lïiïi
Ook in de vorige eeuw was het rustig in Tilburg
O
Flats worden opgekalefaterd
Broeken
MP
Suwno
mode
NOG 3 DAGEN
19?5 29?5
49?5 55,-
DENISSEN
10,-
15 jaar na de bouw bijna KP/z miljoen gulden voor opknappen
VERF-BEHANG
HTS
NODACON
al” bv
s
s
s
Archiefdienst geeft zesde jaarboek uit
Tilburg in fragmenten
I -W'
Dell
K©erier
istus 1983 pagina 22
13.95
Oplage77.550 ex.
leidingen
i
dcursussen
talen)
Tilur
-12, 2-4, 7-9 uur
;sen) gratis.
WAWWVWi
tel
tel of -jasje
IORTING
en colliers.
idernisering.
3e Moer/Dongen.
aratie of
MIEN
out, met en
-tel.354717
cerij
Vrijdag en zaterdag
BEGRAFENISONDERNEMING
NU
ILBURG
OP OP
NuMtroat 26. hoek Koopvaardljitrooi
KREMERS ALUMINIUM RAMEN EN DEUREN
Tel. 42.60.42
Jules Verneweg 104.
Nergens zo voordelig
Katoenen broeken
(Kinder)
irkeer-
DONDERDAG KOOPA VOND
5 halen
4 betalen
TEN
Vruchten
krakelingen
SEN
EN
ingdie
dat z
zegt
:meen
J. VAN LOON-OTTEN
Hasseltstraat 178
V. Lieshout’s
Bakkerijen
Hoefstraat 151 - Rozenstraat 54
maanden
jen, Utrecht,
jm.
Hasseltstraat 195a,
Tilburg Tel. 013 425487
^tenbreed^^
assortiment
Tegels en Sanitair
ook voor 'n smal
k budget
04166-3192
W NIEUWE AUTOHUREN!
BELiBudget: od4BIB
OBAM Tilburg bv Spoorlaan 175
Spijker- en
corduroy, broeken
en ue met e
e treinstelL
jmegen-Ve,
il de zor-
rafenis of
j over
1917,
ook'd
den de
ren en ell
feite alle
?ondsen en
Wilhelminapark 127
Tel. 42.55.25 b.g.g. 43.33.70
betonreparaties
jen tussen de be-
vemieuwd wor-
aansluitingen van
met de dakranden
worden, er zullen nieu-
wor-
ver-
i de
bovenste verdieping
ie bewoners verlaagd
De laatste
kinder-winterbroeken
Uitgave: De Tilburgse Koerier bv
Dir. T. de Beer-Douwes
Oprichter: J.H.G. de Beer
■C Tilburg
nsstraat 39
3-42 41 28*
9 af fabriek
aakt
sn tocht
igssecretaresse
aresse
eek)
iwerking.
werkt.
Tevens verzorgen wij de begrafenis
sen voor de protestantse begrafenis
onderneming.
Tel. 42.55.25, b.g.g. 43.33.70
kloof nog ve
r streefde
toenmalig
X Voor ik mijn kinderwagen kies
ga ik naar baby-home
s voor een deskundig advies
^^Alleen Willem ll-straat 88-90
mill
IR|||
janu
den
die aan de beurt
in de Puccinistra
len daar rond jul
laatste flat zal de
zijn. De herstelwef
daar rond juni
beëindigd zijn.
►o«o»o»o»o«o»o
o*
5
O<O<OAO<O<O<0
verschijnt In geheel Tilburg,
Golrle, Biel, Loon op Zand, Udenhout,
Berkel Enschot, Olsterwljk,
Moergestel en Hllvarenbeek
Bij ’n overlijden in uw familie, zo
wel s nachts als overdag, belt u
eerst ons, wij nemen al de zor
gen, betreffende de begra
eventueel crematie van u
Donderdag 18 augustus 1983
27e jaargang nr. 1325
inzorg en
o behan-
.v zoets eerst de oorza-
toede in Tilburg in de
ie achttiende eeuw.
elnijverheid
ing der Til-
leid. De
>rlog
dsel-
zoals dat ietwat eufemistisch uitgedrukt wordt
de gemeente Tilburg nu, 15 jaar later, nog
gepresenteerd kosten bijna lO'ó miljoen
Ruime parke
gelegenheid
rechtstreekse verkoop af fabriek enkele of dubbele beglazing (10 j. gar.)
worden op maat gemaakt eigen vakkundige montageteams
dubbele dichting tegen tocht ook in elke kleur leverbaar
vragen geen onderhoud raadpleeg ons vrijblijvend bij u thuis
Renoveer en isoleer voor eens en altijd
Uw koffie
staat klaar!
