Ofb
Gezond of
en 1936
ongezond
Tilburg
tussen 1930
■1
1
HANDYMAN
Tilburg in Fragmenten
12.50
95
Afbouw subsidie Terra Nova
Hertz
Emme
Korvel Winkelstraat
EXPOSITIE
van een unieke collectie
OUDE KELIMS.
n irv"*-.
I Jfc-K ~1
1
s@ Koerier
•ktober 1982 pagina 36
7
Oplage: 75.900 ex.
JOEP STRAATMAN
Vrijdag en zaterdag
Iburg
de w
I grani
liddelf
rAArW
BEHANG
ct
Werk
in
Werkloos
De sterfte op 1.000 inwoners van de totale bevolking
Tilburg
Breda
Eindhoven
Den Bosch
Nederland
Gemeentelijke Demografische Documentatie, GD 3 'en 5, inwonertal respec
tievelijk sterfte 1930-1936.
Bron:
De zuigelingensterfte op 100 levend geborenen
Tilburg
Breda
Eindhoven
Den Bosch
Eigen reparatie-atelier
Doodsoorzaken
’30
’31
’32
’33
’34
’35
’36
75
86
BEGRAFENISONDERNEMING
43
47
37
45
58
43
51
Piusplein 54, TILBURG
\en
KREMERS ALUMINIUM RAMEN EN DEUREN
Renoveer en isoleer voor eens en altijd
Jules Verneweg 104.
Tel. 42.60.41 - 42.60.42
Perosistraat 87, 013-556344.
49
Van kleuren-T.V. tot stofzuigerzak
Speciaalzaak in Perzische
tapijten
NIEUW
zachte speculaasbollen
Meer dan 100jaar
V. Lieshout’s Bakkerijen
Hoefstraat 151 - Rozenstraat 54
Verse
roombroodjes
5 HALEN
4 BETALEN
Riool verstopt? Bel Jonkers Snelservice!
Ontstoppen, vernieuwen en reinigen met hogedrukapparatuur.
Laat ook tijdig uw schoorsteen vegen en gaska
chel of CV-ketel schoonmaken.
Voorkomen is altijd beter als...
Donderdag 14 oktober 1982
26e jaargang nr. 1283
o dat de stichting in
geleidelijk terugge-
4.72
5.62
4.40
4.59
4.90
4.38
4.58
45
74
77
39
92
26
80
Voor kwaliteit en service
ook na aankoop
67
17
70
68
17
75
41
12
137
55
16
89
61
24
75
tkantoor
intoorge-
28
8
175
37
9
128
56
8
104
42
99
100
21
41
6
166
te weten
elder».
Werkloos
’36-37
Werk
’34-’35
LAKVERF
diverse kleuren
3 kg-bussen,
samen
’N NIEUWE AUTOHUREN?
BELsBudgets 013433113
OBAM Tilburg bv Spoorlaan 175
7.83
8.52
7.48
7.46
7.77
7.60
7.23
7.57
7.11
7.52
6.53
6.59
6.07
6.13
4.66
3.01
2.98
3.58
3.89
2.53
3.67
47
80
87
47
houdt gedurende de hele
maand oktober
46
95
74
39
35
140
6.15
5.90
4.79
4.11
4.42
3.86
3.80
5.0
0.7
1.3
0.7
4.6
8.7
8.8
0.8
1.4
5.2
0.5
0.2
0.5
3.7
16.1
4.1
1.3
0.3
30
163
53
94
70
30
1930
1931
1932
1933
1934
1935
1936
1930
1931
1932
1933
1934
1935
1936
8.78
9.28
8.90
8.72
8.25
8.46
8.23
11.56
10.12
10.41
8.70
9.18
8.50
8.18
75
24
9.03
9.56
8.93
8.70
8.36
8.69
8.64
8.22
6.90
6.33
5.14
6.59
4.96
4.44
42
43
HJ Electrolux
onderdelen
Stadhuisplein 271, Tilburg
TeL 013 - 436877
n van de Zusters
hardnekkigheid
Meld.
de hoek van
ebouwd en in
DENISSEN
Wilhelminapark 127
Tel. 42.55.25 b.g.g. 43.33.70
ƒ0,89
ƒ0,09
ƒ0,04
ƒ0,09
ƒ0,63
ƒ2,77
ƒ0,70
ƒ0,23
ƒ0,05
lalyse die
et uitzon-
subsidië-
officiële dealer
vurg e.o. voor
personenwagens.
