DE
KOERIER
y/// UITGAVE DE TILBURGSE KOERIER B V.
OPRICHTER J.H G. DE BEER
DIR. T DE BEER-DOUWES
REDAKTIE EN ADMINISTRATIE. N S. PLEIN 14 - TILBURG
TELEFOON 013-430783 - POSTGIRO 1126745
I
Voorzet voor een
gemeentelijke discussie:
Verscheidenheid milieuwetgeving lijkt
langzamerhand een doolhof
>04.
van Tilburg
te eenzijdig belicht»
«Industriële monumenten
1
f
i
SPARIDANS
LOOS
F-
juli 1981 pagina 24
WEEKBLAD VOOR HET HART VAN BRABANT
Oplage: 74.425 ex.
Verschijnt in geheel Tilburg - Goirle - Riel - Loon op Zand - Udènhout - Berkel Enschot - Oisterwijk - Moergestel en Hilvarenbeek.
BEGRAFENISONDERNEMING
lisjes aan de Reitse Hoevenstraat 56-58. Monumentale huisjes,
hoe er in gewoond en gewerkt werd. Ton Wagemakers: «W
(foto Dré v.d. Boogaard)
:chni
Co
de
Bezorgers gevraagd
vakantiewerk
extra-betaling
Aanmelden: telefoon 560593
16 juli 1981
(Foto van Aarle)
1921
interieurverzorgers
het
Gemeentebeleid
afhankelijk van
rijksoverheid
Donderdag 9 juli 1981
25e jaargang nr. 1220
Tuinstraat 3
Dameskapsal
Familia.
LAKVERF
9 verschillende kleuren
3 blikken 3 kg
samen I J
J.V. LOON-OTTEN
Hasseltstraat 178
Voor uw
isolatieglas
(o.a. Thermopane)
en al uw
glasreparaties
kunt U bij ons terecht
GLRS GERUIDE
TILBURG RU
Centaurusweg 71. Tel. 555955
f
met
over
het
s van
een monumentencommis-
grens
Tijdens de opruiming
25%
echte korting
Perzenhuis
Van Broekhoven
Koningsplein 246
Tilburg
Tel 013-421084
Opruiming begint
16Julla.s.
postzegelhandel
>n Besterd»
..„jrg tel. 430053
rg. muntsets
1980.
Hier
over 8 per-
tilieukant van
betekent een verdub-
in vergelijking met de huidige
iniversele
et «finan-
imeente-
naar het
gemeentelijk beleid had de Tilburgse Koerier een vraaggesprek met de
verantwoordelijke wethouder.
DENISSEN
Wilhelminapark 127
Tel. 42.55.25 b.g.g. 43.33.70
I geve
I wikt
was
Vreedt
die is
Waar
luacm voor KerKen.
landhuizen en her-
irde nog tot de 20e
te zijn 1918, dat er
cher-
Iburg
te spelen in
jaar werd het
van Doo
drede aan
zijn weverswoningen en -fabrieken,
zijn arbeiders- en fabrikantenwonin
gen».
Tevens verzorgen wij de begrafenissen
voor de protestantse begrafenison
derneming.
Tel. 42.55.25, b.g.g. 43.33.70
centrum voor beter wonen
tilburg. telefoon 013-421513
meelatraat 31-33-35, paterstraat 39
lift aanwezig en eigen parkeerruimte
Voor baby
vindt u bi, BABY-HOME
alles wat uw hartje begeert. Een verant
woorde baby-uitzet, grappige modieuze
schoentjes, baby-kindermeubeltjes, de
nieuwste kinder-wandelwagens, bug
gy's, kinderstoelen, boxen en naast
goedgekèurde autostoelen nu ook baby-
kinderspeeltjes.
Ja, inklusief, bij B
een vakkundige
voor woensdag 15-7
en voor 6, 13 en 20 aug.
lant t.w.v.
ngsplein;
van Jantje v
.w.v. f 7,50
Com-
zen zijn
dat ver-
5 milieube-
den zijn gelegd van de
iale overheid en van andere la-
zoals waterschapper
«ere kant is historisch
groeid dat de d
t gemeentelijk
'ebeleid valler
verse
Wanneer het gemeente-archief, het
Textielmuseum, de Hogeschool en het
Centrum voor ontwikkelingssamen-
de provincie.
De slotsom mc
gemeente, roeic
riemen, in redel
te krijgen op
rijksoverheid
maatregelen en maatr
stens evenveel verwa
dat ze regelend op’-
gemeente vaak ooi
weet liw.