I Itgtbpeaalisten
BOUWMATERIALEN
VAN DE VENNE VAN DER SLUIS NV
Tilburg - Prinsenhoeven 20
Tel. 013-431051 - 431052
9 vestigingen in Nederland
Redactie-advedentie-afdeling en administratie.
N.S. Plein 14-5014 DA Tilburg
Tel. 013 430783-430898
Sluitingstermijn voor advertenties
en redactie dinsdagavond 22.00 uur.
De eerste flat die aan de beurt komt, is
die van de Mascagnistraat. Omstreeks
-luari zal daar met de werkzaamhe-
uvit gestart worden. De volgende flat
J:- aan de beurt zal komen, is de flat
raat. De reparaties zul-
juli 1984 beginnen. De
flat in de Perosistraat
iffizaamheden zullen
1985 naar verwachting
Veranderingen
Er gaan nogal wat veranderd wor
den aan de drie flatgebouwen. Het be
treft vooral de buitenzijde van de flats
waaraan gerepareerd zal gaan worden.
Zo zal het buitengevelmetselwerk van
de voor- en achtergevels volledig ver
wijderd worden en vernieuwd worden.
Er wordt dan tevens isolatie aange-
In de jaren ’60 werd er nog volop gebouwd, in elk geval be
duidend meer dan tegenwoordig. De kwaliteit van toen was
echter niet van die mate om zich daarvoor op de borst te
slaan. Integendeel, men zou zich eerder vol schaamte om
draaien en schielijk een goed heenkomen zoeken. Tenmin
ste, dat geldt voor 351 flats en de bouwers ervan aan de Mas
cagni-, Puccini- en Perosistraat.
Deze flats zijn gebouwd in de tijd van de zogenaamde «re-
versatie in
i, o.a. First Cert.
s, Italiaans).
irantwoordelij
voor dat bouws
leek niet goed
Tilburg in Fragmenten is een serie van de Tilburgse Koerier in samenwerking met Ro
nald Peeters van de gemeentelijke archiefdienst. Gedurende enige tijd zullen er in de Tilburg
se Koerier wekelijks foto’s verschijnen waarop een gedeelte van een gebouw of straatsituatie
staat afgebeeld uit het na-oorlogse stadsbeeld. Aan u, lezer, is vervolgens de opdracht uit te
maken waar de afgebeelde fragmenten bijhoren.
Onder de inzenders van de juiste oplossing wordt wekelijks een prijs verloot, die ter be
schikking wordt gesteld door Boekhandel Gianotten. De prijs bestaat uit één van de vier door
die boekhandel uitgegeven fotoboeken over Tilburg, te weten «Tilburg in beeld 1865-1945»,
«Tilburg in beeld 1945-1980», «Tilburg van boven» en «Ge waart maar arbeider». Uw oplos
sing moet u uiterlijk op dinsdag 23 augustus a.s. voor 18.00 uuur deponeren bij de burelen van
de Tilburgse Koerier. Op de enveloppe dient u duidelijk te vermelden «Tilburg in fragmen
ten».
Vaak reageren lezers telefonisch met waardevolle opmerkingen en aanvullingen. Omdat
de auteur van de «fragmenten» niet altijd op zijn redacteurszetel aanwezig is, willen wij u
vriendelijk verzoeken uw reacties uitsluitend schriftelijk te geven.
De winnaar krijgt van ons bericht. Wij wensen u ook deze keer veel genoegen en succes
met het thuisbrengen van onderstaand Tilburgs fragment.
De winnaar van vorig week is A. Vos, Puccinistraat 16,5049 GR Tilburg.
