hij
zijn geheugen meteen de bijzor
den putten over
lombia en Ecuaw^.
de schaal van Richter) of in
datzelfde jaar (8,6) of San Francisco,
ook al in 1906 (8,3).
Charles Richter was toen nog een
knaap van zes jaar op een boerderij in astro
Ohio. Meer geïnteresseerd in sterren kwar
dan in de grond waar hij op rondliep.
Drie jaar later verhuisden zijn ouders
naar 'Californië en het jaar daarop,
toen Charles tien was, voelde hij de
aarde voor de eerste keer trillen: «Het
was de ochtend van 10 mei 1910», zo
Vele ouderen overwinteren in toenemende mate in warme streken. Het milde
klimaat en de afwisseling oefenen een grote aantrekkingskracht uit. Zij doen je de
kwaaltjes van de oude dag minder voelen. De kosten van het levensonderhoud zijn
over het algemeen goedkoper. Het vaste patroon van thuis wordt op een plezierige
manier doorbroken door een nieuwe omgeving met andere gewoonten en nieuwe
mensen. De kennismaking met gelijkgezinden leidt vaak tot jarenlange vriend
schappen. Kortom, overwinteren in het Zuiden is afwisselend en u bepaalt zelf het
tempo waarin u de nieuwe indrukken gaat opdoen.
Vele miljoenen zijn in de loop der tijden bij aardbevir
gekomen. Het aantal slachtoffers van de aardbevingen o
twintigste eeuw hebben voorgedaan, schommelt rond 1
joen.
De ergste rampen uit de eerste helft van deze eeuw waren: Messina
(1908 - 80.000), Avezzano (1915 - 30.000), Kan-Soe (China. 1920 -
180.000), Tokio (1923 - 140.000), Nan Chan (China, 1927 - 200.000),
Kan-Soe (China, 1932 - 70.000), Quetta (India, 1935 - 60.000), Erzincan
(Turkije, 1939 - 23.000), Chilian (Chili, 1939 - 30.000).
«Uitschieter» in de tweede helft van de twintigste eeuw is het Chinese
Tangshan waar in 1976 naar schatting 655.000 mensen om het leven kwa
men. Een overzicht van rampen, die bij sommige mensen nog in het ge
heugen zullen liggen:
- 1960: Agadir (Marokko); 12.000
- 1960: Chili: 10.000
Wanneer men op een wereldkaart
(zie op deze pagina) uittekent waar de
meeste aardbevingen plaatsvinden,
dan blijkt dat vooral te gebeuren waar
die schollen elkaar ontmoeten. Het
Afrikaanse continent bijvoorbeeld is
zo’n schol en die beweegt zich lang
zaam maar zeker op het Europese con
tinent toe en daardoor worden in het
hele Middellandse Zeegebied aardbe
vingen veroorzaakt.
De aardbevingen rond de Middel
landse Zee, in Turkije en bij de Hima
laya worden veroorzaakt door de bot
sing van continentale schollen. De be
vingen in Zuid-Amerika (het Andesge-
bergte) worden veroorzaakt door het
botsen van een continentale en een
iging
itische sys
essentie
t hij nu.
Robert Millikan, zijn directeur
winnaar van de Nobelprijs voor fy-
,u, suggereerde dat hij zou overscha
len naar theoretische fysica en het
jratorium-werk zou laten vallen,
dan ook deed. Later was het
likan die hem zei, dat er een
j was in het seismologisch la-
ium, waar zijn onderzoek in
ische fysica kon worden toege-
i nieuw en interessant werk over
Ol\ BRAZILIË
J^AMERIKA
binnenstad van Los Angele
i verstevigd omdat hij da
ramp voorvoelt.
De federale regering, staat en stad
hebben wel het risico opnieuw zitten
berekenen. Richter: «Met alle respect
voor die beroepsmensen, experts en
ambtenaren die met de kwestie bezig
zijn, moet ik toch één ding zeggen: ze
zijn allemaal te jong. Ze hebben niet
gezien wat in 1933 met de Long-
Beach-aardbeving gebeurde, ik wel.
