L
I
»SMS«S»Sgra««SaS«SS«SM«««*S«aW««
I
7/tx>
J l
S*«
een
De muziek van „Stille Nacht” ontstond
in een klein Oostenrijks dorpje
Engelse klokkenluiders hebben
rijke traditie
182
SlöSI
1
y=
VREDE OP AARDE?
«Og»
Koerier - Weekblad
geheel Tilburg en Goirle
voor
gd
JE
De Tilburgse
Kerstmis
Pagina 8
20922
DE KERSTKLOKKEN
ien
ier
Oude tradities
J
S&
HHIHHH
Oi
Aard
te zèn
valiteit!
Oplage 34.450 exemplaren Redactie en administratie: Jac. van Campenstraat 42 Tilburg Telefoon 30783 Postgiro 533946 Uitgever J. de Beer 5e jaargang Vrijdag 22 decemberNo. 244
Straks zullen hil de wéreld deur
In alle sóórten taanden
Wir stallekes en kribkes staon
En kerstbóom-lichjes braanden.
In Kongo waor gevochten wordt
Waor moord en doodslag drógen
En waor meljoenen kènderkes
Mar half te eten kregen.
En zodde in Zuid-Airika
Ok vredesliekes heuren?
Of zèn ze teveul in de wèr
Mee d'r verschil in kleuren?
gespleten stad,
muur van kaaien
sr stuk
00 gr.
00 gr.
00 gr.
00 gr.
00 gr.
Mar tochc
Zal ieder veui
Paté
in gelei
marrons
ongen
t in aanmerking.
Hol-
West-
van St.-
inddienst,
zodra d
LECHIM
Zón in Kongo de kènderkes
Ok rond de kerstboom zingen?
Of hèdde mee 'n lege maog
Gin zin mir in die dingen?
tenor-
paro-
erouw
Zón de meensen in Oost Berlijn
Ok deez' jaor wir Weihnaachten?
Of hebben ze van Vree op
Vort aandere gedaachten?
Ok in Berlijn, gt
Waor deur 'n n
Aawers en kónd, zuster en bruur
Van mekaar zen geschaaien.
Nick een gedaantewisseling onderging.
„Zgn ogen schitterden, zijn wangen wa
ren glanzend rood, zgn neus leek een
kers en hij lachte vrolijk”. Naar deze
beschrijving tekende de bekende 19e
eeuwse cartoonist Thomas Nast het por
tret van de goed Heiligman en sindsdien
is Santa Claus rondwangig, blozend en
vrolijk.
Een heel bijzondere Amerikaanse kerst-
traditie is het hoofdartikel in Je krant.
In 1897 schreef een achtjarig meisje,
- Virginia, een brief aan de redactie van
de Ne^ York Sun, waarin ze vroeg;
Bestaat de Kerstman?” Redacteut
Francis P. Church beantwoordde haar
brief in een hoofdartikel, dat beroemd
is geworden en tegen Kerstmis nog steeds
In tal van Amerikaanse kranten her
drukt wordt. Zijn antwoord luidde: ten
dele:
„Ja, Virginia, de Kerstman bestaat. Hij
bestaat even zeker als liefde, edelmoe
digheid en vroomheid. Hoe naargeestig
zou de wereld zijn zonder de Kerstman.
Niemand ziet de Kerstman, maar dat wil
niet zeggen dat er geen Kerstman is.
Gode zij dank leeft hij en voor eeuwig.
Over duizend jaar, nee, Virginia, over
tienmaal tienduizend jaar zal hij nog
altijd kinderharten vreugde schenken”.
De mooiste kerstgeschenken zijn
de mensheid zonder fleurige ver
pakking aangeboden: denk slechts
aan de prachtige woorden en mu
ziek van „Stille Nacht", een lied
dat in de Kersttijd over de gehele
wereld gezongen wordt. Het werd
143 jaar geleden in een kleine
Oostenrijkse kerk geschreven
omdat de kerk last van muizen
had.
In 1818, enkele dagen voor Kerst
mis, drongen muizen door in het
orgel van een kerk bij Arnsdorf en
knaagden gaatjes in de blaasbalg,
zodat het orgel niet meer be
speeld kon worden. De priester,
de eerwaarde Josef Mohr, wilde
zijn beminde gelovigen een grote
teleurstelling besparen <en vond
dat hij de mis van Kerstavond
een bijzonder karakter moest ge
ven.