Brekel». Nu is de naam van den Brekel
in Tilburg natuurlijk bekend genoeg:
de herenmodezaak op de hoek Heu
vel/Heuvelstraat en vroeger de apo
theek, later drogisterij, in de Heuvel
straat, maar en daar gaat het hier over,
vooral het eertijds befaamde etablisse
ment «Modem» aan de Heuvel, zo on
geveer waar nu de zuidelijke rijbaan
van de verlengde Spoorlaan loopt.
«Modern» had een voortreffelijke keu
ken en werd geëxploiteerd door «Lo-
wieke» van den Brekel, de «held» van
dit zeer onderhoudende verhaal.
Met deze inhoud is ook deze zesde
(vijfde) aflevering van de Lindeboom
weer een werkje geworden dat elke
rechtgeaarde Tilburgse in haar boe
kenkast moet hebben. Dit is dan ook
mogelijk: voor 19,50 kunt u zich dit
voortreffelijk verzorgde boek aan
schaffen. Het is te koop in de studie
zaal van de archiefdienst in het paleis-
Raadhuis (toch al een bezoekje waard)
en bij de plaatselijke boekhandels.
Het lijkt wel een zogenaamd naïef schilderij: deze afbeelding van de textielfabriek
van het Korvelplein. Voor 1830-1870 oefende Diepen hier zijn bedrijf uit. Daarna,
tot 1971, was er de firma van Dooren en Dams gevestigd. Alleen het gebouw rechts,
het voormalige kantoor-woonhuis, staat er nog. Het is in gebruik als eerstelijns ge
zondheidscentrum. Het schilderij is in 1891 vervaardigd door Armand Diepen.
niet alleen aan de hand van indeling
en kwaliteit van gebouwen en machi
nes, maar ook door een analyse van
het produktieproces, de bedrijfsvoe
ring en de verhouding tussen fabrikant
en werknemers.
Sociale onrust
Weer een ander aspect van Tilburgs
sociale geschiedenis wordt aangeroerd
in het artikel van drs. Henk van Door-
emalen: «Sociale onrust - aktie en
vroege organisatievormen onder de ar
beidende bevolking in Tilburg 1825-
1875». Een lange titel voor een nood
gedwongen wat fragmentarisch geble
ven opsomming van een betrekkelijk
gering aantal relletjes en opstootjes en
een nauwelijks noemenswaardige hoe
veelheid pogingen om tot een vorm
van arbeidersorganisatie te komen.
Vakorganisaties waren op het eind van
de behandelde periode voornamelijk
nog gezelligheids- en scholingsclubs.
Frappant is wel dat de hierboven
vermelde installaties van een stoom
machine bij Pieter van Dooren, het
voortschrijden der beschaving dus, bij
de grotendeels van van Dooren afhan
kelijke Broekhovenaren veel protesten
uitlokte. Tijdens het transport naar de
fabriek probeerden een samenge
stroomde menigte textielarbeiders,
door het werpen van keien en andere
zware voorwepen de stoommachine te
beschadigen en daarmee de (ook toen
al) dreigende teloorgang van hun
werkgelegenheid te verhinderen.
Monopoly
De laatste bijdrage in dit zesde jaar
boek «De Lindeboom» is van de hand
van Dr. Ir. C. van den Brekel. Het
draagt de tot de verbeelding sprekende
titel «Monopoly op de Heuvel - of het
veelbewogen leven van Louis van den
ietwat voorbarig, omdat de zaak nog
in de commissie volkshuisvesting en
milieu moet komen en wel op deze
dag 18 augustus. Daarna moet het
één en ander nog besloten worden in
de gemeenteraadsvergadering. Edoch,
de gemeentelijke woningdienst antici
peert reeds zoals men dat zou kunnen
uitdrukken. Wel zegt voomoemde
--Jat ajs de gemeenteraad anders
lus geen of minder geld voor
het opknappen van de flats over heeft,
de bewoners zo spoedig mogelijk over
dat besluit geïnformeerd zullen wor
den.
Klachten
De klachten
nieuw. Al vlak i
ken bewoners l
ningdier
kages, t:
buitengevel
vooral op
etc. Deze 1
terugkc
gelden
ger
gemeen-
ontvan-
het gaat
met te samen
ven van de ge-
»t wordt er van
teenteraad ak-
uitgaven. Dit is
volutiebouw», zoal;
en daarvan krijgt d
eens een rekening
dure guldens.