Bron: Gemeentelijk
en aantal lev
Uitgave: De Tilburgse Koerier bv
Dir. T. de Beer-Douwes
g 259-261
slplein) - TILBURG
1754
De enige offi,
voor Tilbur*
Alfa Romeo-per
perkje
-.;unt constateren, deel uit te maken van een nogal chaotisch straatbeeld:
ingswerkzaamheden op het kruispunt Willem II-straat-Telegraafstraat-Post-
t in 1957.
ragment behoorde
iefde aan de Oude
een aantal inzendsters I
lijk sociaal cultur
activiteiten orgar
Noordhoekring 19, Tilburg
Tel. 013-422584
Enkele voorbeelden om bij Hertz te huren:
speciaal weekend-tarief va 139,-, incl.
alle km’s. BTW en verzekering
bij ons huren op een andere plaats
achterlaten -
Hertz Autoverhuur
(Auto-Nellerj)
Hoek Ringbaan West-Hart v. Brabantl
Tilburg-Tel. 013-637//
Redactie - advertentie-afdeling
en administratie:
N.S. Plein 14
5014 DA Tilburg
Tel. 013/430783-430898
Sluitingstermijn voor advertenties
redactie dinsdagavond 22.00 uur.^
in op de
trzaken in
cl overge
ef dat de be-
i zijn: de be
~r en ander
al jaren het betere adres voor oosterse tapijten
Alle tapijten worden geleverd met certifikaat van echtheid.
Keuze uit 1 000-den
10 tot 30% lager dan elders
Ruime sortering ambachtelijk tin
DE ZEEUW
TAPIJTEN
Kunt u naar een ani-
ïrschijnt «Een onderzoek
Iburg 1930-1936» van de
lent van het Moller Insti-
tgegeven door de Ka-
hijnt in de reeks Bra-
J. van LOON-OTTEN
Hasseltstraat 178
Weekblad voor
het Hart van Brabant
o
voel van ver-
i werklozen»,
iigende monotonie en
itenheid». Ter illustra-
ingekorte ingezon-
men.
Bron: Verslagen GG GD 1930-1936, passim.
Opmerkingen betreffende tabel: besmettelijke
mellitus
enkele of dubbele beglazing (10 j. gar.)
eigen vakkundige montageteams
ook in kleur leverbaar
raadpleeg ons vrijblijvend bij u thuis
Bols en Kooi jmanbv
Doelenstraat 42. Hilvarenbeek
Telefoon 04255-2901
elijke ziekten incl. tuberculose; diabetes
suikerziekte; andere ziekten inclusief
de ongevallen.
afgebouwd. Het bedrag
»p de begroting) wordt g
Uitgaven, met betrekking tot de post voeding, door gezinnen met en zonder
werk (per week in guldens en van de totale uitgaven)
Een nieuw Hertz-station In Tilburg
vanaf 15 t e m. 30 oktober geeft Hertz
1O% korting
op alle autohuren
eente
zondere
den naar
ilburg.
jning dat Terra
ist, zonder over-
.vuvu kan voort-
J*n wel ver-
Bij 'n overlijden in uw familie,'
zowel ’s nachts als overdag, belti
I u eerst ons, wij nemen al de zor-<
gen, betreffende de begrafenis of
eventueel crematie van u over
Korvelseweg
(nabij Korvelp
Tel. 013-4247
WIJ reinigen en
repareren alle
oosterse tapijten
Tevens verzorgen wij de begrafenissen
voor de protestantse begrafenison
derneming.