Vandaag bestaat er geen idee meer van
de omvang van de vernieling die toen
plaats vond». En hij maakt zich zo
om de binnenstad van Los An;
waar duizenden mensen werken
volgens hem, zeer onveilige gebouwen.
Hij kan die nacht in 1933 niet verg
ten toen 120 mensen stierven in h
dan nog dun bevolkte zuiden van Ca
fornië, toen op het dieptepunt van de
Grote Depressie voor 150 mijoen dol
lar schade werd aangericht.
Hij was nog laat aan het werk in het
seismologisch laboratorium van het
Technologisch Instituut van Californië
nabij Pasadena. Er was op de campus
>as: 25.000
ïsnam (Alg.): 10.000
lië: 4.000.
>rige maand beefde de aarde weer in Turkije; in Erzurum
rrlopig al meer dan 1.500 doden geteld.
HOGE VENEN STIJGEN
Wij zitten op de Euraziatische schol
(of plaat) die van overal «belaagd»
wordt; daardoor ontstaan er spannin
gen op de plaat zelf en dan kunnen er
breuken of opstulpingen ontstaan, die
gepaard gaan met aardbevin
zijn dan micro-platen die teger
dringen en spanningen plus aar
Ten eerste had hij een probleem in
het laboratorium. Hij werkte op tijds
vertraging in het ontladen van elek
trostatische systemen: «Ik ben nooit
tot de essentie ervan doorgedrongen»,
zo zegt
Dr. 1
en wi
sica,
kelen
labor
Wat hij c
ook Milli
baan vrij
boratoriui
theoretis
past op
de aardt
De overwinteraars moeten ook reke
ning houden met de mogelijkheid van
enig minder aangename ervaringen,
zoals bijvoorbeeld heimwee naar huis,
naar kinderen en kleinkinderen (het is
aan te bevelen enkele foto’s aan de
muur te hangen) en vooral naar de
sfeer van de feestdagen.
Daarom doen oudere mensen die voor
het eerst op overwin tervakantie gaan,
er goed aan de verblijfsduur niet te
lang te maken. Een hele winter weg
blijven kan altijd een volgend jaar nog
Ook moet men zich voorbereiden opi
de mogelijkheid dat de Spaanse winter
een aantal kille dagen kent. Laat u ter
dege voorlichten.
ve om mogelijke, maar niet directe ge
varen te negeren. En kunnen we eigen
lijk wel anders? Net als regen en zon
neschijn behoren aardbevingen tot de
normale verschijnselen die het leven
op aarde begeleiden. Iedere minuut
vinden er zo’n stuk of tien plaats, de
meeste zo zwak dat alleen een seismo
graaf ze kan waarnemen en dan moet
dat instrument ook nog op de juiste
plaats staan, dicht bij het epicentrum,
de plaats waar de beweging haar oor
sprong heeft (het hypocentrum). De
aardkorst is voortdurend in beweging
en daardoor beeft zij. Hoe zit dat
eigenlijk in elkaar?
ment in Torremolinos of Benidorm. Er
zijn alternatieve mogelijkheden ge
noeg, zowel wat het vervoer betreft als
ten aanzien van het verblijf
«Ik heb genoeg bereisde 60+-ers aan
de balie gehad», zegt een ervaren reis-
adviseuse, «die gezien hun mobiliteit
graag met de auto gingen en zelf naar
Spanje reden. Daar kunnnen zijn bij
voorbeeld in Barcelona de boot nemen
om een paar weken in een leuk hotel
letje in Mallorca te verblijven. Daar
schijnt de zon ’s winters ook, welis
waar niet zo warm als in Benidorm,
maar de natuur is er erg mooi.»
Oudere mensen die graag een forse
wandeling maken en die liever in een
herkenbare omgeving blijven, voelen
zich vaak meer thuis in de klassieke
overwinteroorden aan de Costa Blanca
en de Costa del Sol.
