Een aantal decennia onderwijs in Tilburg
Stichting Musische
Vorming Tilburg
z
L"
Woensdag 3 maart 1982
Jubileumuitgave - 45
dag 3 maart 1982
>oossens.
en
Mgr.
kath.
Uitbreidingen
imeren
1/ Metselen
DUVELHOK
it van
vijs
men
Tilbi
Beeldhouwen - Duvelhok, werkcentrum voor beeldende vorming.
jlburg
opgeric
cursuss
gegev
bare
rast
:rd
spekten at
n het
De opr
Amster
Hij i
15-jr
narit
i voor
.K.V.).
R.K.
en in
isatie voor
Willem II var
van Koning Wil-
leis-Raadhuis).
tuatie biedt werkgel
5.000 personen en
toch een van de
kwetst.
dat de
’X
priester
ktief in
bladen
iprichter van de Kath.
sctor van 1912-1920 (fo
ei. leergangen).
in de
waar 1
de ontwikkeling^
euwe onderwijsui.
liet afgelopen is;
Dr. Moller, op~
Leergangen, rectc
to: kath.
Prof. Dr. Goossens, rector van de
leergangen van 1920-1956. (foto:
kath. leergangen).
i in
tse
uiten die begint
1968 vloed' van
ingen Ge- linj
iergebracht
■sschool en
tarnen hiermee
nd te staan.
Villa van Mgr. Prof. Dr. Goossens,
Bosscheweg 341. Tot aan 1964 zetel
van het rectoraat en onderwijsadmi
nistratie, tevens lesgebouw. De villa
is afgebroken in 1965. (foto: kath.
leergangen).
getroffen moeten worden kan met in
gang van het nieuwe seizoen het totale
gebouw adequaat funktioneren. Van
belang is nog op te merken dat ook
atelier ’t Heks deel uitmaakt van het
kinderfilmcircuit, twee maal per
maand op donderdag.
4ing voor Limburg startte in ’79 met
113 studenten. Het bestuur daarvan
vormde een personele unie met het be
stuur van de Katholieke Leergangen in
Tilburg. Eveneens in 1979 werd als
projekt in het kader van de herstructu
rering MHNO-MSPO het A.G.-insti-
‘tuut opgericht voor de middelbare be
roepsopleiding voor assisterende be
roepen in de gezondheidszorg.
Er werd met 59 studenten t
De parttime opleiding voor
J kersassistenten werd k
verband van het Dr.
sutuut en onder
e A.G.-institui
ue tak van de
1980 de Academie
met 105 studenten.
Steunfunktie kunstzinnige
vorming (afd. BSV)
De steunfunktieafdeling, gevestigd op
de le etage van het centraal bureau,
geeft ondersteuning ten behoeve van
onderwijs en sociaal-kultureel werk in
Tilburg en omgeving. Daardoor is het
o.a. mogelijk theatervoorstellingen en
produkties op het gebied van dans, mi
me, muziek, film, audio-visuals etc. ten
behoeve van leerlingenkursisten in het
onderwijsVormingsprogramma op te
nemen. Darnaast kan met behulp van
professionele kunstenaars vorm gege
ven worden aan projekten op gebied
van de beeldende, audio-visuele, dra
matische, dansante en literaire vor
ming.
Rijks H.B.S. Koning
1866-1934 in het paleis
lem II (thans Pak
centrale
een
het
rming (te-
zeefdruk,
plastisch
-, meubel-
rmgeving in me-
J, fotofilnWideo-
rmgeving). Het is de
ing van het Duvelhok om
lagen weg verder te gaan en
en te verbeteren, zowel
als in de diepte, daar
is. Kwaliteit in de be-
filmcircuit. Elke le en 3e vrijdag van
de maand worden voor kinderen van
belang zijnde films vertoond die voor-
en nabesproken worden zodat dieper
op inhoud en vorm van de film inge
gaan kan worden.
Atelier de Schuur
Atelier de Schuur is gelegen achter
wijkcentrum De Kasteelhoeve. Het is
een op zichzelfstaande ruimte die hele
maal ingericht is voor kursussen op
beeldend terrein. De nadruk in het
programma ligt op tekenen en schilde
ren met als aparte onderdelen: 2-di-
mensionale vormgeving, stilleven, mo-
delkop. Daarbinnen wordt gewerkt
met zeer uiteenlopende technieken als
olieverf, gouache, aquarel. Naast kur
sussen keramiek en textiel is er ook
een kennismakingskursus die erop ge
richt is mensen in te leiden in en te in
formeren over de diverse vakgebieden.
