Ih
w
I
**Week**
Aktueel
k
1
Zeer Oude Linden
in Brabant
7950
i
11
ik!
s.
IEVERS
;ebt;
I
HÉREN CORDUROY
,98
JACK
,50
,98
,29
TOYOTA
modehuis
vdbrekel
VAN EIJCK
BERTENS
HOPMANS-BERTENSB
L5 -
Donderdag 20 december 1979 pagina 27
DE TILBURGSE KOERIER
r 1979 pagina 26
JNDEL
Tilburg Roermond - Horst - Bergen op Zoom.
eaten mavo-4
Cf inne.k.e.n
o an
en gratis thuisbezorgd.
AUTOBEDRIJVEN
wenst U prettige feestdagen en een gelukkig en veilig 1980
I dec.
Je
tograaf
al uw
vensen
Horloges Klokken
Gouden en Zilveren
sieraden
gewatteerd, 125,-
Aktueelprijs
Showroom open:
ma. t/m vr.
zaterdag
8.30-18.00
10.00-15.00
420032
Meer isolatie
i BEGLAZING»
iNSTANDS-
(AMEN
ge opleiding
5 showroomkeukens met kortingen, variërend van
1 .OOO,- tot 3.000,-
Raadhuisstraat 1-9
MOERGESTEL
Tel.: 04243-1500 1345
KHOUDEN
iciatie-examen
in 3 kleuren
5EMENE
/IKKELING
isisschool
3
1,55
1,65
3,50
14,28
maakt uw keus eenvoudig - ook In 1980
NOGRAFIE
ands, Frans,
ngels, Spaans
e opleiding
sexamen
iavo-4
TYPEN
ele methode in
>racticum
LIAANS
/gevorderden,
versatie
ari beginnen
'ag- en
icursussen
bus 150
kD Meppel
220-58000
agt uw
stallateur
Bouwstoffen B.V.
Havendijk 45 Tilburg
ng erkende
jkexamens
S-DUITS-
S-SPAANS
1TUGEES
■cursus in
’RACTICUM
arderden
irrespondentie
ie/Cambridge
C Tilburg
isstraat 39
1-43 42 32
41 28*
Korenbloemstraat 121
tel. 68.33.81
Tilburg
iiih^mi
TOOKKOSTEN
MET
KTE C.V.-KETELS
WATERZIJDIG
RENDEMENT
tingen en
hrijving
,m. donderdag
4, 7-9 uur en
■1 2 en 2-4 uur
wordt dan verder een loflie
oude boom en zijn verleden
ibeekse linde was
nagenoeg aan het w
toen de stam reed
i slechts bestond
f zeven, uit
-Is met elkaai
die op een afst
een forse, brec
bestuur van
ERLANDS
js, bedrijfscorr.
gssen voor
snlandérs
i nog in het begin dezer
el aanwezig. Op de
sn treft men nog een door
k onderschraagde lin-
Tilburgseweg 111-113
OISTERWIJK
Tel.: 04242-5015 5358
izontaal
u laatste weer ondersteund De geschiedschrijver Jacob van Ouden-
sn, terwijl vóór boerderijen hoven zegt, dat bij het instellen der mark- J-
ien werd geplant, om het ten in de 13de en 14de eeuw, onder de lom- zodanig in verval geraakt, dat de gemeente
rieten dak tegen de stormwinden te be- mer der bomen linnenmarkt gehouden bet heter achtte, een nieuwe boom te plan-
schermen en eveneens vóór boerenherber- werd. Dat was de tijd, dat de boeren vlas ten’ want *n het eerste kwart dezer eeuw
gen en uitspanningen, om de gelagkamer in teelden, hun vrouwen het versponnen en stond nog een linde op de markt, maar het
de zomer koel te houden. Inde hof vóór of zij zelf het garen tot linnen doek verweef- gemeentebestuur heeft toen de onvoor-
achter de herberg trof men een of meer den en ter markt brachten. Onder deze zuchtigheid begaan, in de onmiddellijke na-
lihdebomen aan, met een rond plankier om boom werd ook recht gesproken en de ge- bij’heid een openbaar privaat te plaatsen en
de stam als tafel voor het te schenken gers- boden afgekondigd. in deze boom alras, door verzuring en
tebier, terwijl men op houten banken De Tilburgse lindeboom bood, zoals ge- overmatig stikstofgehalte van de bodem, te
hieromheen zat. Ook de mik of draaiboom zegd eertijds eenzelfde beeld als die
boven de welput draaide vaak in een gaffel u;i„.n>..kuv »an.,::i
van een linJ<
komen van de
om van
aaneen van ver af de indruk wekkende van een
n. In dit boom met dikke stam. Het uit ca. 80 lin
deboompjes bestaande Trouwlaantje op de
Lind, dat in het verleden langs latwerk ge
snoeid werd, is ook danig door rotting in
verval geraakt doch wordt in 1975 door
boomdeskundigen zoveel mogelijk met
chemische middelen voor verder verval
-u behoed.