Kortom
prachtterm
bruiken, dv
dat we er met zijn allen wakker van ge
schrokken.
«Want zegt Ton Wagemakers, pas kort lid
van de monumentencommissie, «als we toen
hadden beseft dat Tilburg juist als wolstad en
als industriestad monumentaal op kan tegen
elke stad in Nederland, dan hadden we ons
wel bedacht. Maar een fabriek als monu
ment? Nu beseffen we dat die verhaalt van de
wordingsgeschiedenis van onze stad, van de
werkgelegenheid, van de arbeidsomstan
digheden, van de sociale verhoudingen tussen
gevers en nemers, het woonklimaat, de
thuisvlijt. Tilburg is pas dan monumen
tenstad als we niet alleen die fabrieken be
houden, maar ook de gegevens boven water
weten te halen over wat er zich in en rond de
fabrieken heeft afgespeeld».
Bij 'n overlijden in uw familie,
zowel 's nachts als overdag, belt
u eerst ons, wij nemen al de zor
gen, betreffende de begrafenis of
eventueel crematie van u over
Tilburg een monumentenstad? We hebben
geen stadsmuren zoals ’s-Hertogenbosch of
Breda. Een monumentaal middelpunt als de
Heikese Kerk neemt in historisch en
bouwkundig opzicht een bescheiden plaats in
naast de kathedrale basiliek van Sint Jan.
Het voormalige paleis van Koning Willem II
wordt overschaduwd door de architectoni
sche hoogstand van het nieuwe stadhuis. En
de beschermende stadsgezichten in de vorm
van herenhuizen en boerderijen leveren een
aantal op, dat achter de komma pas mee
begint te tellen. Het in Nederland volstrekt
unieke fabriekscomplex van Pieter van Doo-
ren, zelfs internationaal gezien van belang
voor de geschiedenis van bedrijf en techniek,
werd door de gemeente aangekocht en ge
sloopt. Maar onder een dusdanig gedreun,
BABY-HOME
<undige en vriendelijke
begeleiding.
Komt u gerust vrijblijvend kijken naar al
dat liefs op meer dan 450 m2
bedrijfsruimte
BABY-HOME
Alleen Willem ll-straat 88-90
TILBURG
De explosie van alarmerende gifvondsten alom in Neerlands bodem heeft
sinds een jaar meer dan tevoren de aandacht van het publiek en de media
gericht op de verantwoordelijkheid die de overheid en met name de
gemeentelijke overheid heeft ten aanzien van het scheppen en behouden
van een aanvaardbaar leefmilieu voor de burgers.
Ook in Tilburg richten milieugroepen in toenemende mate hun onder
zoekende blik naar de milieubeschermende activiteiten van het gei
bestuur. Die blik is er de laatste tijd niet vrolijker op. Benieuwd n
Munt- en
Den Beste
Besterdring 54, Tilbur
LET OP!!! De nieuwe org.
zijn uit van 198
Deze week org. kassette
dubbelkoppen 1980 van f46— voor
Wij zijn de volgende weken gesloten van
13 juli t./m. 4 augustus '81
i (den!
bodembescher-
aet opbouwen van
>araat van milieu
nog in een begin-
>mt dat er eigenlijk
skundige mensen
t de opleidin-
rijn.
’•O’-'ssi
Aanklacht
De Tilburgse monumentenlijst groeit
gestaag. En met de 55 van rijkswege
beschermde monumenten en de 93
door de gemeente beschermde monu
menten, is het einde van de lijst nog
niet in zicht. Een stukje geschiedenis.
Ton Wagemakers: «De publicatie
«Holland op zijn smalst» van Victor
de Suers, was de eerste aanklacht
tegen de vernieling en verwaarlozing
van monumenten met nadruk op de
kerkelijke kunst. Die aanklacht leidde
tot een grotere aandacht voor kerken,
paleizen, kastelen, Lumuuu&u vu
enhuizen. Het duur?-J-
eeuw, om precies te
een wetgeving kwam voor bescl
ming van monumenten. Voor Tilb
begon een en ander pas t 1
1975. In dat monumentenj;
slex van Pieter i
Dat was een gei
e installatie van een mo-
sie».
;n.
i de
diverse facet-
jk uitvoerings-
len onder de
schillende ge-
ook ligt het coördinatiepunt voor het
gehele gemeentelijke uitvoeringsbe
leid op milieugebied, zoals dat bin
nenkort in een beleidsnota zal worden
gepresenteerd.
