Eerste Blad
Uit Oude Tijden.
Weekblad voor Baarle-Nassau-Hertog en Omstreken
Politieke Ruil.
Achtste jaargang No. 37
Zaterdag 13 Sept. 1913
Dit blad verschijnt Zaterdags
(3
Chaam,
I
DRUKKER-UITGEVER
DE JOrVG-BAUMERS
helft een
bouwd (dus
men uitziet
mende, links).
Prijs der Advertentiën
S centen per regel
25 maal ter plaatsing aangeboden worden
sleehts 2 maal in rekening gebracht.
Grootere letters worden naar plaats
ruimte berekend.
Abonnementsprijs per jaar
Voor Holland f. 1.50
Voor België fr. 3.00
Proefnummers worden op aanvraag gratis
toegezonden.
teekening had meegebracht, terug-
keerend uit Rome in 1643. De eerste
H. Mis zou dan in deze kapel zijn
gezongen op 15 September 1663. (2)
Jan Kalf echter merkt er dit over
dit artikel aan, in Taxandria, deel
I, blz. 129 (1):
»Het is echter duidelijk, dat de
schrijver (in Taxandria) zich ver
gist, daar de St Salvatorskapel te
Nijhoven een nog geheel Gothisch
karakter draagt. Dat zij reeds voor
1663 bestond, blijkt ook uit van
Goor’s mededeeling, dat zij na den
vrede van Munster (1648), toen
gaandeweg de hervormde godsdienst
aan de dorpen der Baronie werd
opgedrongen, aan de Hervormde
gemeente van Baarle kwam, wier
eerste predikant, Joannes Pool (3)
genaamd, er in 1650 optrad. Ook
de gegevens zelf trouwens, waarop
de schrijver in Taxandria zich be
roept, bewijzen, dat de door hem
bedoelde kapel niet te Nijhoven is.
Immers zij wordt beschreven, als
«synde ghelegen by Looven”, en het
gehucht Looven (thans Loveren)
ligt westelijk van Baarle, terwijl
Nijhoven oostelijk daarvan
We staan aan den vooravond van
hoogst belangrijke dingen in ons
vaderland. Nog ’n spanne tijds en
de mannen der stembus van Juni
zullen de hun toegewezen zetels op
’t Binnenhof gaan bezetten. Als
periodiek verschijnsel zou dit op
zichzelf niets bijzonders wezen, zoo
er niet heel buitengewone omstan
digheden mee gepaard gingen.
Iedere derde Dinsdag in Septem
ber is voor Nederland een belang
rijke dag, die de spanning der poli
tici opgewekt en die eigenlijk geen
enkel Nederlandsch Staatsburger
onverschillig mag laten. Bij de
opening onzer Kamers, ’t zij dié
door of namens onze geëerbiedigde
Koningin gebeurt, verneemt ons
volk de Troonrede, die wij voor
onze staatslieden ongeveer gelijk
stellen met het program der werk
zaamheden van een congres of de
werklijst eener hoogst belangrijke
vergadering.
Wij zeggen ongeveer, want een
vergadering moet al groot zijn zoo
ze ’n heelen dag, ’n congres al heel
bijzonder als het een drietal dagen
in beslag neemt en de Troonrede
moet wijzen op de «werking” en de
«richting” tevens der Kamer gedu
rende een heel jaar
’tls vooral de richting, waarin
gekoerst zal worden, die de Troon-
BAARLE-NASSAU.
1. De Sint-Salvators-Kapel.
Onder dezen naam is bij vele ge
schiedkundigen alom bekend, het
thans bouwvallige kapel gebouw op
het gehucht Nijhoven ofNijthoven.
Bij de bevolking draagt zij niet an
ders den naam dan van «Protestan-
sche kapel”.