Over St.-Oedenrode, dat in de late Mid-
sn deleeuwen nog stadsrechten bezat, ver
meldt de Rooise geschiedschrijver Broek,
dat in 1832 nog een lindeboom stond nabij
de openbare drinkkuil, welke linde in later
jaren werd gerooid. Denkelijk was hij toen
zodanig in verval geraakt, dat de gemeente
Ttte, een nieuwe boom te plan-
het eerste kwart dezer eeuw
n linde op de markt,
-- 1de
EIND GOED... AL GOED.
Alleen tussen Kerstmis en Nieuwjaar
Sambeek, gemeente Box-
het erf en nabij de woning
>uwer Adriaan Stevens en is
echts- of marktboom, zoals
hoewel zonder grond of be
svoering, luiden. De enige gegevens
er deze boom treffen wij aan in het Box
ers Weekblad van 19 juli 1884, waarin
blad vertelt, dat op de 13de dier maand
«ook onze gemeente een aangrijpend on
geval overkomen is bij het onweder van
dien dag, doordat aan onze forsche, eer
biedwaardige linde, die als een van de
weinige pracht eksemplaren van ons ko
ninkrijk beroemd is en als een schuts
patroon eeuwen over deze gemeente de
wacht houdt, twee zijner schoonste takken
door een windvlaag zijn ontrukt, waardoor
haar al het schoone is ontnomen»
Op 31 augustus 1901, als een storm deze
oude lindeboom van haar kruin beroofd
de krant jn dichterlijke trant:
inde, die als een reus Goliath
zoveel jaren, ja eeuwen, met de meeste
attentie de ingang van ons dorp aan de
zuidelijke heeft bewaakt, is zwaar gewond
neergestort. Het was de trots van Sam-
lie tijd werd bfek' Vreselijk kraakte het, toen het feit
•r en lin plaatsgreep. De westelijke adem wierp
orat verteld, dai ^aar neer en ontnam haar haar kroon en
/assen groep van Als de stormen spreken, wat me
verscheidene stammen deed denken, bmg^ moet breken!» En in dezelfde stijl
daarmede blijkbaar doelende op de tot w°rdt dan verder ee" 'ofl,ed over de“
stammetjes uitgegroeide wortelopslag van oude boom en zijn verleden gezongen. De
de reeds verrotte boom. Toch schijnt op S*mbeekse linde was dus een eeuw geleden
het einde dier eeuw, de boom in een zoda- a‘"ag,enoe« het potten. In het jaar
nige vervallen toestand te hebben ver- >974, toen de stam reeds vergaan was en de
keerd, dat in 1901 het gemeentebestuur van boomf slechts «*st°nd uit een wamest van
Tilburg er ernstig aan gedacht heeft, hem te “s°f MV,en’u,t wortelopslag gevormde en
rooien wat gelukkig niet geschied is, zoals deels met elkaar ^Jakken,
uit het bovenstaande reeds gebleken is. d,e op stond de mdruk wekken van
ten van de takken en het hol worden Een tankafdeling van het Engelse bevrij- ®en/orse’ br5.de stam’ gaf bet «emeente-
stam gemeen, doordat het kemhout dingsleger heeft echter in 1945 de onderi bestuur van Boxmeer aan de gebroeders
rhardt. Alleen het jonge splinthout in schraging van de linde zodanig vernield en Coppijn, de befaamde boomchirurgen uit