Tel. 42.55.25, b.g.g. 43.33.70
ALLEEN DEZE WEEK
Damesgemakschoen met steun
van soepelzacht leder, in 2 wijdte-
maten en 2 hakhoogten. Dus: Dat past Iedereen.
Maten 36 t/m 42. In Zwart lak en zwart leer
en in blauw leer Let op: Bekend merk.
Kost normaal: 79,90 ja
HALVEPRIJS 9 V - wJ 33
Melk, pap
Kaas
Eieren
Natuurboter
Margarine
Brood
Vlees
irele Verse groenten
>ani- Fruit
w
Verschijnt in geheel Tilburg
Goirle - Riel - Loon op Zand
Udenhout - Berkel Enschot
Oisterwijk - Moergestel en
Hilvarenbeek
dieerd via het bejaardenwerk van de
diakonie der Hervormde Gemee
Tilburg en Goirle. Voor bijze
cursussen kan verwezen worder
de Stichting Bejaardenwerk Tilu,
Het college is van mer:~2 J
Nova ook in de toekomst, zono~,
heidssteun, haar activiteiten kan
zetten. De cursusprijs zou dan
hoogd moeten worden met een door
berekening van de indirecte kosten.
Ook zou men een strikt minimum
moeten hanteren wat betreft het aantal
deelnemers aan een cursus en de per
soneelsformatie met één functionaris
moeten verminderen.
%E TILBURGSE KOERIER^
Oprichter: J.H.G. de Beer
Opzet
In het onderzoek wordt in het «woord
vooraf» opgemerkt dat tegenwoordig
de jaren dertig weer meer in de belang
stelling komen. Dit zou te verklaren
zijn vanwege het feit dat de huidige so-
ciaal-economische toestand veel gelij
kenis vertoont met die van de jaren
dertig. Daarnaast wordt in het onder
zoek opgemerkt dat het economische
aspect van die tijd al vele malen be
licht is, maar dat er nog weinig aan
dacht geschonken is aan het sociale as
pect van de crisis in de jaren dertig.
Het onderzoek van J.M. Royackers be
oogt dat laatste aspect aan bod te laten
komen. In het onderzoek wordt ge
tracht een antwoord te geven op de
vraag in hoeverre de crisis, met als be
langrijkste kenmerk een sterke stijging
van de werkloosheid, de gezondheids
toestand in Tilburg gedurende de pe
riode 1930-1936 heeft beïnvloed.
De crisis in
de jaren dertig
Dit is de titel van het eerste hoofdstuk
en gaat over de oorzaken en gevolgen
van de crisis. De crisis is ook duidelijk
voelbaar in Tilburg. Dit hangt volgens
de onderzoeker nauw samen met de
economische structuur van Tilburg.
Tilburg was voor een groot deel- wat
economische activiteiten betreft, aan
gewezen op de textielindustrie. Veel
van die textiel werd geëxporteerd naar
het buitenland. Om de concurrentie
het hoofd te kunnen bieden, werd er
vaak overgegaan tot loonsverlagingen,
arbeidstijdverkortingen en ontslagen.
Het zijn dus vooral de arbeiders die de
gevolgen van de crisis moeten dragen
en zij ook worden in het bijzonder g(
troffen door ontslagen. I
arbeider kwam met veel minder geld
zitten en moest toch maar zien rond
tomen. Een arbeider
verdiende in 1935 zo ror
scholen onder controle van twee
schoolartsen. Hoeveel scholen er niet
onder controle staan, vermeldt de, on
derzoeker niet. Verder wordt in 1929
het nieuwe (inmiddels alweer afgebro-
Elisabeth-ziekenhuis geopend en
aan 250 zieken geneeskundige
verzorging, in 1932 had het ziekenhuis
inmiddels 300 bedden. In die tijd is er
in Tilburg zeker een tekort aan huis
artsen, tandartsen, apothekers en ver
loskundigen. Ook de Kruisverenigin
gen dragen hun steen bij aan het vor
men van de gezondheidszorg in Til
burg en richten zich vooral op her hoge
zuigelingensterftecijfer. Tenslotte
merkt de onderzoeker de positieve het sterftecijfer in de crisis
werking van de in 1903 opgenchte verder wordt teruggedn.