Gelukkig hoeft Tilburg die rekening niet alleen te betalen,
maar het blijft een wrange vrucht in deze financieel schrale
tijden. Regeren is vooruitzien, is het gezegde, het zal in 1968
wel mistig geweest zijn.
Ook dit jaar is «de Lindeboom»
weer een bron van interessante wetens
waardigheden omtrent het verleden
onzer stad. Het jaarboek telt 158 pagi
na’s en is ruimschoots van illustraties
voorzien. De 7 bijdragen die het bevat
behandelen elementen uit de Tilburgse
geschiedenis van de veertiende tot en
met de twintigste eeuw. De artikelen
zijn naar chronologische volgorde ge
rangschikt en dus begint het jaarboek
met een bijdrage van stadsarcheoloog
Henk Stoepker onder de titel «Een
hutje op de heide - verslag van een op
graving aan de Reitse Hoevenstraat te
Tilburg». Het artikel geeft een goed
beeld van de werkwijze der Tilburgse
gemeente-archeologen, evenals dat het
geval was in het verslag over de afgelo
pen jaren van die gemeentelijke ar
cheologische dienst wat vorige week
op deze plaats uitvoerig is besproken.
22 mannen
Een paar eeuwen voorwaarts in de
tijd gaat vervolgens C.J. Weijters, de
hoogbejaarde nestor der Tilburgse ge-
schiedbeoefenaren, in een doorwrocht
artikel getiteld «Het college der 22
mannen in Tilburg». Dit college heeft
bestaan van 1602 tot 1688. Het was
een soort adviesraad van het dorpsbe
stuur met een belangrijke stem in fi
nanciële zaken. Het getal 22 duidt op
een specifiek Tilburgse situatie: elk der
elf herdtgangen of gehuchten waaruit
Tilburg destijds was samengesteld
(Goirke, Veldhoven, Korvel, Broekho
ven, etc.) leverde 2 leden voor dit col
lege van 22 mannen. Men zou, een
grove vergelijking makend, dat college
een soort zeventiende eeuwse gemeen
teraad kunnen noemen. Men kan zich
de opluchting van drossaart en schepe
nen van Tilburg voorstellen, toen in
1688 het instituut der 22-mannen na
allerlei strubbelingen weer van het «in-
spraaktoneel» verdween.
Oud-redacteur J.A.J. Bex van «De
Lindeboom» reconstrueert aan
hand van een toevallig aangetroff
grafsteen van de Tongerlose monnik
Adriaan Geerincx een interessant
stukje kerkelijke geschiedenis van onze
stad.
j over de flats zijn niet
na de bouw ervan trok-
bij de gemeentelijke wo-
enst aan de bel. We noemen lek-
beschadigde metselwerk op de
sl, doorbuigende plafonds,
de bovenste verdiepingen,
klachten bleven regelmatig
tomen en werden verholpen met ?ie?S,U
1 uit het onderhoudsfonds van de
-ïmeentelijke woningfonds. Afdoende
maatregelen werden echter niet getrof
fen, omdat die dienst daar geen geld
voor had.
Onlangs is men bij de gemeente
toch tot de conclusie gekomen dat de
klachten te maken hebben met structu
rele bouwfouten. De gemeente praat in
dit verband over bouw- of systeemfou-
ten. Die fouten hebben te maken met
het gekozen bouwsysteem en dat was
in ’68 een systeem dat snel en goed
koop was revolutiebouw.
Verantwoordelijk
Wie was er nou verantwoordelijk
voor die fouten, voor dat bouwsysteem 'W
dat naar later bleek niet goed geweest
was? Was dat nou de bouwheer, de
bouwmeester, de uitvoerder? Vragen
die, gezien de opknapkosten, zeer ur
gent waren. Uitvoerders bleken failliet
en veel touwtrekkerij hield de zaak al
leen maar op. Uiteindelijk heeft de ge
meente dan besloten tot daadwerkelij
ke actie over te gaan. Ze weet-^ich
daarbij gesteund door het rijk. Het «ijk
wil immers gaan bijdragen in dé op
knapkosten voor een bedrag van
4.224.000,-. Het resterende bed
6.212.124,-, zal de gemeente op n
ten brengen. Daarvan komt een
drag van 2.400.000,- uit de pot
niet voorzienbare extra onderhou
kosten woningwetwoningen.