Activiteiten
Grote touroperators als Holland In
ternational en Arke organiseren in de
overwintersteden allerlei activiteiten
itervakanties organise- voor hun gasten zoals eigen cafés, ont-
dat in Benidorm, moetingslokalen, kaartcompetities,
de andere favoriete bingo-avonden, Spaanse lessen etc.
hostessen bij de «Maar zoals voor elke vakantie
langer dan negentig geldt, geldt ook hier», zegt de reisadvi-
lenkt te blijven, dan seuse van de Rabobank, «dat je het
zelf moet maken.» Neem dus genoeg
boeken of een andere hobby mee,
koop een Spaans leerboekje, zorg voor
voldoende brei- of knutselwerk en he
ren overwinteraars, pak de hengel in,
apparte- want je kunt bijna overal vissen!
jaar nadat
een bungalow n
Altadena. Hij gaat ze
nier, kookt zelf zijn
zorgt een h,uishoudst
rotzooi in huis niet t
Wanneer de huishouds
aankondigt probeert deze r
hele leven gewijd heeft aar
van een systeem in de ing
de aarde, systeem te zoel
boel die zich in zijn
opgestapeld. «Ik p
een en ander aan haar
ken», aldus Dr. Charles
maar ook het wikkelen en de
verkoop van elektromotoren en het
aanleggen van beveiligingssystemen
is Baeten’s pakkie an.
Bel 013-353355 voor een vrijblijvend
gesmk
Wittebollestraat 20,
Tilburg.
Het Eifel-gebergte, dat bij veel Nederlanders een geliefd vakantie- of
ski-oord is, was eens een vulkanisch gebied, meer dan 10.000 jaar gele
den. Van de vulkanen is weinig meer overgebleven dan wat schilderachti
ge kratermeren. Volgens een Westduits wetenschapper, dr. Harald Stei
nert, bestaat er nochtans een niet geringe kans dat een van die oude vul
kanen opnieuw actief wordt en van de hele Westduits-Nederlands-Belgi-
sche grensregio een rampgebied maakt. Vooral de oude vulkaan bij Maria
Laach, in de buurt van Koblenz, vreest hij; die is namelijk van hetzelfde
type als de Mount St.-Helens die in 1980 explodeerde, 400 miljoen ton
stof, as en gesteente uitbraakte en bovendien reusachtige aardbevingen
en grondverschuivingen veroorzaakte.
Dr. Steinert, medewerker van de in Bonn gevestigde Deutsche For-
schungsdienst. weet alleen niet wanneer de slapende Maria Laachvulkaan
weer actief zou kunnen worden. En dat is nu juist kenmerkend voor we
tenschappers die zich bezig houden met de studie van de aardkorst en al
les wat nog dieper zit: ze weten WAT er allemaal kan gebeuren en
WAAR, maar NIET WANNEER.
- 1962: Iran: 12.500
- 1963: Skopje (Joegosl.): 1.100
- 1966: Ankara (Turkije): 2.500
- 1970: Noord-Peru: 70.000
- 1975: Turkije: 5.000
- 1976: Tangshan (China): 655.000
- 1976: Friuli (It.): 1.000
- 1976: Turkije: 4.000
- 1976: Guatemala: 30.000
- 1977: Roemenië: 1.570
- 1978: Taba
- 1980: El-As
- 1980: Zuid-ltali
En eind vorig"
heeft men voor
kardbevmgsgordets
a Actieve vulkanen
vlakte gebonden is aan de verschuiving van deze pla
ten, komen aardbevingen vooral voor in de smalle zo
nes van de jonge alpinegebergten. De Circumpacifï-
sche Gordel langs de kusten van de Stille Oceaan en
de Trans-Aziatische Gordel, die door de Mediterrane
gebieden loopt, concentreren samen 90 van alle
aardbevingen. De Atlantische Rug, een bergketen in
wording, en de Oostafrikaanse slenkenzone, zijn min
der uitgesproken aarbevingsgordels.
Kijk je in een g
zoals de 25-delige
rousse, dan vind je
mensen met de naam Richter,
meer dan tien, maar niet Charles
man die zijn naam gaf aan «de
van Richter» waarmee de kracl
de aardbevingen wordt aangedui
sociated-Press-correspondent
Barbour zocht hem enige tijd geleden
op in zijn huis in het Californische Al
tadena. De mens achter de schaal. Een
impressie.
De oude man zit in een stoel die wel
zijn vorm lijkt te hebben aangenomen.