Atelier de Schuur heeft grote aandacht
voor kinderen en jongeren getuige de
atelier-deelname aan het kinderfilm
circuit. Elke 2e en 4e maandag van de
maand worden de films vertoond.
De stichting, die is opgericht op 31 mei 1974, zette de aktiviteiten voort van
de stichting kunstzinnige vorming Tilburg, alsmede van werkcentrum voor
beeldende vorming ’Duvelhok’ en kaderkursus kunstzinnige vorming, die
beide resorteerden onder stichting sociaal cultureel centrum ’Terra Nova’.
Kortom het totale werkveld van de kunstzinnige vorming Tilburg kreeg de
naam Stichting Musische Vorming Tilburg mee. De stichting groeide nadien
uit tot een vijftal ateliers die kursussen verzorgen op beeldend, audio-visueel
en theater-gebied terwijl tevens een steunfunktie-afdeling (afd. BSV) onder
steuning geeft ten behoeve van onderwijs en sociaal-kultureel werk in Til
burg en omgeving.
Daarnaast biedt het ruime aanbod van
studiemogelijkheden een enorme kans
aan de Tilburgse bevolking. In diverse
andere steden en plaatsen zijn de stu
diemogelijkheden aanzienlijk geringer
en de feiten wijzen uit dat men dan
minder snel aan de een of andere stu-
begint. Ook de stimulerende in-
uvU «ui de diverse onderwijsinstel-
igen op het kulturele leven van Til
burg is van een niet te onderschatten
betekenis.
eerste
Leergangen waren nogal verward. 1
aantal cursussen werd verspreid
Brabant gegeven, vooral in Den Bo:
In 1916 verhuisde men naar Tilburg
irichter en eerste rector was
irdammer. Dr. H.W.E. M
Hij werd in 1869 geboren en ging op
15-jarige leeftijd naar het klein-semi-
narie van de jezuïeten in Culembor
In 1901 trad hij uit de Sociëit van
jezuïeten - hij was nog niet tot pi
te wor- gewijd en huwde. Hij was akt
k het onderwijs, richtte diverse b
ibneks- schreef leerboeken,
tnahse- .i
gegeven
igeri of
:zet
begonnen,
or apothe-
losgemaakt uit
r. Struycken In-
srgebracht bij het nieu-
mt. Als laatste loot aan
e leergangen startte in
smie voor Journalistiek
Het was een man met een ongelooflij
ke energie maar nogal moeilijk en ach
terdochtig in de omgang. Iemand die
vaardi
ren). Bepa
atelier int
Musische
langs
seerd van
ontwikkeling
wel nog vele
het eerste decennium van 1900 won
bepaalde katholieke kringen de
overtuiging aan kracht om het katho
lieke deel van‘de Nederlandse bevol
king (en daarmee wordt vooral het zui
den bedoeld) geestelijk en kultureel te
verheffen. Met name het zuidelijk deel
van Nederland: Brabant en Limburg
werd nogal ten achter gesteld met de
midden en noordelijke provincies.
De ministeries Kuyper (1901-1905) en
Heemskerk (1909-1913) hadden oog
ien en wensen van het ka-
Iksdeel en die ministeries
oge mate verantwoordelijk
gunstige politieke klimaat
geestelijke en kulturele ver-
estalte kon gaan krijgen.
j werden er diverse katholie-
>onden opgericht waaruit blijkt
katholieke volksdeel van Nee
1 begon te ontwaken en de
en de sociale wetgeving
rende Tilburg en Brabant moesten im
mers een adequate opleiding kunnen
volgen. In 1916 werd vervolgens in
Waalwijk een R.K. Middelbare Han-
delsdagschool opgericht.
Tussen 1917 en 1919 werden er acht
R.K. middelbare scholen gesticht in
Eindhoven, Helmond, Den Bosch
Breda. Het is in deze sfeer dat de Ka
tholieke Leergangen werden opgericht
en wel in 1912.