Zegt de gemeente ja
Onlangs hebben de bewoners van de
betrokken flats bericht van de
telijke woningdienst Tilburg
gen. Voor alle duidelijkheid
om drie flatgebouwen
351 flats. In dat schrijve!
meentelijke woningdienst
uitgegaan dat de geme
koord zal gaan met de ui
Onderhoudsplan
flatwoningen Stokhasselt
Voor onderhoudsplan 351 flat
woningen Stokhasselt aanvraag
om financiële steun uit fonds
bouw- en systeemfouten, doorge
zonden naar Hoofd Ing. Direc
teur, ontvangt Tilburg
1.424.000,-. Contact opnemen
met HID over eerder gedane toe
zegging dat gemeente 2,8 mil
joen aan financiële steun zou krij
gen.
Voorstel aan raad op 5-9-1983
krediet te voteren van
ƒ3.812.124,- voor onderhoud van
betreffende complex. Onrendabel
bedrag van ca. 2.400.000.- dek
ken uit reserve niet voorzienbare
extra onderhoudskosten woning
wetwoningen. Op 18-8-1983 in
commissie volkshuisvesting en mi
lieu... Bewoners schriftelijk en
mondeling informeren (bijeen
komsten op 31 augustus en 1 sep
tember).
Informatie
De bewoners zullen door de ge
meentelijke woningdienst nader geïn
formeerd worden en wel op 31 augus
tus en op 1 september van dit jaar. De
avonden worden gehouden in het wijk
centrum de IJpelaar. De avonden be
ginnen om 20.15 i\. Op die avond zul
len vertegenwoordigers van de aanne
mer ook aanwezig zijn. Alle reparaties
zullen huurprijsverhoging gaan inhou
den.
bracht tussen de buitenlaag en de bin-
nenlaag van die gevels.
Verder worden er v -
uitgevoerd, de kitvoege
tonelementen zullen v
den, de onderlinge
de betonelementen
zullen hersteld
we kinderkamerramen geplaatst
den en loszittend stukwerk zal
nieuwd worden. Tenslotte zullen
plafonds van de
in overleg met de
worden.
Ongemak
De reparaties zullen voor de bewo
ners het nodige ongemak opleveren,
geluidsoverlast bijvoorbeeld zal onver
mijdelijk zijn. Vooral het verwijderen
van het gevelmetselwerk zal nogal wat
lawaai gaan opleveren.
Planning
Naar verwachting zal aan iedere flat
ongeveer 6 maanden gewerkt worden.
Enige tijd geleden verscheen, alweer voor het zesde opeenvolgende
jaar, «De Lindeboom». Het is de titel van de Tilburgse jaarboeken, bun
dels met artikelen over aspecten van Tilburgs geschiedenis. Het jaarboek
wordt uitgegeven door de Archiefdienst van de gemeente Tilburg en staat
onder redactie van medewerkers van deze dienst, te weten Arajan van
Loon, Ronald Peeters, drs. Gerard Steijns en drs. Henk Stoepker.
Armenzorg
In een lang artikel «Armenzor
armoede in Tilburg voor 1800» uv
delt drs. Fons Plevo-
ken van de armoede in Ti
zeventiende en de achttienc
Ook toen al was de textieh
de belangrijkste broodwinning
burgers, zij het als huisnijverhe
lage lonen leidden in tijden van oorlog
en daaruit voortvloeiende voedsel
schaarste en hoge voedselprijzen tot
een snelle verpaupering van de volks
massa. Hiertoe droegen de in zo’n si
tuatie passende besmettelijke ziekten
uiteraard bij. In het vervolg van het ar
tikel schetst Plevoets hoe langzamer
hand een soort liefdadigheidsorganisa-
tie of armenzorg vorm krijgt. Van
oudsher werd deze charitas beoefend
door de katholieke kerk. In de loop
van de zeventiende eeuw vindt er bin
nen deze «Tafels van de Heilige
Geest» een toenemende secularisatie
plaats: (welgestelde) burgers gaan de
plaatsen der geestelijken innemen bij
de «armenraad». Vervolgens zien we,
zoals in die tijd overal in West-Europa
op vrijwel elk gebied - een steeds om-
vangrijker wordende overheidsbe
moeienis met de armenzorg: die zou
tenslotte, in de tweede helft van de
twintigste eeuw uitmonden in de ver
zorgingsstaat zoals wij die nu kennen.