Gezondheid-- -
rechtstreekse verkoop af fabriek
worden op maat gemaakt
dubbele dichting tegen tocht
vragen geen onderhoud
jke Demografische Documentatie, GD 5, sterfte beneden 1 jaar
levendgeborenen, 1930-1936.
wolhandelaren,
pakte wolstalen
Tot 1964. het jaar waarin het nieuwe postkantoor aan de Spoorlaan in gebruik werd
gesteld, was het kruispunt Willem II-straat-Telegraafstraat ook een van de drukste
plaatsen in de stad, zij het dat het er toen nog meer krioelde van fietsers dan van
automobilisten. Het stukje Telegraafstraat ter hoogte van het postkantoor was des
tijds, evenals Noordstraat en Lange Schijfstraat, geplaveid met een verraderlijke
soort blauwzwarte kasseien (basaltklinkers?), waarop je als fietser bij het geringste
regenbuitje onderuitging. Het was ook de glorietijd van de PTT-harmonie, die ’s
avonds in het postkantoor placht te repeteren en ook vandaar uittrok, in de gewone
bestellersuniformen: het grootste deel van ’t jaar zwart met rode biesjes en ’s zo
mers in het fris groen, eveneens met rood afgebiesd.
Achter het postkantoor, doorlopend van Telegraafstraat naar Spoorlaan, bevonden
zich de telefooncentrale, in de laatste oorlogsdagen door de mof «gesprengt» en op
dezelfde plaats herbouwd, en het gebouw van de technische dienst. Deze beide ge
bouwen staan er nu nog. In de plaats van het in 1975 afgebroken hoofdpostk
treffen we nu een weinig herbergzaam perkje aan benevens een nieuw kant
houw van wat tegenwoordig «PTT-telecommunicatie» heet.
Nog heel kort- we dreigen allengs deze hele pagina in beslag te gaan nemen- iets
over wat er verder op de foto staat. Links naast het postkantoor zien we de voorma
lige synagoge van de kleine joodse gemeenschap in Tilburg. Deze kerk werd in
1873 gebouwd en was tot in de jaren zestig als synagoge in gebruik. Vervolgens
heeft ze enkele jaren leeggestaan waarna de ironie van het lot heeft gewild dat er
een moskee voor onze Turkse stadsgenoten in werd ondergebracht. Het gebouw,
waarvoor zo’n tien jaar geleden eveneens afbraakplannen bestonden, is inmiddels
eigendom van de gemeente Tilburg.
Helemaal op de achtergrond zien we nog een stukje van de goederenloods van van
Gend Loos aan de Sportlaan.
Tilburg in fragmenten is een serie van de Tilburgse Koerier in samenwerking met
Ronald Peters van de gemeentelijke Archiefdienst. Gedurende enige tijd zullen er
in de Tilburgse Koerier wekelijkse foto’s verschijnen waarop een gedeelte van een
gebouw of straatsituatie staat afgebeeld uit het na-oorlogse satdsbeeld. Aan u, lezer,
is vervolgens de opdracht uit te maken waar de afgebeelde fragmenten bijhoren.
Onder de inzenders van de juiste oplossing wordt wekelijks een prijs verloot, die ter
beschikking wordt gesteld door Boekhandel Gianotten. De prijs bestaat uit één van
de drie door Boekhandel Gianotten uitgegeven fotoboeken over Tilburg, te
«Tilburg in Beeld 1865-1945», «Tilburg van boven» en «Ge waart maar arbei
Uw oplossing moet u uiterlijk op dinsdag 19 oktober, 18.00 uur deponeren bij de
burelen van de Tilburgse Koerier. Op de envelop dient U duidelijk te vernielden
«Tilburg in fragmenten». De winnaar krijgt bericht van de Tilburgse Koerier. Over
de uitslag wordt geen correspondentie gevoerd. Ook nadere inlichtingen over de af
gebeelde stadszichten blijven van harte welkom, maar wilt u ons die dan schriftelijk
geven? Wij wensen u ook deze keer veel genoegen en succes met het thuisbrengen
van onderstaand Tilburgs fragment. De winnaar van vorige week is Walter Panis,
Prof. Gimbrèrelaan 153, 5037 EJ Tilburg. Hij heeft van ons bericht ontvangen.