In 1961 werd i
Elizabethziekt
opleiding
teraoenug in uc uiusang. icuuuiu uiv ®us Leerl
niet zo rijk was aan vaardigheden op begon met 40 le
sociaal gebied. In 1920, op allerzielen- 'e °P
dag nam Moller na diverse strubbelin-
gen met bestuur en curatorium onts
en ging verder in de politiek: zowel op
1 plaatselijk nivo en later als lid van de
tweede kamer.
Mgr. Dr. Th. Goossens volgde Moller
als rector op.
Atelier ’t Heks
Gelegen in Tilburg Noord vormt het
een belangrijke voorziening in de reeks
van sociaal-kulturele mogelijkheden.
Door interne aanpassing van het ge
bouw worden volwaardige werkate-
liers gerealiseerd voor tekenschil
deren, textiele vormgeving, keramische
en ruimtelijke vormgeving (kopboetse-
ren). Bepalend voor de plaats die het
meemt binnen de Stichting
Vorming Tilburg is er on
een werktheater ruimte gereali-
waaruit een nieuwe theater-
kan plaatsvinden. Hoe-
specifieke voorzieningen
Het zal de lezer duidelijk geworden
zijn dat de Katholieke Leergangen in
Tilburg gezorgd hebben voor een ge
weldige ontwikkeling op onderwijsge
bied. Hierbij dient tevens vermeld te
worden dat ook de gemeente een erg
aktieve rol gespeeld heeft en nog
steeds speelt in het aantrekken en ini
tiëren van nieuwe onderwijsinstituten.
We hebben de verkeersacademie nog
niet vernoemd, ook de bibliotheek- en
documentatie-Academie moet vermeld
worden, evenals de Academie Mens-
Arbeid en de Hotelschool; we zullen
beslist wel wat vergeten hebben.
p Er was hard aan de uitbreiding van de
Leergangèn gewerkt en nadat in 1918
Tilburg definitief de strijd om de zetel
j van Den Bosch gewonnen had, werden
er de volgende cursussen gegeven:
Ned. MO-A en -B; Frans LO, MO-A
en -B; Duits MO-A en -B; Engels LO,
1 MO-A en -B; Spaans; Klassieke talen;
j| Geschiedenis MO; Aardrijkskunde
MO; Natuurwetenschappen voor K
III; Wiskunde LO, KI en KV; Pedago-
giek en Boekhouden MO. Men leidde
ook nog op voor het Staatsexamen en
er was een leergang biologie in voorbe
reiding. In totaal waren er toen 143
cursisten voor de genoemde cursussen
ingeschreven. Toch wel wat weinig
naast zo’n groot aanbod van mogelijk
heden.
In 1918 werd ook opgericht het Con
servatorium voor Muziek en in 1920
ciale Aktie; 1909: het Bureau
R.K. Vakorganisaties (later N.I
In 1915 werd de Algemeene
Werkgevers vereeniging opgericht
1918 de Landelijke Organis
Werkers in de Landbouw.
Het bruist van aktiviteiten in het ka
tholieke wereldje in Nederland en Til- De Katholieke Leergangen'
burg zal daar niet onberoerd door blij
ven. Het katholieke volksdeel begon de Katholieke
een strijdbare houding aan te nemen L Jwaren noga] verward. Een
A A ^en de aanvallen op het kathohcis- cgursussen we°d verspreid in
SekZ 'volksdeel'en'^ie ^nis^teries Het is ook rond deze tijd dat het bij-
zijn in hoge mate verantwoordelijk zonder onderwijs vocht voor gelijkstel- pe opj^ter en eerste rector wasteen
voor het gunstige politieke khmaat mg,met het Openbarew onderwijs en in Ams£rdammer, Dr. H.W.E. Moller,
waarin die geestelijke en kulturele ver- 1920 was die gelijkstelling er. In 1914 u;;j 102o
heffing gestalte kon gaan krijgen, werd toen opgericht «Ons Handelson-
Rond 1910 werden er diverse katholie- derwijs» in de provincie Noord-Bra-
ke bonden opgericht waaruit blijkt dat bant (het latere O.M.O. ons Middel-
het katholieke volksdeel van Neder- baar Onderwijs) want het was de han-
land begon te ontwaken en de sociale del waarin onderwezen diende te wor-
aktie en de sociale wetgeving in de ga- den. De katholieke middenstands^
ten ging krijgen. en de toekomstige bank- en fabr
We noemen 1905: de Katholieke So- employés in het zich snel industrialise-
De stichting als geheel
Hoewel de stichting bestaat uit afzon
derlijke werkeenheden, worden ook
talloze projekten gemeenschappelijk
voorbereid en uitgevoerd. Waar moge
lijk samen met de overige kulturele in
stellingen in Tilburg. Recentelijk heeft
een emge meters grote kijkdoos ten
toongesteld gestaan in de stads
schouwburg en in het stadhuis. Deze
was gerealiseerd in het kader van het
jeugdfestival Tilburg. Juist voor de ca
tegorie jeugdigenjongeren wil de stich
ting voor de toekomst nieuwe initiatie
ven ontwikkelen om daarmee het kul
turele klimaat in Tilburg gunstig te be
ïnvloeden.