Industriële archeologie
Een ander thema van hetzelfde on
derwerp behandelt de sociaal-histori-
cus drs. Ton Wagemakers: «Een mo
derne textielfabriek omstreeks 1830 -
een industrieel -archeologische recon
structie». Die moderne textielfabriek
was het bekende bedrijf van Pieter van
Dooren, aan de Hilvarenbeekseweg,
opgericht in 1825 en onder veel terech
te verontwaardiging in 1975 afgebro
ken. Als eerste in Tilburg plaatste Pie-
«L>e ter van Dooren in 1828 een stoomma-
de chine in zijn bedrijf - overigens een
ffen Jaar 'aler a' gevolgd door de gebroe-
mik ders Diepen, toen nog aan het Korvel-
plein gevestigd.
Nauwkeurig beschrijft Wagemakers
het moderne van Pieter van Dooren»,
Begrijpelijkerwijs zijn velen van ons het inmiddels vergeten, maar tochTilburg heeft
zijn opkomst en groei te danken gehad aan de industrie. In de eerste plaats natuurlijk de tex
tielindustrie maar daarnaast zijn er ook altijd andere sectoren van bedrijvigheid in onze stad
geweest. Sectoren die lang op de achtergrond zijn gebleven en als minder belangrijk werden
afgedaan. Desondanks leverde de grootste tak van industrie naast de textiel, de metaalsektor,
ook aan het begin van deze eeuw al de twee grootste bedrijven van Tilburg, bedrijven die, nu
de textielindustrie alweer lang geleden volstrekt roemloos ten onder is gegaan, op de dag van
vandaag nog steeds de twee grootste bedrijven van Tilburg vormen.
Bedrijven, zeggen we er nadrukkelijk bij, want de grootste werkgever van Tilburg is de
gemeente, wij met zijn allen dus. Maar daarna komen dan toch de Volt, die sinds een jaar of
drie Philips-Tilburg heet, met bijna tweeduizend mensen op de loonlijst en vervolgens het be
drijf waarvan u hierboven'een deel van de zuidgevel zietden Atteljee, ofwel de Hoofdwerk
plaats Tilburg der Nederlandse Spoorwegen.
Bij dit bedrijf, onze «overbuurman», werken momenteel ongeveer 750 mensen, waarmee
men weer terug is op het aantal van 80 jaar geleden.
Wanneer de Hoofdwerkplaats precies is opgericht schijnt moeilijk te achterhalen te zijn.
Ofschoon in de zestiger jaren der vorige eeuw het begrip «archief» al eeuwen bekend was,
blijkt ook uit recente wetenschappelijke publikaties onzekerheid omtrent de stichtingsdatum
het moet 1868 dan wel 1869 zijn geweest. In elk geval werd Tilburg in genoemde jaren, tussen
1860 en 1870, van een stad met alleen zandwegen als verbinding naar de buitenwereld tot een
centraal gelegen plaats met maar liefst vier spoorlijnen naar evenzovele windstreken. In 1863
kwam de eerste railverbinding met de buitenwereld tot stand, de spoorlijn vanuit Breda, ter
wijl in 1865 de lijn Tilburg-Boxtel-Eindhoven !-Venlo gereed was. In 1866 volgde de aanslui
ting Tilburg-Den Bosch terwijl in 1867 tenslotte een heuse internationale spoorwegverbin
ding tot stand kwam de lijn Tilburg-Turnhout-Leuven-Brussel, oftewel het Belslijntje.