Vroeger vóór 1650 was de kapel
in het bezit der Roomsch-Katholie-
ken, en was des tijds een schoone
kruiskapel, zooals de teekening door
Maas van Altena omstreeks 1780,
die in de verzameling van het Noord-
Brabantsch Genootschap te ’s Bosch
berust, genoegzaam aangeeft. (1)
Thans is slechts het priesterkoor
nog aanwezig.
Vroeger was men van oordeel,
dat de Kruiskapel door den Pastoor
van Baarle, Gerardus van Herdegom
(pastoor 16491675) in 1663 was
gebouwd. (2) Hij zou dat dan gedaan
hebben in navolging van de «casa
sancta” te Loreto, waarvan hij een
tegen de tariefwet-Kolkman spoken
hadden opgeroepen en het anders
zoo koele Noord-Nederland in een
toestand hadden gebracht die we
buiten de politiek haast niet kennen
Nauwelijks tot den ruil besloten,
vertoonde zich reeds de terugkeer
tot kalmer nadenken in de naver-
kiezingen. Twee roodgekozen dis
tricten waren als het ware ver
schrokken van eigen daad en
haastten zich de roode vlag in te
halen, die ze in algemeene onbezon
nenheid hadden uitgestoken Too-
nen Veendam en Rotterdam niet
zulk een ommekeer Als Nederland
heden nog eens kiezen mochtWant
ons volk heeft geleerd, is verlegen
geworden voor eigen daad, toen het
Dr. Bos zag zwoegen en ploeteren,
toen het ’t schreeuwerige gedoe zag
der verwaande rooden is inwendig
boos geworden toen het de grootste
haantjes onder de roudv xuervinkvu
over de grenzen zag gaan om te hoo-
ren of «Sie es gut gemacht hatten
Dit blijft een kaakslag voor de
roode partij
De ernstige en "knappe dr. Bos
wist er geen stel mee de man met
de zweep kon z’n toeren niet goed
gekeurd krijgen en ging in den
Harz «uitrusten” en H. M. moest
een ander directeur op het theater
roepen.
De even ernstige en hoogst be
kwame heer mr. Gort van der Lin
den, vond eindelijk een stel van
negen mannen en biedt' dat heden
in ruil voor de afgedankte het Ne-
In 1807 werd Baarle, Alphen en
Chaam, om het kleine getal Her-
Van 1830 tot 1838 werd er wegens
den Belgischen opstand in de kapel
geen dienst gedaan. (5)
Wij lezen verder in «De Nederl.
Monumenten van Geschiedenis en
Kunst”:
De kapel ligt vrij, op een verhe
venheid van den bodem en is met
een haag omgeven. Zij heeftbinnen-
werks een diepte van 12,40 bij eene
breedte van 6.85 M. De 60 cM. dik
ke muren zijn met contreforten
versterkt en opgetrokken van roode
baksteen in onregelmatig verband
van afwisselend streksche en köp-
sche lagen. De vroegere triomboog
is thans met een dunneren muur
gedicht, tegen welks noordelijke
cóli consistoriekamer is aange-
aan de zijde, waarop
van Baarle-Dorp ko-
rede belangrijk maakt, zelfs in de
gewone jaren Hoe moet ze dat
uiteraard dan dit jaar niet wezen,
nu heel Nederland al te voren weet,
dat andere mannen achter de Groene
Tafel zullen zitting hebben, dat
verscheidene leden die we er vroeger
zagen, niet verschijnen zullen, dat
nieuwelingen van allerhande kleur,
maar vooral van de roode of rood
achtige, zich voor ’t eerst in deze
Kamer van beraadslaging zullen
vertoonen.
Want het Nederlandsche kiezers
korps heeft een ruil gedaan, welks
uitwerking de grootste gevolgen kan
hebben
Nederland kende z’n afgevaardig
den ’t wist wat de leiders verte
genwoordigden, in welke richting
het schip van den Staat koerste, hoe
hard ze werkten, hoe ze den slag
ervan beet hadden gekregen in den
ongewonen duur van vijfjaren, dien
ze als minister hadden doorge
bracht.