Terug in de tijd. In 1929, om precies te zijn op 24 oktober,
stortte de beurs in New York in elkaar. Enkele dagen daama
deden de gevolgen van die «beurskrach» zich voelen in Euro
pa en ook in Nederland. Van de ene dag op de andere werd
het geld veel minder waard. Banken werden bestormd, ieder
een wilde zijn geld opnemen, zodat de banken met niets ble
ven zitten. De economie werd ontwricht, ontslagen waren er
bij de vleet, mensen zagen hun bezit op korte termijn ver
dwijnen als sneeuw voor de zon. Er werden zelfs zelfmoorden
gepleegd om aan de om zich heen grijpende malaise te ont
komen.
Stelt u zich voor: 1930 in Tilburg. Hoe ging het hier in die
tijd met de gevolgen van die crisis? Om preciezer te zijn: wel
ke invloed heeft de crisis gehad op de gezondheid van de Til
burgse bevolking in de tijd van 1930 tot 1936?
Vandaag, donderdag 14 oktober 1982, kunt u daar een ant
woord op krijgen. Want vandaag ver
naar de gezondheidstoestand in Tilt
hand van J.M. Royackers, oud-studer..
tuut Tilburg. Het onderzoek wordt uitg
tholieke Leergangen Tilburg en verschi
bantse Historische Cahiers.
1,53
ƒ0,24
ƒ0,40
ƒ0,24
ƒ1,40
ƒ2,65
ƒ2,67
ƒ0,25
ƒ0,43
Bronnen: Schoenmakers, passim; Van Poppel, passim.
week, een werkloze arbeider moest het
met steun en liefdadigheid doen met
ongeveer 17,- per week. In 1932 haal
de nog geen 60% van werkende arbei
ders de volledige werkweek van 48 uur.
Hoeveel werklozen er in die tijd pre- ken)
cies waren, wordt in het onderzoek /biedt
niet vermeld. Die verlaging van in
komsten heeft een verandering in het
voedingspatroon tot gevolg.
In het algemeen blijkt volgens de on
derzoeker overduidelijk dat het werk
loze gezin door de lage inkomsten een
flifke stap terug moet doen en nauwe-
lij,het hoofd boven water kan hou
den.
Een beeld van de
gezondheidstoestand in
Tilburg tijdens de crisisjaren
Dit is de titel van het tweede hoofd
stuk en hierin wordt aandacht ge
schonken aan de woningtoestand, de
technisch-hygiënische voorzieningen
in Tilburg en de gezondheidszorg.
Over de woningtoestand geeft de on
derzoeker de volgende samenvatting.
«Resumerend kan worden gesteld dat
enerzijds de woningtoestand nog vaak
onvoldoende is (ongezonde kleine wo
ningen», anderzijds dat er positieve
ontwikkelingen kunnen worden gesig
naleerd met betrekking tot de huisves
ting van de Tilburgse bevolking (er
komt een steeds groter aantal 4-6-ka-
merwoningen in verhouding tot de to
tale woningvoorraad)». De technisch-
hygiënische voorzieningen gaan over
de drinkwatervoorziening, de riolering
en het óphalen van het huisvuil. Con
cluderend zegt de onderzoeker dat de
toestand, vergeleken met vijfentwintig
bijzonder ge- jaar geleden, sterk verbeterd is, maar
De ontslagen nog niet optimaal kan genoemd wor-
minder geld te J—
die werk had,
Mid de 30,- per
Concluderend stelt de onderzoeker dat
het sterftecijfer in de crisisjaren steeds
Irongen, maar
dat het sterftecijfer van zuigelingen
hoog blijft.