De hond, van een onduidelijk gene
tisch mengsel, heet Jack en blaft om
dat hij in de slaapkamer wordt opge
sloten. De woonkamer is een janboel,
stapels boeken over alles en nog wat,
kranteknipsels, magazines, geopende
en niet geopende post, herinneringen
aan die andere wereld daarbuiten. Te
gen de muur een oude seismograaf die
het al lang heeft opgegeven de bevin
gen van deze oude aarde te registreren.
Dr. Charles Richter is zelf ook een
soort seismograaf, op zijn 82ste heeft
hij het werken nog niet kunnen laten.
Meer dan een halve eeuw heeft
grillen van de trillende aarde in
gebracht en zijn naam gegeven aar
logaritmische schaal die gebri
wordt om die trillingen te meten,
schaal van Richter is een maat op
sis van de bewegingen die de seisr
graaf registreert. Een stijging vs
punt betekent een vertienvoudig
kracht.
Richter houdt de seismografen niet
meer in het oog. Over de bevingen in
Italië zegt hij: «De geschiedenis her
haalt zichzelf met pijnlijk nauwkeurige
regelmaat. De arme Italianen in die
gebieden blijven wonen in hun oude
instortende huizen die tegen de heu
vels opklimmen. Maar de mensen ke
ren terug. Ze lijken niet te willen ver
huizen». zegt Richter, «Maar wij hier
al evenmin». En hij bedoelt daarmee
de mensen in het zuiden van Califor
nië, waar de aarde ook al vaak heeft
gebeefd.
Wat die schokken betreft ziet Rich
ter de zaken heel praktisch. Zolang ze
niet kunnen worden voorkomen moe
ten de bewoners daar hun gezond ver
stand gebruiken. Richter dringt er al
lang op aan dat de oude gebouwen in
BOTSENDE SCHOLLEN
De aarde is opgebouwd uit een aan
tal ronde schillen die in drie delen
kunnen worden onderscheiden: de
kern, de mantel en de korst. De aard
kern bestaat uit een kleine vaste bin-
nenkern en een laag vloeibaar mate
riaal. De mantel en de aardkorst (die
50 a 60 km. dik is) zijn opgebouwd uit
gesteentes. Door allerlei fysische en
chemische processen in de aardkern,
«Ik was er helemaal met ver
over».
collega’s vinden dat deze man,
die nooit gekozen werd in de Nationa
le Academie van Wetenschappen, al te
zelden geprezen is voor zijn belang""
ke bijdrage aan de wetenschap, nl. zijn
boek «Elementaire Seismologie» uit
1958. Hij schreef gewoon alles op wat
hij wist, zo zeggen ze. Zijn werk over
de aardbevingen was samen met het
onderzoek van zijn collega’s belangrijk opme
om de weg te effenen voor «de botsen- heeft
- kanult de tectonische platen», de theorie dat woc"
meteen de bijzonderhe- de continentenrin beweging zijn, met sie-i
er6 elkaar botsen, stukken korst opslokken
tador trof »n 1906 (8,9 op en weer naar het lak du^en.
ter) of in Chih m zijn eerste naast de sterren
of San Francisco, was <science fiction», H.G. Wells en
dan, in 1926 «Amazing Stories». Hij
had nog altijd belangstelling voor
astronomie toen hij aan de universiteit
Rnam. Maar hij sloot zijn studie in
Stanford in 1920 af met een graad in
de fysica. Hij werkte aan zijn docto
raat in de fysica in Californië toen de
twee dingen gebeurden die hem tot
zijn definitieve werkterrein zouden
brengen.
maakt van de
jvoorbeeld stuw-
departement Water
s. Hij doet ook nog
wat academisch werk.
igrij- Zijn liefde voor S.F. is gebleven.
zijn «Star Trek» bijvoorbeeld, daar loopt
hij mee weg. En hij laat niet na de her
uitzendingen te bekijken. En vertelt
enthousiast het'einde van een episode
waarin Spock opmerkt dat het toch
-terkelijk is dat het menselijk
vft overleefd, terwijl Kirk dan
lordt: «Dat is omdat wij ons agres-
:-instinct overwonnen hebben».