Geen ministerie in Nederland had
ooit met kalmer vastberadenheid
z’n moeizaam werk volbracht
krachtiger de christelijke zeden be
schermd met meer onpartijdigheid
bestuurd, al wordt z’n zin voor
billijkheid nog als partijzucht uitge
kreten met meer volharding en
onverpoosde belangstelling opge
treden en gezwoegd voor den werk
man en z’n gezin met krachtiger
beleid het vertrouwen in ons leger
en onze vloot hersteld dat door de
wisselingen onder de vorige ministe-
ge-
van O. L. Vr. van Loreten”, dan de
«capelle van St Salvators” genoemd
wordt, zal aldus zijn te verklaren,
1 1 1 I 1
kapel te Nijhoven, nadat deze aan
de Hervormden was gekomen, op de
nieuwe kapel werd overgedragen.
Van de kapel is niets meer over. De
oudste vermelding dei’ kapel te Nij
hoven is dan, dat zij in 1650 in het
bezit der Hervormden kwam.”
Mogelijk is het dus, dat pastoor
van Herdegom van Baarle de kapel
van Loveren heeft laten bouwen in
1663, maar volgens de geschiedenis
niet die van Nijhoven.
De schoone Kruiskapel van Nij
hoven bleef bestaan tot het jaar
1807, toen zij grootendeels werd af
gebroken en slechts het thans be
staande gedeelte, het choor, nog
overbleef. Geen wonder dus, dat de
katholieke bevolking van Baarle
zich tegen deze vernieling verzette,
zoozeer, dat een detachement huza
ren ter bewaking moest aanrukken,
(4) want, wat hunne voorouders
gelegen j met zooveel piëteit en opoffering
ries en de toegeeflijkheid aan de ge
heime socialistische woelingen onder
de matrozen, geducht had geleden.
Met een staat van dienst als geen
ander kon het zich vertoonen voor
H.M. onze hoogvereerde Koningin,
maar even gerust voor het gansche
volk van het Zwin tot den Dollard.
Het behoefde niet te vreezen,
zoolang «kalme ernst” en «verstan
delijk overleg” aan ’t woord bleven,
te worden gewikt en gewogen, doch
in de periode, waarin deze hoofd
factoren vaak werden uitgeschakeld,
waarin het volk stelselmatig in een
roes van opwinding en haat wordt
gebracht, wilde datzelfde Nederland
sche volk ’n ruil aangaan. Heel wat
minder voorzichtig dan onze vaak
heetbloedig geheeten Belgische bu
ren, verwierp het in dien roes, wat
het bij kalmte prijzen moest en ver
langde een toestand gekleurd als
mGf Vszengloed, doch die door önaeu
geestigen minister-president werd
aangeduid als »’n roode vlag” die
den mist een rozengloed scheen te
geven.
Daar staan we nu aan den voor
avond van een nieuwen jaarkring in
de ontwikkeling onzer wetgeving.
Weg moeten ze de negen man
nen, elk voor zich ’n type van stoere
werkkracht en noesten arbeid! Weg
omdat geheime en niet geheime,
binnen- en buitenlandsche invloeden
op ons volk, dit den juisten kijk op
de dingen hadden doen verliezen,
omdat de haat tegen het positieve
Christendom en de dwaze ophitsing
is. Dat deze, in 1663 te Loveren ge
bouwde kapel, nu eens «de capelle
St Salvators” genoemd
dat het patronaat der St Salvators- vormden, tot ééne Hervormde
dien tijd nog altijd gebleven.
den Belgischen opstand in de kapel
Wij lezen verder in
BAARL’S
'X.
NIEDWS- EK ADVERTENTIEBLAD
MntóÈBMUta1OteA.'
JU
hadden tot stand gebracht, werd nu
aan den willekeur van enkelen toch
prijs gegeven.
j ge
meente vereenigd en is dat sinds
dien tijd nog altijd gebleven.
j