Die avond wandelde pater Mohr
buiten het dorp en stond boven op
een heuvel even stil. Het was er
rustig en vredig en de sterren en
de maan fonkelden helder aan de
hemel. Hij trachtte zich voor de
geest te brengen hoe Bethlehem
erj zoveel jaren geleden wel zou
hebben uitgezien. Bij die gedach
te welden de woorden in zijn geest
op: „Stille Nacht, Heilige Nacht.."
Toen hij in zijn kerk was terugge
keerd schreef hij deze woorden
en nog veel meer op. De volgende
morgen liet hij zijn gedicht aan
de koorleider, Franz Gruber, zien
en vroeg hem er passende muziek
bij te componeren.
me,
clenly,
klokken
igen in
rtmis aan
agge haor 't kribke gaot
ur z'n ège,
Die toont van goeie wil
n Bietje vrede krègen.
ix mém
FOTO:
FR4.NS
VAN AARI
Ok giender in Zuid-Afrika
Waor 't bestuur zó hard is
En denkt dè zullie beter zèn
As unne meens die zwart is.
Kerstavond kwam en, orgel of geen or
gel, de gemeente kreeg in die kleine
dorpskerk een van de meest geliefde
van alle kerstgeschenken te horen. Na
beëindiging van het lied, zei de vrouw
van de koorleider: „Wij allen zullen ster
ven maar ’Stille Nacht’ zal nog gezon
gen worden, wanneer wij zijn heenge
gaan”. En zij heeft gelijk gekregen.
De meeste kerstgebruiken zijn evenals
„Stille Nacht” als bij toeval gemeengoed
van de mensheid geworden.
De kerstkaarten deden in 1843 in Enge
land hun intree. Sir Henry Cole droeg
John Horsley op een kaart te ontwerpen
om aan zijn vrienden te zenden. De kaart
toonde een gelukkig gezin dat met een
dronk een heilwens uitbracht. Maar die
volle glazen hadden het gedaan, want by
velen stuitte die kaart op verzet. De
opwinding bereikte zelfs zo’n hoogte, dat
de kranten er vol van 'stonden.
Andere mensen zagen echter wel wat in
die kerstkaarten en zo ontstond de tradi
tie elkaar voor Kerstmis een kaart met
zegenwens toe te zenden.
De kerstzegels stammen t
ken. postbeambte, Einar
richting
ELEFOON 22437
boll, kwam op de idee in Kersttijd wat
voor de talrijke lijders aan tuberculose
te doen. De koning van Denemarken
steunde hem bij zijn campagne en zo
gebeurde het dat in 1904 de eerste sluit-
zegels ter bestrijding van deze volks
ziekte werd verkocht.
Het duurde niet lang of deze mooie ge
dachte werd door de meeste landen over
genomen en jaarlijks worden er miljoe
nen zegels voor dit goede doel verkocht.
Ofschoon de geschiedenis van de kerst
boom even wazig is als de boom zelf
in de winterse mist, wordt vrij algemeen
aangenomen, dat Maarten Luther in de
16de eeuw de stoot gegeven heeft aan
dit gebruik. Toen Luther op Kerstavond
door een dennebos wandelde en de dui
zenden sterren door de bomen zag schit
teren, werd hij zo door dit schouwspel
aangegrepen dat hij een klein boompje
kapte, het mee naar huis nam en er
kaarsen in zette, opdat zijn kinderen er
van konden genieten. Sindsdien is de
kerstboom het zinnebeeld geworden van
hoop, leven, vrede en gepaste vrolijk
heid. Door Duitse immigranten werd het
gebruik van de kerstboom in het kolo
niale tijdperk in de Verenigde Staten
ingevoerd.
En de Kerstman? Ook hij is in de loop
der jaren een ander mens geworden.
Toen de Hollanders in oude tijden Sint
Nicolaas naar Amerika brachten werd
hij afgebeeld als een oude heer met een
zwarte tabberd, die, op een schimmel ge
zeten, op 6 december zijn opwachting in
het gezin maakte. Omstreeks 1825
schreef echter dr. Clement Moore voor
zijn vijf kinderen een gedicht, waarin St.
not lend
keep me
t at all,
with small.
vulden de klokkeluiders
goed betaald waren voor
van de klokken tijdens een
Op kersmis vulde de her-
de „Eight Bells Inn” te
zoonlijk de kruik met een
dat „Good King Wil-
Te Crowland, in het Fen district van
Lincolnshire nemen de klokkeluiders
deel aan de kerstceremonie in de Abbey
Church. Op kerstavond begeeft het koor
zich naar de oude kantelen en begroet
de kersttijd met geliefde gezangen. Als
het gezang afgelopen is zenden de klok
ken hun eigen lied de nacht in.