Mede door de centrale ligging van Tilburg in het zuiden, werd hier al snel een onder-
houdswerkplaats van een der spoorwegmaatschappijen, de Maatschappij tot exploitatie van
Staatsspoorwegen gevestigd. Na de fusie van de grote landelijke spoorwegondernemingen en
de betrekkelijk snel daarop volgende overname door de staat der Nederlanden kregen de
mensen die op d’n atteljee werkten een vrij forse statusverhoginghoewel ze fabrieksarbei
ders waren konden ze zich tevens ambtenaren noemen. Dat verstevigde niet alleen het gevoel
van eigenwaarde der atteljee-mensen maar vooral ook, veel belangrijker, hun rechtspositie als
werknemer. Waar de gemiddelde textielarbeider betrekkelijk rechteloos was, met huid en
haar overgeleverd aan de textielbaron, wiens «lijfeigene» hij bijna was en die hem naar wille
keur kon ge- en verbieden - bij de mannen van het spoor lag dat even anders. (De arbeiders
in de andere metaalbedrijven namen wat hun sociale- en rechtspositie betreft zo’n beetje een
tussenstatus in ze waren beter af dan de textielarbeiders maar konden zich minder veroolo-
ven dat de N.S.-werkers). De mannen van het spoor hadden zich op vrij grote schaal georga
niseerd binnen de neutrale vakvereniging het N.V.V. Terwijl het de textielarbeiders op straffe
van onmiddellijk ontslag verboden was zich zelfs bij de werkgeversvriendelijke katholieke
vakbond aan te sluiten.
Het is ook allemaal te verklaren op de hoofdwerkplaats had men voornamelijk ge
schoolde vakmensen nodig en die waren in Tilburg niet voorhanden. Zodoende bestond het
grootste deel der werkplaatsarbeiders uit «import» van boven de Moerdijk. En bovenmoerdij
kers lieten zich ook toen al niet zo makkelijk de kaas van het brood eten als wij brave Bra
banders, waarbij de Tilburgers dan nog als extra volgzaam gelden. Voeg daarbij dat de meeste
spoormannen niet katholiek waren en de sociale kloof tussen nieuwkomers en inboorlingen
ligt in al zijn breedte voor ons.
Later, na 1900 werd die kloof nog verwijd door de oprichting van de woningbouwvereni
ging «Ontwikkeling» die ernaar streefde een eigen wijkje voor de Atteljee-werkers op te zet
ten. Door tegenwerking van het toenmalige gemeentebestuur mislukten deze plannen groten
deels maar toch heeft de wijk tussen Koestraat (nu N.S.-Plein), Zuid-Oosterstraat en En-
schotsestraat lang de naam «Rooie buurt» gedragen, door de vele spoormensen die er woon
den, o.a. in de 50 gerealiseerde huizen van «ontwikkeling».
Zoals gezegd is de hoofdwerkplaats altijd een belangrijke factor in de werkgelegenheid
voor Tilburg geweest. Vrij kort na de oprichting, omstreeks 1870, werkten er al 300 man. De
grootste personeelssterkte werd bereikt tijdens de Eerste Wereldoorlog, in de jaren 1915-
toen er zo’n 1600 mensen bij den Atteljee in dienst waren. Een naorlogs dieptepunt
d omstreks 1970 bereik, er werkten doen nog maar 650 arbeiders aan het N.S.-plein. Is de
aratie van treinrijtuigen maar zeer kort in het takenpakket van de hoofdwerkplaats geble-
de reparatie van locomotieven heeft er altijd toe behoordeerst de stoomlocs en later
de diesels, de diesel-electrische en de met electromotoren uitgeruste locs. Overigens wor-
zogenaamde dieselelectrische treinstellen, zoals die in ons land op de meeste enkel-
vakken rijden (Betuwelijn, Nijmegen-Venlo e.d.) in hun geheel, dus inclusief de rijtuig-
gerepareerd. Daar men elk mankement aan de NS-locomotieven moet kunnen repare-
n elk versleten onderdeel moet kunnen vervangen, heeft men op de hoofdwerkplaats in
aue faciliteiten en materialen om complete locomotieven te bouwen. Kortom, wat let
Piusplein 54
Tilburg
DE NIEUWE KOLLEKTIE
nu nog met extra
ag.
oe-
be-
an
is-