De invloed van de crisis op de
gezondheidstoestand
De vraag die de onderzoeker zich in
het laatste hoofdstuk stelt, is de vol-
v>>9>sj<ucu. iii uuix gende: «Geeft het ziekte-en sterftever-
mrg tamelijk lage f nu b aJde tendensen te
:n Eindhoven kent di/kunnen ^orden toegeschreven aan
de heersende crisis?» Hij komt tot de
voorzichtige conclusie dat indien er
geen sprake zou zijn geweest van de
crisis, het zuigelingensterftecijfer ster
ker zou zijn gedaald.
Verder merkt de onderzoeker op dat er
uiiuc, zoeker de
/an de in 1903
idscommissie op.
Het ziekte- en sterfteverloop
in Tilburg in 1930-1936
In dit deel van het tweede hoofdstuk
wordt allereerst ingegaan op het sterf
tecijfer tijdens de crisisjaren. In deze
periode kent Tilbv -
sterftecijfers. Alleen uuuuuw..
lagere cijfers.
Dit is reden voor de onderzoeker om
te spreken van een relatief goede ge
zondheidstoestand van de Tilburgse
bevolking. Wel wordt opgemerkt in
het onderzoek, dat het sterftecijfer van
zuigelingen in Tilburg minder sn^|
daalt als in vergelijkbare steden. In
1936 blijkt Tilburg, vergeleken met
Breda, Eindhoven en Den Bosch, het
hoogste cijfer te hebben.
Verder gaat het onderzoek i._
meest voorkomende doodsoon
Tilburg. Wij hebben de tabel
nomen. Uit de tabel blijkt
langrijkste doodsoorzaken zijn: de be
smettelijke ziekten, kanker en andere
kwaadaardige gezwellen, hartziekten
en ziekten van de ademhalingsorga
nen. De hartziekten gaan steeds meer
slachtoffers eisen.
De subsidiëring van Terra Nova wordt a'
1982 ontving, 400.000.- (het tekort op
bracht tot niets per 1 juli 1984.
De stichting sociaal cultureel centrum Terra Nova is een stedeli
instelling die een breed scala van educatieve en recreatieve
seert.
Besmettelijke ziekten
Diabetes mellitus
Kanker e.a. kwaadaardige gezwel
len
Hersenbloeding
Ziekten v.h. hart
Ziekten v.d. ademhalingsorganen
Ziekten v. zwangerschap, baring
en kraambed
Aangeb. lichaamszwakte en -ge
breken, vroeggeboorte, enz.
Ouderdom
Zelfmoord
Andere ziekten
Zij richt zich het alle lagen van de be
volking. De activiteiten zijn niet ge
richt op één of meer achterstandscate-
gorieën of het wegnemen van achter
standssituaties. Tot deze conclusie
komt het college van burgemeester en
wethouders na een beleidsana
dit jaar werd uitgevoerd. Met
dering van één onderdeel is s
ring van de door de stichting georgani
seerde activiteiten niet in overeenstem
ming met het gemeentelijke subsidie
beleid voor deze sector.
De uitzondering is de bejaardensocië
teit. Het bejaardenwerk bij Terra No
va wordt echter al (beperkt) gesubsi-
Het rustig ogende fragment van vorige week blijkt, zoals u op de «complete» foto
hierboven kunt constateren, deel uit te maken van een nogal chaotisch straatbeeld:
straat i
Het fragment behoorde dus niet bij het klooster- en scholencomplex
van Liefde aan de Oude DijkKloosterstraat, zoals met aanhoudende I:
door een aantal inzendsters bij opeenvolgende fragmenten wordt veronderst
Het maakt daarentegen deel uit van het oude hoofdpostkantoor dat op
Willem Il-straat en Telegraafstraat was gelegen. Het werd in 1910 gel
1975, ondanks protesten van vele zijden weer afgebroken. In de Willem ll-straat
was de korte zijde van het gebouw, die op de foto zichtbaar is. Aan de linkerkant,
nauwelijks zichtbaar, bevond zich de ingang voor de bestellers; hier stonden de be
kende degelijke herenfietsen in de gang, met de rode strip op het frame ten teken
dat het hier om een dienstrijwiel ging. Iets meer naar rechts zien we de later aange
brachte brieven- en pakketpostbus met de bronzen deur en daarnaast drie exempla
ren van de eerste modellenreeks postzegel- en briefkaartautomaten.