De klokken van Magdalen College in Ox-
fold, luiden op kerstavond om midder
nacht als de traditionele bijeenkomst in
de collegehal, waar een groot open vuur
brandt en een zeven meter hoge kerst
boom staat, op zjjn eind loopt. De feeste
lijkheden worden besloten met het uit
brengen van een Kerst-toast uit een zil
veren feestbokaal, door de leden van het
college en hun vrienden. En dan, nadat
de koorknapen enige traditionele
„carols” ten gehore hebben gebracht zo
als „The First Nowell” en het klage
lijke „Conventry Carol”, luiden de klok
ken van de 15de-eeuws klokketoren.
Sommige klokkeluiders zijn de laatsten
die hun bed kunnen opzoeken op kerst
avond, anderen moeten heel vroeg uit de
veren op kerstmorgen. Te Bristol b.v.
begeven de klokkeluiders van de be
roemde St.-Marykerk zich op weg naar
de klokketoren als het nog donker is.
Reeds om zes uur verheffen de klok
ken hun stemmen over de stad en het ge
lui houdt een uur lang aan. Onder dege-
nen die dit jaar weer van de partij hopen
te zijn is Fred Leasker, die nu tachtig
jaar oud is en die de klokken van de
Redcliffetoren zestig jaar lang geluid
heeft. Het grootste deel van deze periode
was hij „Ringing Master” en later werd
hg benoemd tot „Steeple Keeper”. Ook
in Newbury in Berkshire worden reeds
om 6 uur ’s ochtends de kerstklokken ge
luid. Hier is het traditie dat burgemees
ter en wethouders de elf-uurdienst bijwo
nen,
Deze hoogwaardigheidsbekleders komen
in processie de kerk binnen.
Te Hadleigh in Suffolk worden eveneens
vroeg in de ochtend de klokken geluid
en deze gewoonte dateert van 1715. Om
dit te bewijzen zullen de klokkeluiders
u de datum aanwijzen als deel van de
inscriptie op hun massieve „Ringer’s
Jug,” die in de kerk wordt bewaard.
Het is een grote kruik van aardewerk
met een inhoud van 9 liter. Behalve de
namen van acht klokkeluiders staat er
een gedicht opgeschreven dat aan dui
delijkheid niets te wensen overlaat.
De klokken van St.-Paul’s kathedraal
kondigen in Londen de komst van
Kerstmis aan op de middag voor kerst,
met een half uur durend Mokgelui dat
uitklinkt over de daken van de City.
Het verhoogt de Kerstverwachting in
de laatste koortsachtige uren voor de
winkels en kantoren hun deuren sluiten.
Kort nadat St.-Paul’s zjjn stem ver
heft, volgen de klokken van
minster Abbey. De klokken v
Paul’s zwjjgen tijdens de avonddienst,
om het gelui te vervolgen zodra de
dienst afgelopen is. Op kerstmorgen,
om tien uur, worden de klokken nog
maals een half uur lang geluid tegen
één uur laten de klokken van Westmin
ster zich eveneens weer horen.
Sommige delen van het land hebben
hun eigen traditie bjj het klokluiden
op Kerstmis. Het meest opmerkelijke
gebruik wordt wel gehandhaafd te
Dewsbury in Yorkshire, waar men op
kerstavond te middernacht de „Devil’s
Knell” de doodsklok van de duivel
luidt. Deze speciale „knell” of aan
kondiging van de dood, verkondigt dat
de duivel is gestorven bij de geboorte
van het Heilige Kind. De ceremonie
werd vele eeuwen geleden ingesteld
door Thomas de Sothill, die een -
klok ten geschenke gaf aan de
chiekerk van AU Saints. Hij deed
schenking als een bewijs van bei
en wroeging voor het vermoorden van
een bediende en hij maakte bekend,
dat de klok elk jaar met Kerstmis een
„Devil’s Knell” moest luiden, één
slag voor ieder jaar van de Christe
lijke jaartelling. De klok zelf staat be
kend als „Black Tom.”