Wordt voor wat deze kant van de pro
blematiek betreft, waarde directe ver
antwoordelijkheid van de gemeente
aan de orde is, redelijk hard getrokken
om zo snel mogelijk een slagvaardig
milieubeheersingsteam op te bouwen,
de milieuproblemen die weliswaar
spelen binnen de gemeentegrenzen
maar qua behandeling vallen onder de
bevoegdheid van andere overheden,
kan men zeker voorlopig minder vast
beraden te lijf.
hij er voor kopen? Hoe waren de loon
ontwikkelingen? Hoe de baas-knecht
verhoudingen? Pas als we op deze
vragen antwoord kunnen geven, kun
nen we ook de link leggen naar de
huidige situatie en kunnen we verban
den leggen met de ontwikkeling van de
textiel in de Derde Wereld, in Ma
rokko, in Oost-Europa. Het Textiel
museum heeft de techniek in huis,
maar Mommers en Co moet meer
worden. Noem het maar een «Cen
trum voor historisch onderzoek van de
Textiel». Op het gemeente-archief lig
gen nog tal van bedrijfsarchieven,
maar er is geen tijd en mankracht om
ze tot levende geschiedenis te maken.
142 meter bedrijfsarchief van A. Mut-
saerts blijft onaangeroerd. Er is uniek
foto-materiaal. Ér is een heel géspreks-
archief met levende getuigenissen.
noet zijn dat terwijl de
riend met de beschikbare
ïlijkheid probeert greep
de milieuproblemen, de
door steeds nieuwe
latregeltjes min-
/arring sticht als
iptreedt, waardoor de
;ente vaak ook nauwelijks meer
hoe ze zich dient op te stellen,
het milieubeleid blijft, om een
n uit de zachte sector te ge-
Iweilen met de kraan open.
De monumentale waarde van een we-
verswoning, waar ligt die?
«Juist in combinatie met een fabrieks
complex laat een weverswoning zien
welk groeiproces zich in Tilburg heeft
afgespeeld. Een groei van huisnijver
heid tot fabneksnij wiiiviM. i^.v uvn-
hamerstraat en de Leharstraat laten
nog de boerderij-achtige wevers
woning zien in een tijd dat er deels
geboerd, deels geweven werd. Later
werd het weven hoofdactiviteit met
huisjes waarin plaats kwam voor drie
weefgetouwen en met een lange tuin
voor de groenten en aardappelen als
neveninkomsten. Eind 19e eeuw ging
de man meer en meer naar de fabriek
en thuis bleef er nog één weefgetouw
over voorde vrouw. Die verschillende
fasen van thuisweven vinden we dus
terug in het type woning. Ik zou er
voor willen pleiten dat bijvoorbeeld
een van de weverswoningen aan de
Reitse Hoevenstraat tussen de num
mers 33 en 66 ook het interieur terug
krijgt van toen. Net zo goed als dat het
industrieel monument van Mommers
en Co behuisd gaat worden door het
En dat heeft natuurlijk weer voor ge
volg dat er een weinig slagvaardig be
leid uit de provinciale koker rolt.
Daarbij hoeft een monument niet per
se mooi te zijn. In de jaren dat de mo
numentencommissie functioneert,
zijn de gedachten meegegroeid. Nu
willen we vaak dat behouden wat
vroegere monumentenbeschermers
zonder pardon hadden laten slopen.
Dat geldt zeker voor Tilburg als een
stad van fabrieken, arbeiderswonin
gen en laat-negentiende eeuwse fab
rikantenhuizen. Tot voor kort werden
deze alleen maar als leijk en waarde
loos beschouwd».
Tenslotte zijn er op de afdeling Al
gemene Zaken van de gemeentesec
retarie 3 mensen die zich bezighouden
Jt de administratieve, juridische en
erige meer algemene aspecten van
i gemeentelijk milieubeleid. Hier
Wat heeft Tilburg aan gebouwen van
historische waarde, die hun rol in de
geschiedenis hebben gespeeld?
Ton: «Ik denk dat er een aantal dingen
genoemd kunnen worden die ken
merkend zijn. Op «de eerste plaats is
Tilburg een katholieke stad met ker
kelijke monumenten die gezichts
bepalend zijn: de Heuvelse, de
Goirkese en de Heikese kerk zijn daar
goede voorbeelden van. Ik vind het
overigens merkwaardig dat de kloos
ters daar buiten zijn gevallen en niet op
de monumentenlijst voorkomen. De
heiligenbeelden aan de Bredaseweg
daarentegen zijn weer exemplarisch
voor de aanwezigheid van een ka
tholiek kerkhof midden in een stad.