Onderwijs in Tilburg heeft historisch gezien alles te maken met de aktiviteiten
van fraters en nonnen op onderwijsgebied. In het begin van deze eeuw was het
vooral aan hen te danken dat het onderwijspeil op een redelijk nivo stond. En
ook vooral zij zijn het geweest die de fundamenten hebben gelegd waarop Til
burg uit kon groeien tot een onderwijsstad van formaat. Op deze fundamenten
konden de Katholieke Leergangen hun stimulerende invloed gaan uitoefenen
t.a.v. de ontwikkeling van onderwijs op hoger nivo. Dat zowat alles wat met
onderwijs te maken had rond 1900 hier in het Zuiden katholiek was is niet zo
verwonderlijk. We geven daar een beperkte sitiatieschets van.
Werkcentrum voor beelden
de vorming
Voor veel mensen heeft het woord Du
velhok zo langzamerhand een ver
trouwde klank gekregen. Het zijn
vooral de lokatie, het docentenbestand
en de organisatie die er voor hebben
gezorgd dat het Duvelhok een begrip
is geworden. Daarnaast is het aan de gro
te opkomst en belangstelling van het
publiek te danken dat duurzaamheid
en verdere uitbouw mogelijk werden.
Het Duvelhok, dat werd opgericht in
1969, maakt sinds 1974 deel uit van de
Stichting Musische Vorming Tilburg
en heeft als werkcentrum voor beel
dende vorming in Tilburg een centrale
funktie. Het programma biedt een
breed scala van mogelijkheden op het
terrein van de beeldende vorming (te-
keneróchilderen, grafiek, z
beeldhouwen, boetseren, f
ruimtelijke vormen'; keramiek,
ontwerpenfnaken, vormgeving
taal en kunststoffen,
/band, textiele vorr
vaste bedoelii
op de ingeslaj
uit te bouwen en
breedte i
het nodig
Wat dit alles voor Tilburg betekent, is
zeker niet gering. In de tijd van de
neergang van de textiel kon er in de
l in samenwerking met het Wolstad sprake zijn van een opgang in
cenhuis de paramedische het onderwijs. De huidige onderwijssi-
igen leven ingeblazen; de cur- tuatie biedt werkgelegenheid aan ruim
rling Analist-medische richting 5.000 personen en het onderwijs is
40 leerlingen en in ’65 start- toch een van de welvaartspoten in on-
g voor aporthekersassis- ze maatschappij, die struktureel niet zo
eun. rabantse Medische Ana- kwetsbaar is. Vertaald betekent dat
tslae listenschool begon in 1966 te draaien, dat de werkgelegenheid in het onder
mi Op daarin was opgegaan de opleiding wijs minder aan economische schom-
Leerling Analist. De opleiding Apo- melingen onderhevig is als andere tak-
thekersassistenten en de Analisten- ken van werkgelegenheid, zoals bijv,
school werden gebundeld in de afde- de bouw of de textielnijverheid. Dus:
ling Paramedische Opleidingen; vanaf de economi sche aspekten van de on-
1974 het Dr. Struycken Instituut gehe- derwijsvoorzieningen in Tilburg zijn
ten. van groot belang voor de welvaart en
de werkgelegenheid in onze stad.