Behalve in de jaren van de laatste
wereldoorlog, toen het dagelijkse luiden
van kerkklokken verboden was (ze zou
den alleen worden geluid als waarschu
wing voor een invasie), schjjnt het dat
men zich trouw gehouden heeft aan de
wens van Thomas de Sothill. Vele jaren
bestond er bijgeloof betreffende de
„Devil’s Knell” en tot aan de tegenwoor
dige eeuw waren er nog mensen in Dews
bury die er heel vast van overtuigd wa
ren dat de „knell” weer een jaar lang
de duivel uit de stad weghield. Dit jaar
zal de doodsklok worden geluid tijdens
de nachtmis en het aantal slagen zal
precies eenduizend negenhonderd eenen
zestig bedragen.
Groot-Brittannië staat reeds eeuwenlang bekend om zjjn vele klokketorens en de
jjver van de klokkeluiders. De affectie van de Engelsman voor zjjn kerk komt
vaak tot uitdrukking in de naam van de dorpsherberg. Te Kelsale in Suffolk b.v.
hangen acht klokken in de kerktoren en er is dan ook een „Eight Bells” herberg.
De klokkeluiders van tegenwoordig zjjn even enthousiast als hun voorzaten en een
van de meest karakteristieke geluiden op het platteland is de mollige toon van een
aantal klokken, die vanuit een oude dorpskerk over de velden klinkt. De luiders
houden zich nog steeds aan de oude regels van de luidkunst en in vele plaatsen
draagt degene die de leiding heeft nog de oude titel van „Captain of the Ringers”.
December is verreweg hun drukste maand want de kerstklokken spelen een be.
langrijke rol in de feestelijkheden in Groot-Brittannië.
If you love me, due
Euse me ofton and i
Fill me full, or not
If it be strong, and not
Jaren geleden
de kruik als ze
het luiden
grote bruiloft,
bergier van
Hadleigh gewc
zwaar soort bier
liam” heet.
Ver in het zuidwesten van Engeland is
een dorp waar heel vroeg de kerstklok
ken klinken, waarna de klokkeluiders te
zamen ontbijten. Dit gebeurt te St.-
Keveme bij Helston in Cornwall. De
kerk, op de top van een steile heuvel,
heeft een toren, die beroemd is als
baken voor de schepen in Het Kanaal.
De klokken luiden van zes tot zeven en
als de laatste slag weerklonken heeft,
begeven de klokkeluiders zich naar de
pastorie, waar een lekker vuur brandt,
een kerstboom staat en waar hen het
traditionele kerstontbjjt wacht. Na het
ontbjjt gaat het weer terug naar de
klokketoren om nog een half uur te lui
den, voordat de vroegdienst begint.
Daarna wordt er weer geluid voor de
morgendienst en avonddienst op kerst
dag.
Het luiden van kerstklokken blijft echter
niet beperkt tot de klokketoren. In som
mige parochies worden kerstliederen ge
speeld op handklokken door mensen die
de streek doortrekken in de laatste week
voor kerstmis. In het oude stadje Laven
ham in Suffolk, bekend om de schilder
achtige halfhouten huizen en mooie kerk,
maken de handbel-luiders er altijd een
gewoonte van op kerstavond een bezoek
te brengen aan het Swan Hotel, om hun
traditionele muziek voor de gasten ten
gehore te brengen.
Een harmonieus groepje handklokluiders
kunt u aantreffen in Wadhurst in het
graafschap Sussex, waar ze door de
straten trekken en naar de geest van
Kerstmis nodigen de dorpelingen ze in
hun huizen om ze geschenken, meest
etenswaren, te geven. Op kerstavond be
sluiten zjj hun jaarlijks programma met,
wandelend door het dorp, hun kerst
liederen te luiden.
Een kerstmis in „The Ringling Isle”, zo
als Groot-Brittannië in de kersttijd wel
wordt genoemd, is een vreugde voor
iedereen, die houdt van de muziek van
de klokken en daarbjj moeten we de
carillons niet vergeten, welke in som
mige steden het verstrijken van het uur
aangeven met de melodie van een
hymne of volkslied. De carillons klinken
natuurlijk het hele jaar door en Kerst
mis is voor hen een gewone werkdag.
Maar als we de bekende melodieën
horen, kunnen we alleen maar dankbaar
zjjn, dat ze niet rusten in de kerstdagen,
zoals de meerderheid van ons.