De vrouw van Richter stierf in 1972,
drie jaar nadat ze verhuisd waren naar
met twee slaapkamers in
zelf naar de kruide-
potje en af en toe
ster ervoor dat de
te groot wordt,
ister haar komst
man, die zijn
in het zoeken
tgewanden van
sken in de jan-
1 woonkamer heeft
probeer tenminste
öog te ónttrek-
s Richter.
M.G.
DE RIVIÈRA BEDREIGD
Zo waarschuwt de beroemde Franse
vulkanoloog-geoloog Haroun Tazieff
zijn landgenoten al jaren dat de hele
Rivièra binnen honderd jaar door een
aardbeving zal worden verwoest en dat
er dus voorzorgen moeten worden ge
troffen. De ondergang van de Azuren-
kust zou veroorzaakt worden door een
aardbeving in de breuklijn in de Mid
dellandse Zee; dat zou een «tsoenami»
(Japans voor «lange golf») veroorza
ken, een reusachtige waterverplaatsing
die met snelheden van vele honderden
kilometers per uur naar de kust raast
en tot diep in het binnenland alles ver
woest. Maar de ongeluksprofeet vindt
voorlopig weinig gehoor.
De mensen hebben een speciale ga-
oceanische schol. Door dergelijke bot- gen veroorzaken. Dat hoeft allemaal
ontstaan ook gebergtes, vulka- niet bruusk te gebeuren; het evolueert
oceanische troggen. allemaal zeer traag, maar onafwend
baar én vooral onvoorspelbaar, wat
SAN FRANCISCO EN **et moment, het juiste uur betreft
TOKIO WACHTEN AF (maar de aarde rekent niet in uren of
Omdat bekend is waar de breuk- minuten, eerder in tienduizenden of
vlakken tussen de verschillende schol- miljoenen jaren).
len lopen, kan in het algemeen voor- Een klein’ zeer plaatselijk voorbeeld
speld worden waar aardbevingen van opstulping vormt het natuurge-
plaats zullen vinden. Zo verwacht men b’.ed va.n H°ge Venen in België; die
al jaren een grote aardbeving in of st*jgen ieder jaar met 1 tot 1,5 millime-
rond San Francisco. Bij de westkust ,er Per Jaar- De stuwing van de conti-
van Noord-Amerika botsen een ocea- nentale platen tegen elkaar veroor-
nische schol en een continentale. Hier- zaakt in de Platen zelf °°k breuken in
door is de zogenaamde San Andreas- de grondlagen zelf, waardoor micro-
breuk in Californië ontstaan, die in Platen ontstaan en daartussen
1906 in San Francisco al voor een breuklijnen. Luik ligt op zo’n
reusachtige aardbeving (500 doden) breuklijn. Komt er enige beweging in
zorgde. de tegen elkaar wrijvende microplaten,
Tokio, dat in 1923 werd verwoest dan krÖg je een «kleine» aardbeving
door een reusachtige aardbeving, is zoals nu in en rond Luik. g q
voorbereid op een nieuwe ramp, met
pakhuizen vol noodrantsoenen; de
meeste bewoners van de Japanse me
tropool weten naar welke parken zij
zich moeten reppen om de noodrant
soenen van de overheid in ontvangst te
nemen. Miljoenen slapen met een spe
ciale aardbevingshelm, zaklantaarns
en ramppakketten met medicijnen
naast hun bed. Alleen weet niemand
wanneer de volgende «Grote» - zoals
de verwachte ramp wordt genoemd -
zich zal voordoen. Maar ze zal er ko
men, want Japan ligt juist opp het
breukvlak van de Pacifische schol en
de Euraziatische.
Gemiddeld worden er per jaar een half miljoen
aardbevingen door de seismografen geregistreerd; die
bevingen zijn het gevolg van het verschuiven van grote
stukken aardkorst, zogenaamde continentale platen of
schollen; plaatselijke kleinere aardbevingen zijn het
gevolg van het tegen elkaar dringen van mini-platen.
Over de wereld lopen enkele gordels waarin zich her
haaldelijk aardbevingen voordoen.
Doordat ook de gebergtevorming aan de aardopper-
:hter
jaar
geïnt
ond v
vx-*