We zijn er nog niet, geachte lezer, de
groei gaat door en zo ook de verzelf
standiging van enkele opleidingen.
Want in 1966 kregen de Opleidingen
Buitengewoon Onderwijs een eigen di-
rektie. Ook de Brabantse Opleidingen
Gemeente-administratie werden i“
1967 ondergebracht in de Brabants
Bestuursschool en kwamen zo buite
Leergangenverband te staan. In 1
werden de Limburgse opleidir
meente-administratie onder
bij de Limburgse Bestuurss^
ook deze opleidingen kwt
buiten Leergangenverband te staan.
In 1970 verving Drs. M.H. Jac. Zeijen
als algemeen rector. En
- J iwe Lera-
ituut van
eld over 5
noplei-
het v
kwam de Bestuursschool op het Stui- stitui
vesantplein (tegenwoordig Brabantse we A
Bestuursacademie geheten). In 1923 de 1
werd de cursus Notariaat opgericht en
in 1924 het R.K. Centraal Instituut tot
vorming van Leerkrachten voor de
Gymnastiek, het CILG; de huidige
Kath. Academie voor Lichamelijke
Opv.
In 1927 verscheen de R.K. Handelsho-
geschool, de latere Hogeschool. In
1929 werden de opleidingen voor Bui
tengewoon Onderwijs gesticht. In 1936
werd binnen de Academie van Beel
dende en Bouwende kunsten de tegen
woordige Academie van Bouwkunst
opgericht en in ’39 werden de eerste
cursussen Maatschappelijk Werker A
gegeven; later omgebouwd in Middel
bare en Hogere Sociale Arbeid. In
1953 werd de toenmalige MTS opge
richt, nu HTS geheten en in ’55 be
sloot het Conservatorium zelfstandig Betekenis voor Tilburg
te worden. In 1956 werd rector Goos
sens opgevolgd door Dr. A. Weijnen
die in 1958 alweer opgevolgd werd
door Dr. H.L.M. van Can.
geleiding, verscheidenheid in de stof
en voortdurende verbetering van werk
ruimte, apparatuur en gereedschap
hebben steeds de volle aandacht.
Atelier de Keet
Zeer bescheiden gehuisvest in het bo
vengedeelte van wijkcentrum De Sa-
loen realiseert atelier de Keet een aan
bod naast tekenen schilderen, textiel
en keramiek voor volwassenen, speci
fiek kursussen voor jongeren en kinde
ren. Daarnaast worden er filmavonden
georganiseerd waarbij kunstbeschou-
welijke aspekten aan de orde worden
gesteld. In het verlengde daarvan wor
den regelmatig bezoeken gebracht aan
musea in Nederland en buitenland
(bijv. Haags gemeentemuseum, Kröller
Müller in het Veluwse Nationaal Park,
Middelheimpark te Antwerpen e.a.).
Atelier Wandelbos
Atelier Wandelbos is gehuisvest in een
aparte ruimte van wijkcentrum ’De
Kievitslaar’. Voor volwassenen wordt
het atelier naast kursussen tekenen^
schilderenkeramiek gekenmerkt door
een bijzonder programma mode en
glazenieren. Voor de kinderenjongeren
is niet alleen een algemeen beeldend
programma maar neemt jeugdtheater
een aparte plaats in. Tevens maakt ate
lier Wandelbos deel uit van het kinder-
idminist
idergebracht
sschool e
jrgangenverbt
rden de LirL
:nte-adminio(
de Limb
deze opk—-
ten Leergangenverband te staan. Het moge duidelijk zijn dat Tilburg in
1970 verving Drs. M.H. Jac. Zeijen haar onderwijs een gezonde en belang-
Dr. van Can als algemeen rector. En rijke poot vindt voor werkgelegenheid
ook in dat jaar gaat de nieuwe Lera- en haar sociale en kulturele leven. La
renopleiding, het Mollerinstituut van ten we hopen dat de ontwikkelingen in
start met 84 studenten, verdeeld over 5 uitbreiding en nieuwe onderwijsinstel-
vakken. De Katholieke Lerarenoplei- lingen nog lang niet afgelopen is; Til-
ding Sittard; de nieuwe Lerarenoplei- burg heeft het nodq
M