Op de tweede plaats mag je Tilburg
tot 1900 zien als een agrarische ge
meenschap. Boerderijen als de
Oliemeulen en de Tongerse Hoef,
maar ook die aan de Sint Josephstraat,
opven ons nog een beeld van de ont-
skeling op dat gebied. Kenmerkend
was ook de boerderij op het Pieter
ieplein, midden in de stad, maar
gesloopt.
de monumentencommissie zich
met nadruk op richt, is de betekenis
van Tilburg als industriestad-wolstad.
Daar moet het accent komen te liggen.
Amsterdam heeft meer dan 4000 mo
numenten in vele soorten en maten,
veel steden hebben hun stadswallen en
-poorten, hun grachtenhuizen en pak
huizen, enz. Tilburg is opgegroeid met
fabriekscomple
ren gesloopt. D
leiding voor de
numentencommissi
Afvalverwerking
Zo vallen de milieutechnische as
pecten van de afvalverwerking onder
de dienst Gemeentereiniging, waar
zich 6 mensen specifiek met milieuza
ken bezighouden. Publieke Werken
heeft de verantwoordelijkheid voor de
afvalwaterverwerking via de riolering.
Inclusief de milieutechnici van de af
valwaterzuiveringsinstallatie heeft
P. W. 15 milieumensen in dienst. Bij de
dienst Bouw- en Woningtoezicht be
rust weer de beleidsuitvoering van de
hinderwetvergunningen. Hier be
schikt men binnenkort
soneelsleden voor de mi
het werk. Dit
beling in
situatie.
van deugdelijke wetgeving) maar ook
in financieel opzicht draait het Rijk de
gemeente in toenemende mate de
duimschroeven aan.
Wanneer men nu weet dat maatrege
len ter bescherming van het milieu
vrijwel altijd zeer kostbaar zijn, wordt
in elk geval begrijpelijk dat een ge
meente, die zoals ieder individu ook
moet inleveren, weinig happig is op
het aanvaarden van nieuwe, onover-
afhankelijk van de zienbaar uitgebreide en kostbare ta-
e rijksoverheid (en ken in het kader van de milieubeheer-
sing. Hetzelfde geldt natuurlijk voor
De cirkelfoto van deze week werd gemaakt zaterdag jl. bij Willem II. De omcirkelde figuur kan op ons buro de volgende
prijzen afhalen: f 10,- van de Tilburgse Koerier; plantenbon t.w.v. f 7,50 van Plantenkas Groenewoud, Stappegoorweg;
Kruikenzeiker Streek - WV Hart van Brabant, Spoorlaan 416-A; twee kaartjes voor Poppentheater Sapperlipopet,
Dionysiusstraat 1 IA; een waardebon van een slinger echte Tilburgse boerenworst, P. v. Amersfoort, Insulindeplein 19;
waardebon voor ’n boeket of plant t.w.v. f7,50, Bloemensalon Flamingo, Hasseltstraat; waardebon voor jaarabonnement
Openbare Biblioteek, Koningsplein; waardebon voor ijstaart voor 12 personen. Ad Bertens, Ringbaan Oost 16; een
waardebon voor 4 broodjes van Jantje van Broodje Jantje, NS-plein; een blik antiekwas t.w.v. f 12,50 van «De Kast»,
34; waardebon t.w.v. f 7,50 Kadowinkel Wolbert, Besterdring 79; waardebon voor haarverzorging a 10,-,
salon Ter Rele, Bernardusplein 22. Waardebon f 10,- voor noten of aanverwante art., Marius Notenshop in de
Twee karakteristieke wevershuisjes aan de Reitse Hoevenstraat 56-58. Monumentale huisjes, maar pas echt monumentaal
wanneer ze ons ook vertellen hoe er in gewoond en gewerkt werd. Ton Wagemakers: «Waarom niet een van de vele
wevershuisjes oorspronkelijk inrichten». Hij pleit in dit artikel voor de oprichting van een «Centrum voor een historisch
onderzoek naar Textiel».
werking hun bestand bundelen, dan
krijgt Tilburg in Nederland een uniek
centrum, dat als nergens anders laat
zien hoe een bepaalde bedrijfstak zich
heeft ontwikkeld. Een textiel-
geschiedenis die niet ophoudt, omdat
de fabrieken sluiten. Want nog zeker
een halve eeuw zal Tilburg de'sporen
van de textiel met zich meedragen. De
monumenten moeten daarom een zo
veelzijdig mogelijke betekenis krijgen
De openingstijden van de tentoon
stelling «Zorg om Monumentenzorg»
in de Oliemeulen, Reitse Hoeven
straat 30B, zijn van maandag tot en
met vrijdag van 13.30 tot 16.30 uur. Op
woensdagavond van 19.00 tot 21.30
uur en op zondag van 13.30 tot 16.30
uur.