-nwand blijft leven en vormen deze tevens een zware stamtak afgerukt, dat het het Utrechtse Groenekan, opdracht tot
uuS een gemakkelijke prooi voor gemeentebestuur het toen maar beter herstel van deze oude linde, welke karwei
prm. Maar de linde is ook een achtte de gehele steunstoel en de om- drie weken in beslag genomen heeft, 300
-uvm, uie zich zelf, al is de oude stam tuining van de stam te verwijderen, met meter staaldraad nodig maakte en 12.000
weggerot, door een overvloed van lucht- behoud van slechts enkele opwaarts stre- Gulden heeft gekost. Zij is volgens
wortels, in leven houdt. Daarvan getuigen vende stamtakken, waardoor, jammer ge-
nog de lindebomen van Oisterwijk en Hil- noeg niets meer wijst op de oorspron-
varenbeek, waarvan de als lianen om el- kelijke vorm en het gebruik van deze linde
kander heenslingerende stamtakken van de jn voorbije eeuwen,
wortelopslag vergeefs pogen, een nieuwe De lindeboom in Oist
stam te vormen, tenzij zij daarin geholpen het dorpsplein, vlak
worden, zoals in Tilburg is geschied, waar dat bouwd i
men nog in de eerste decennia dezer eeuw vmeffer een kaDel M
door de vele stamtakken heen kon kijken,
welke echter in latere jaren door een
doelmatige behandeling van de K
.^.iraging va,
tevens een Z’
gemeentelij
achtte, de j
tuininrr vail
H11‘ noeg, niets
kelijke vorm
1 de in voorbije
NOG MEER TOPPERS
5 andere aanbiedingen vloertegels
wastafelkomblnatie, kompleet met sifon, plugbouten en mengkraan
In de kleuren: camel - curry - wit - mosgroen en Bahama-beige
118,- Inkl. BTW
der Linde(n), Verlinde(n) en Lindemans,
plaatsnamen als Linden bij Rhenen en Lin
den bij Eist, Terlinden in Zuid-Limburg,
een Hof ter Linden bij Antwerpen, de
vroegere, uit de I5de eeuw stammende
Lindenborg in Oosterhout en verder bede
vaartsoorden als O.L. Vrouw ter Linde in
Thom (Limburg)', in Thielt bij Aerschot en
in Uden, O.L. Vrouw van de Lindt-Eindt in
Oisterwijk duiden evenzeer op een veel
voorkomen van deze boom, die in de Mid
deleeuwen en later een belangrijke rol
speelt in het volksleven en in de volks
overlevering. Rest nog te vermelden
onze voorouders thee zetten van
•debloesem.
De linde groeit de eerste tientallen jaren in
het algemeen enige millimeters per jaar,
maar daarna legt zij het wat kalmer aan en
neemt slechts één millimeter per jaar
wat een toename van de stamd-
van twee millimeter betekent. Een boom
uit de Frankische tijd, dit is plus minus 1700 de st
jaar geleden, zou thans een doorsnede van versi
3,40 m moeten hebben, maar die treft men üaal
nergens meer aan. Want het hout van de s-
linde is erg zacht en sterk aan rotting on- c
derhevigd. Het is dus niet geschikt als tim- j.