In de Telegraafstraat bevond zich de «lange kant» van het postkantoor met vlak om
de hoek de hoofdingang. Naast deze hoofdingang was rechts de voordeur van de di
recteurswoning - in die tijd plachten dergelijke functionarissen nog «boven de
zaak» te wonen (zoals b.v. ook de stationschef boven het station: zodoende was de
verantwoordelijke man altijd bij de hand).
Wanneer men het gebouw via de hoofdingang betrad, was er meteen links nog
voordat een aantal granieten treden en een draaideur toegang tot de centrale hal
verschaften, een middelgrote ruimte waar zich o.a. de postbussen bevonden. Ook
was hier een soort klein postkantoor gevestigd waar men op de zondagochtenden
terecht kon voor bepaalde verrichtingen, waarschijnlijk een service voor de lokale
»n, wier automobielen met de in nachtblauwe kartonnen kokertjes ver
ten op de achterbank, altijd in de buurt van het postkantoor te vinden
met meer stelligheid beweerd kan wor
den dat de geestelijke gezondheid van
velen door de crisis flink is aangetast.
In dit verband worden citaten aange
haald waaruit zou moeten blijken dat
de geestelijke gezondheid inderdaad
aan aantasting onderhevig is. Er wordt
gesproken over «een geve*1
suffing bij grote aantallen
over «ontmoedig*’"
wanhopige gelaten..
tie worden ook drie
den brieven opgenomen.
Besluit
De onderzoeker eindigt met een be
sluit. Daarin stelt hij dat de economi
sche crisis de lichamelijke gezond
heidstoestand in Tilburg nauwelijks
beïnvloed heeft. Het sterftecijfer blijft
dalen, de gezondheidszorg gaat steeds
beter functioneren. Sociaal gezien heb
ben de gezinnen en de vele werklozen
het in de genoemde periode volgens de
onderzoeker erg moeilijk gehad. Let
terlijk: «Het gevoel niet meer in deze
samenleving nodig te zijn, met wille
keur te worden behandeld met betrek
king tot steunaanvragen, rond moeten
komen van een sterk verschraald inko
men; het zijn allemaal gevolgen van
een diep op de economie inwerkende
crisis in de jaren dertig. Deze gevolgen
hebben waarschijnlijk geleid tot een
ernstige aantasting van de geestelijke
gezondheidstoestand van een aantal
crisisslachtoffers in Tilburg, al is dit
niet met cijfermateriaal hard te ma
ken».
Het besluit van de onderzoeker is ten
dele terecht. Wat betreft het lichame
lijke aspect van de gezondheidstoe
stand, draagt hij voldoende materiaal
aan om zijn besluit te rechtvaardigen.
Wat de conclusie betreft over de
geestelijke gezondheidstoestand: deze
valt uit de lucht. De conclusie is voor
de hand liggend, maar wordt in het on
derzoek zeker niet teruggevonden. Dat
men met deze conclusie erg voorzichtig
moet zijn volgens de onderzoeker, is
natuurlijk waar, maar een conclusie
trekken uit iets wat nauwelijks aan de
orde komt, is natuurlijk op zich al een
hachelijke onderneming. Meer cijfer
materiaal ten aanzien van deze voor
zichtige conclusie is nodig en het
wordt uit het onderzoek ook niet dui
delijk of de onderzoeker daar naar ge
zocht heeft.
Al met al is het onderzoek toch de
moeite waard om eens door te lezen,
omdat het een aardig beeld geeft van
de tijd 1930-1936. Het overvloedige
cijfermateriaal helpt daarbij.
tand,
geled
nog
den.
De gezondheidszorg begint in de jaren
dertig-zesendertig tot ontwikkeling te
komen. In 1933 staan er in Tilburg 59