Dagelijks om 15.30 uur is er een
vertoning van het klankbeeld «Van
schuurkerk tot schatkamer» over de
kerk van het Goirke. De tentoon
stelling loopt van 12 juli tot en met 3
augustus.
We praten met Ton Wagemakers r
aanleiding van de tentoonstel
«Zorg om Monumentenzorg», die
12 juli tot en met 3 augustus in de
Oliemeulen wordt gehouden. De ten
toonstelling geeft met behulp van tekst
en foto’s een overzicht van de lan
delijke problematiek op het gebied van
de monumentenzorg. Daarnaast
wordt een overzicht gegeven van de
Tilburgse monumenten met behulp
van foto’s, waarop 60 van de 150 Til
burgse monumenten afgebeeld staan.
Is het niet bij gebrek aan beter dat we
ons vastklampen aan architectonisch
niet altijd fraaie huisjes en gebouwen?
Ton: «Misschien is het een
noodgreep, maar toch zeker ook een
gouden greep. Steden als Breda en
Den Bosch laten dergelijke panden
schieten. Ze hebben de schitterendste
15e en 16e eeuwse gevels, maar ze
kunnen geen fabriekspand laten zien.
Enschede zou je eventueel wel met
Tilburg kunnen vergelijken. Ook een
textielstad, maar door allerlei oorza
ken is er niets behouden gebleven van
de huisindustrie en de weverswonin
gen.
Het financiële plaatje
Tenslotte duikt ook hier de ur
boosdoener op: het geld, het
ciële plaatje», dat weliswaar zo lang
zamerhand rond aan het komen is maar
een uiterst mistroostig beeld onthult.
De gemeente is immers niet alleen wat
het beleid'betreft afhankelij'
richtlijnen van de rijkscv~„
natuurlijk van het al of niet bestaan
Textielmuseum. Daarmee wordt in
ieder geval'het technisch productie-
procesopnieuwgeïnstalleerdeninzicht
gebracht, mede door de complete in
richting van de tapisserie en de da-
mastweverij».
Hoe ver moet een monumentencon
sie gaan? Waar trekken we de
tussen het historisch waardevolle i
actualiteit?
«Precies deze vraag zal een rol gaan
spelen binnen de te verwachten dis
cussie over de gemeentelijke monu
mentenzorg. Nu tonen we nog te een
zijdig alleen het gebouw of de ma
chine. Maar een machine op zich is
niets. Wie was de man aan de ma
chine? Hoe veilig was die machine?
Hoeveel uren per dag zat een arbeider
er aan? Wat verdiende hij en wat kon
De provincie
De milieuproblematiek, feitelijk ge
volg van dertig jaar onachtzaamheid,
begint de laatste zes, zeven jaar ge
leidelijk meer binnen het aandachts
veld van de gemeentelijke overheden
te komen, met het gevolg dat deze
langzamerhand ook steeds beter toe
gerust raken voor hun controlerende
en preventieve taken.
De provincie, waaraan door de rijks
overheid steeds meer milieutaken
worden toegeschoven (denk aan het
toezicht op lucht- en
ming) verkeert wat hei
een deskundig appi
ambtenaren betreft i
stadium. Daarbij komt
gewoon te weinig des!
voorhanden zijn, doordat
gen nog te dun gezaaid zi
Die verantwoordelijke wethouder is
de heer P. van Hassel. Hij wordt tij
dens dit gesprek bijgestaan door de
heren Mertens, directeur dienst Ge
meentereiniging en Vervoer en van
Brück, van de afdeling Algemene Za
ken ter secretarie.
Uit het gesprek komt naar voren dat de
gemeente Tilburg zeker de laatste ja
ren met toenemende alertheid het mi-
lieugebeuren binnen de gemeente-
ziun in iiiourgneeii grenzen tracht te beheersen.
>r°ei van huismjver- piicerende factoren bij dit strevt
«nijverheid. De Bok- vooral de omstandigheid dat
en de Leharstraat laten scheidene aspecten van de
jerdenj-achtige wevers- waking in handert zijn ge|ej
provinciale overheid en van
gere organen,
Aan de ander
situatie gegr
ten van het
en controlebv.v.u
competentie van
meentelijke diensten.
ming zien in
boerd, deels
weve
larin
.-S-w