merhout, ofschoon het wel gebruikt wordt r
voor houtsnijwerk en voor het klavier van j,
een vleugelpiano, waaraan het dan een
fijne klank verleent. Met de wilg, de aca- r^“ k
cia, de populier en de es, heeft de linde ujt j
het rotter-*--•u-1 -
van de st:
niet verh
de buitenwa
bomen dus
bliksem en stor
taaie boom, die
In vele gemeenten van Noord- en Zuid- voor Tuinbouw en Plantkunde, a
Brabant bevinden zich zeer oude lindebo- konden groeien tot een geribde stam, m uh
men, waaraan de volksmond, meestal ten verband zij vermeld, dat in Hilvarenbeek
onrechte, een veel te hoge ouderdom, rekening gehouden werd met een mogelijk
reikend tot in het Romeinse tijdperk, toe- vroegtijdig te gronde gaan van de linde,
dicht. Op zoek naar gegevens hierover, waarom in de onmiddellijke nabijheid een
vindt men in oorkonden en archieven jonge linde werd geplant. De oude boom
weinig of niets, wat hieromtrent houvast dateert van 1676. De oude statp is, evenals
geeft, wat overigens begrijpelijk is. omdat dje in Oisterwijk en Tilburg, vergaan, en
de lindeboom overal werd aangeplant langs wordt een zestal grillig gevormde stam-
lanen en wegen in plantsoenen en parken, takken van de wortelopslag door ijzeren
maar ook als prieelboom in tuinen, waarbij palen ondersteund, terwijl de stam door
dan de takken horizontaal over latwerk een reeks zitbanken omsloten is.
werd geleid, dit laatste weer ondersteund De geschiedschrijver Jacob van
door enige palen, terwijl vóór boerderijen hoven zegt, dat bij het instellen de
een aantal linden werd geplant, om het ten in de 13de en 14de eeuw, onder
rieten dak tegen de stormwinden te be- mer
schermen en eveneens vóór boerenherber- wer
gen en uitspanningen, om de gelagkamer in teel
sterwijk bevindt zich op
ein, vlak achter het gemeente-
gebouwd is op de plaats, waar
vroeger een kapel, gewijd aan O.L. Vrouw
van Mirakelen, ook genoemd O.L. Vrouw
5J°°r ®®.n van de Lindt-Eindt, gestaan heeft. Dat --
Kon. Mij. dorpSpiein heet De Lind, daarmede aange- In Eersel ging men
- vende de belangrijke rol, die deze boom in beevaart naar een hndebc
het dorpsleven van weleer vervuld heeft, en was er sprake van zijn -
De reeds vernoemde geschiedschrijver Ja- voor allerlei ziekten, vooral voor
cob van Oudenhoven weet te vertellen, dat waartoe men naalden m de bast
de Gelderschen, die in oorlog waren met de l,nde van Ter Bra^ce, van de -
Hertog van Brabant, in 1388 Oisterwijk uit- commanderij Ter.Br»*
geplunderd en de lindeboom verbrand heb- pehers, naby het keri
ben, «die gehouden wierde voor den groot- hen is in 1924 omg—
sten en schoonsten boom van gantsch Ne- zes eeuwen oude
derlandt». Dat geschiedde vermoedelijk verlede^behc
tijdens een kampv-_L. 2.
daarna verder weggerot is, ter..w.
vuldige luchtwortels het leven
a hielden. Wij zien haar thans als een
van door -
takken, dc
Deze foto van de lindeboom op de Heuvel (afkomstig uit het archief van de
gemeentelijke archiefdienst) stamt uit 1930. Als u goed kijkt ziet u linksboven in de
stamtakken het legendarische Mariabeeld, dat nu nog steeds te zien is.
herstel van deze oude
drie weken in beslag g-
meter staaldraad nodig maakte er
Gulden heeft gekost. Zij is
Staatsbosbeheer 12 tot 13 eeuwen oud en
een winterlinde.
In Eindhoven werd omstreeks 1900 onder
de lindeboom op de markt nog markt ge
houden. Een afbeelding van die linde uit die
tijd vertoont de boom, omschanst tot
manshoogte met een vierhoekige, naar bo
ven zich versmallende, houten schutting,
om de boom tijdens marktdagen te be
schutten tegen paarden, vee en karwielen.
In Eersel ging men omstreeks 1800 ter
beevaart naar een lindeboom nabij de kerk
-'ja genezende kracht
•era! voor de koorts
bast stak. De
van de voormalige
3raake der Oude Tem-
„4) uvt werkdorp Riel onder Alp-
1924 omgehouwen, waardoor dit
s eeuwen oude natuurmonument tot het
'geschiedde vennoidelijk verleden behoort. De linde aan de Schans,
ivuur onder deze linde, die eertijds Heikant geheten, onder Tilburg,
eggerot is, terwijl de veel- heeft oorspronkelijk behoord bij de
het leven er in boerderij met brouwerij van de familie
■en haar thans als een wirwar Witlox, op welk erf het stond en is dus geen
SST
Deze dorpslinde, waaronder nog in 1891 de
- - wekelijkse botermarkt gehouden werd en
eertijds ook de vergaderingen van de sche-
penen en het jaargeding (vergadering) van
hele dorpsgemeenschap plaats had recht
gesPr°ken werd, was in drie bolvormige
verdiepingen gesnoeid. Een daaronder
aangetroffen vondeling kreeg de naam van
Lucia onder de Linde. De linde van Wes-
terlo. geschat op 400 jaar oud. is wel de
schoonste van de bewaarde lindebomen en
derwijze gesnoeid, dat er onderaan een ho-
'i/ontaal vlak is bekomen en daarboven
een bol Een boom met boKorm van 00 a
150 jaar oud. stond te Zoerle-Parwijs bij
Westerlo. De lindeboom te Zoersel. op 5 a
600 laar geschat, eveneens in de Antwerpse
Kempen, is zeer bekend en heeft een bol-
vormige kruin. Te Heist-op-den-Berg,
Provincie Antwerpen, stond er nog in 1706
een lindeboom tussen de kerk en het sche
penhuis, zodat de schepenen konden recht
spreken onder de lindeboom, als het weder
het toeliet.
In Arendonk staat midden op het markt
plein, Vrijheid geheten, één enkele boom,
een linde, als vrijheidsboom nh de eerste
wereldoorlog daar geplant klaarblijkelijk
beïnvloed door het planten van vrijheidsbo
men door de Fransen in het begin der vo
rige eeuw.
Soortgelijke oude lindebomen treft men
eveneens aan in Middelbeers. Oirschot,
Bergeik, St.-Michielsgestel, Terheyden en
verder in Meerle, Averbode, Tongerlo en
Hoogstraten, met schattingen van ouder
dom van 200, 500 en zelfs 800 jaar, doch
dient men wel te bedenken, gezien het bo
venstaande, dat in de meeste gevallen, de
oorspronkelijke stam wel niet meer aanwe
zig zal zijn. De hoogte van een lindeboom
zegt overigens niets omtrent de ouderdom.
Een vrijstaande boom stoelt meer uit. Tus
sen andere geplaatst is de boom gedwon
gen, zijn nodige licht hogerop te zoeken.
Ook de omvang van de stam zegt weinig
over de ouderdom, daar aangegroeide
wortelopslag aan het ondereinde der stam
een beduidende verdikking teweeg brengt,
zoals een lindelaan in het landgoed De
Oude Warande onder Tilburg duidelijk laat
zien.
Al deze lindebomen zijn een levend monu
ment uit het verleden en men dient ze dus
met zorg en deskundigheid te behandelen
en zoveel mogelijk de geschiedenis van de
boom in schrift vast te leggen, zodat het
nageslacht niet voor raadsleden staat.
J.B. BOLMERS.
-1 met een rond piankjer om boom werd ook recht gesproken en de ge- bijheid een openbaar priv-
:1 voor het te schenken gers- boden afgekondigd. in deze boom alras, door ve
terwijl men op houten banken Tilburgse lindeboom bood, zoals ge- overmatig stikstofgehalte van de
iheen zat. Ook de mik of draaiboom zegd, eertijds eenzelfde beeld als die van nde ?ega?n',
welput draaide vaak in een gaffel oisterwijk en Hilvarenbeek, terwijl toen de Onder deze ll"de w,as
lindeboom. Dit veelvuldig voor- worteltakken op manshoogte over een een steunstoel
de linde gaf dus geen aanleiding houten balkwerk en ondersteund door een drle,tyP van Nuenen
een of andere planting melding te dubbele rij len werden geleid Dit ge. houten raamwerk
maken. Stuifmeel-onderzoek van de bo- schiedde reeds in 1638, zoals dorpsreke- debt?onJ aan-
dem heeft trouwens uitgewezenjlat reeds ningen uit datjaaren over het tijdvak i700De hnde van S
in het boreale tijdperk (8000-5000 v. C.) 1873 uitwijzen, waarin sprake is van op- meel,> sJaa^°p
naast de berk, den, wilg en eik, ook de hnde bouw en onderhoud van de steunstoel, het *an de 'andbouv
werd aangetroffen. De thans in ons land pletsen van banken onder de boom, het du,s gee" gere‘
meest voorkomende soort is de zomer- jaarlijkse scheren en snoeien en het leveren vele verhalen 1
hnde, welke van half juni tot half juli bloeit Van materiaal zoals hout, ijzer, (voor hek- wijsvoenng, lu
en dan in wijde omtrek aan haar heerlijke werk ronde de stam en k]emhaken), sin- over
geur merkbaar is. Persoonsnamen als Van ge|s bindtouw en verf. want de steunstoel ™ek'.s
der Linde(n), Verhnde(n) en Lindemans, werd jn de gemeentekleuren geel-blauw dlt b ad
Het was eertjjds de gewoonte der. “oo on
gelijke bomen en ook die in buitenplaatsen,
te snoeien in de vorm van een bol of van een
regenscherm. Soms ook werd aan de kruin
de vorm van enige verdiepingen gegeven,
denkelijk enigszins de vorm van Kem-
pische torenspitsen nabootsend. In hun
funktie als gerechts-, gebode-, of markt
boom, bood dat onderschragen het voor
deel van een uitgebreid bladerdak, dat be
scherming gaf tegen regen en zomerzon.
zolks- Vaak waren er ook banken onder geplaatst. ?u<7 lln“e.c’°<
:n dat De geschiedenis vermeldt ook nog, dat de h“ft’^l’rV.ft
1 bn’ lindeboom in Tilburg op de Heuvel in 1675
omgewaaid en gestut is. Blijkbaar was hij
toen al niet zo gezond meer. Ook zijn er
geschriften uit het midden der 19de eeuw,
waarin de boom, vaak in lyrische bewoor-
er jaar toe, djngen, verheerlijkt wordt. In die ti:j-
’doorsnede onder deze boom nog boter
Een boom nenmarkt gehouden en wordt ve
1 stam aan een samengewa
scheidene stammen c
■rmede blijkbaar doelenc
letjes -
PRACHTIGE GENUANCEERDE 1e SOORT
VERGLAASDE VLOERTEGELS, 20 x 20 cm -
NU slechts 24,50 per m2, Inkl. BTW
nci te schenken g_.
f? bOU*n ‘»nkCr .U.U.UVV... MWU, 8C-
de mik of draaiboom zegd eertijds eenzelfde beeld als die van 81°™
ude vaak in een gaffel oisterwijk en Hilvarenbeek, terwijl toen de
Dit veelvuldig voor- worteltakken op manshoogte over een
af dus geen aanleiding houten baikwerk en ondersteund door een ?ncp
e planting melding te dubbele rij palen werden geleid Dit ge. houten r
iderzoek van de bo- schiedde reeds in 1638, zoals dorpsreke- debt;0"J a
dat reeds ningen uit dat jaar en over het tijdvak 1700 -
Is van op- "'““r
ierhoud van de steunstoel, het
i banken onder de boom, het
i snoeien en het leveren
>ut, jjzer, (voor hek
en klemhaken), sin-
bouw en ondt
plaats
